Qūrylysy qarqyndy qala

Elordanyŋ qūrylysy eşqaşan bäseŋdegen emes. Qala halqynyŋ sany köbeigen saiyn qyzmet körsetu de arta beredı. Balabaqşa, mektep, emhana jetıspeuşılıgın joiu maqsatynda qolǧa alynǧan qūrylys jobalarynyŋ älı künge deiın jalǧasuy – sonyŋ dälelı. 

Tūrǧyn üi salu toqtamaidy
Biyl Astana qalasynda barlyq qarjylandyru közderı esebınen jalpy audany 964 254 şarşy metrdı qū­raityn 8 564 päter paida­lanuǧa berıldı, būl ötken jyl­dyŋ säikes kezeŋımen salys­tyrǧanda 25,8 paiyzǧa artyq.
Jasyratyny joq, küiıp tūrǧan mäselenıŋ bırı – bas­pana. Bas qalada baspanasyz tūrǧyndar köp. Memlekettık qordan tūrǧyn üi aluǧa mūq­taj jandardyŋ qatary 40 myŋ­nan asady. Alaida ony şeşudıŋ joldary qala bilı­gınıŋ nazarynan tys qalǧan emes. Biyl «2008-2010 jyl­­­darǧa arnalǧan Tūr­ǧyn üi qūry­lysyn damytu» baǧ­darlamasy boiyn­şa qal­ǧan obektı­lerdıŋ qūry­ly­syn aiaqtau josparda bar. Iаǧni, Saraişyq köşesı men Jū­mabaev daŋǧy­lynyŋ qiy­ly­synda oryn tepken jalpy audany 21,8 myŋ şarşy metr bolatyn 310 päter jäne Tı­lendiev daŋǧylyndaǧy köp päterlı tūrǧyn üi keşenı. Osy nysandar uaqytyly tapsyrylsa, myŋda­ǧan adam qonys toiyn toilaityn bolady.
Elordalyqtardyŋ igılı­gıne ainalǧan baiypty baǧ­dar­la­manyŋ taǧy bırı – Aimaq­tar­dy damytudyŋ 2020 jylǧa deiıngı jobasy. Baǧdarlamany jüzege asyru bastalǧaly berı qalalyq basqarma jalpy audany 192,2 myŋ şarşy metr bolatyn 3 653 päterlık 15 tūrǧyn üi keşenın paidalanuǧa bergen.
Däl qazırgı taŋda baǧdarlama şeŋberınde jalpy audany 46,3 myŋ şarşy metr bolatyn 803 päterdıŋ qūrylysy jürgızılude.

Balabaqşa boi köteredı
Bas qalanyŋ büldırşınderı üşın balabaqşa mäselesı jyl saiyn şeşımın tauyp keledı. Bekıtılgen «Balapan» baǧdarlamasy aiasynda ötken jyly 2200 orynǧa arnalǧan 9 balabaqşanyŋ qūrylysy aiaqtalǧan bolatyn. Būl – ülken jetıstık. Qaladaǧy bala­baqşa qūrylysy mūnymen toqtamaidy. Biyl da jaŋa balabaqşalar boi köteredı. Qūrylys basqar­masynyŋ mälı­metıne süiensek, nauryz aiyna qarai «Köktal-2» audanynda täulık boiy jūmys ısteitın 240 oryndyq mektepke deiıngı sanatoriialyq mekeme men №8 «Riabinka» balabaqşasyna japsarlas salynǧan 60 oryndyq ǧimarat ıske qosylady.

Äuelgı kezekte äleumettık nysandar
Qala äkımdıgı äleumettık nysandardyŋ jetıspeuşılıgın halyqtyŋ köptıgımen tıke­lei bailanystyrady. Astana­lyq­tardyŋ sany artqan saiyn olarǧa körsetetın qyzmet sapasy da jaqsy boluy tiıs.
Barşaǧa belgılı, kezınde mektep oquşylary üş auysymmen de oqydy. Quantatyny, būl mäsele de öz şeşımın tauyp, artta qaldy. Byltyrdyŋ özınde 4700 orynǧa arnalǧan jalpy bılım beretın 4 mekteptıŋ qūrylysy aiaqtalǧan bolatyn.

   Maman pıkırı

• Erbol Baisamatov, Astana qalasy Qūrylys basqarmasynyŋ ūiymdastyru-baqylau bölımınıŋ basşysy:
  – Biyl 600 oryndyq jalpy bılım beretın mek­­tep, 800 oryndyq ekı kä­sıp­­tık tehnikalyq mektep jäne 375 oryndyq kor­reksiialyq mektep-inter­nat aşylady. Būdan bölek, osy jyly №16, 32, 37 mektepterge är­qai­sysy 525 oryndyq jap­sarlas ǧimarat salynady. Densaulyq saq­tau nysandarynyŋ ışınde «Jeleznodorojnyi» tūrǧyn alaby­nyŋ soltüstık-şyǧy­syn­da ornalasqan 500 oryn­dyq tuberkulezge qarsy dispanserdıŋ qū­rylysy aiaqtalady dep kütılude. Sondai-aq, sot-­psihiatriia sarap­ta­ma­­synyŋ ǧimaraty to­lyq­tai aiaqtalyp, künıne 274 şaqyru qabyl­dai­tyn jedel medisi­nalyq jär­dem stansiiasyn salu jū­mysy jalǧasady.

Qūrylys önerkäsıbı qalai damuda?
Qala qūrylysy turaly aitqanda, qūrylys önerkäsıbı turaly aitpasqa bolmas. Elordadaǧy qarqyndy jū­mystar kezınde qūrylys materialdaryna degen sūranysty arttyrǧan edı. Mäselen, qala qūrylysyna qajettı sement Aqtau men Öskemennen, kırpış – Semei, Pavlodar, Qaraǧandydan, märmär tas, ärleu materialdary Almaty jäne Jambyl oblystaryndaǧy kenışterden jetkızıletın. Köbıne Semei, Qaraǧandy, Almaty zauyttarynan şyqan būiymdar men jabdyqtar paidalanyldy. Al, ǧimarattyŋ syrtqy qaptauyşy, jylu ötkızbeitın jäne jabyn materialdar syrttan äkelındı.
Bügınde Astanada qūrylys industriiasy qanat jaidy. Osy saladaǧy käsıporyndardyŋ sany bırşama artty. Qūrylys materialdary öndırısınıŋ damuynda oŋ özgerıster bar. Beton, kırpış, aǧaştan jäne temırden jasalǧan būiymdar özımızde de öndırıledı.
Elordalyq Statistika departamentınıŋ mälımetıne süiensek, 2016 jyldyŋ qaŋtar-mamyr ailary aralyǧynda qūrylys industriiasy käsıp­oryndarynda metall esıkter men esık bosaǧalary, tereze jäne onyŋ jaqtaulary 190,3 paiyz, qūrylys erı­tındılerı 150,7 paiyz ösımdı qūraǧan. Sonymen qatar, plast­massadan jasalǧan esık-terezeler, qo­raptar, sementten jasalǧan būiymdar, qūrylys üşın jasandy tastan jasalǧan elementter, bolattan jasalǧan sendvich-panelder, joǧary qysymdy trubalar jäne metall konstruksiialaryn öndırudegı jetken jetıstıkter quantady. Bır sözben aitqanda, Astanada qūrylys materialdaryn şyǧaruda älemdık standartqa säikes keletın jaŋa tehnologiia­ny engızu jäne qūrylys mate­rialdarynyŋ jaŋa türlerın öndıru jo­lyndaǧy igı qadamdar jal­ǧasyn taba bermek.

Gülmira AIMAǦANBET