Jylu men jaryqsyz qala tırşılıgın elestetu mümkın emes. Elordaǧa taratylatyn elektr energiiasynyŋ köbı «Astana-Energiia» AQ-nyŋ jylu energiia ortalyqtarynda öndırıledı. Künı keşe Ūlttyq ekonomika ministrlıgı Tabiǧi monopoliialardy retteu jäne bäsekelestıktı qorǧau komitetınıŋ Astana qalasy boiynşa departamentınıŋ basşysy Bolat Tanabergenovtyŋ bastamasymen osy nysandarǧa arnaiy baspasöz tury ötkızıldı.
Avtomattandyrylǧan ortalyq
Būl arnaiy şaranyŋ maqsaty – öndırıs nysanyndaǧy investisiialyq baǧdarlamalardyŋ oryndaluynyŋ aşyqtyǧyn jäne jariialylyǧyn qamtamasyz etu bolatyn. Sol sebeptı būǧan «Nūr Otan» partiiasy Astana qalalyq filialy, qalalyq Käsıpkerler palatasy, «Ädılet» tūtynuşylardyŋ qūqyǧyn qorǧau qoǧamy ökılderı de qatysty.
«Astana-Energiia» AQ basqarma töraǧasynyŋ bırınşı orynbasary Oleg Utkin kelgenderdı aldymen JEO-2 öndırıstık aumaǧynyŋ jaŋa basqaru ortalyǧymen tanystyrdy. Bır jyl boiy jobalanyp, ekı jyldan astam uaqytta ıske qosylǧan ortalyq barlyq öndırıs ürdısın elektrondy avtomatty türde basqaruǧa mümkındık beredı eken.
– Myna ülken ekranda jalpy elektr men jylu öndıru jüiesı körınıp tūr. Operatorlar osy ekran arqyly jalpy baqylau jasap otyrady. Qalypty normadan auytqu baiqalǧan kezde, arnaiy dabyl belgısı janady. Mūndai jaǧdaida operator ony tiıstı qūrylymdarǧa habarlap otyrady. Osyndai basqaru ortalyǧy Qazaqstandaǧy käsıporyndardyŋ bır-ekeuınde ǧana kezdesedı. Būl – bızdıŋ jūmys barysymyzdaǧy jaŋa tehnologiia, – dep tanystyrdy ortalyqty Oleg Valerevich.
Qazandyq ta kompiutermen qadaǧalanady
Būdan soŋ ol bızdı qazandyq sehyna bastap bardy. Mūnda da barlyq jūmys ürdısı kompiutermen avtomatty türde basqarylyp otyrady. Seh ışınde №7 stansa qazandyq agregatyn basqaryp otyratyn monitor bar eken.
– Mūnda da barlyq jūmys avtomatty türde atqarylady. Qazır qazandyq kömır otyny arqyly jaǧylyp jatyr. Osy agregatta qainaǧan ystyq sudyŋ buy turbinalyq sehqa jöneltıledı. Ol sehta 5 turbinaly ülken agregat jūmys ısteidı. Osynda ystyq su buynyŋ küşımen qozǧalǧan generatorlar elektr quatyn öndıredı. Al paidalanu nätijesınde qyzuy tömendegen ystyq su qaitadan turbinaly agregattarǧa berılıp, ol jerde qalypty temperaturaǧa deiın qyzdyrylǧan soŋ, jylu jelısıne jıberıledı. Bügınde qalany jylu jäne elektr quatymen qamtyp otyrǧan – jalǧyz bızdıŋ käsıporyn. Ras, qys mezgılınde ǧana qalanyŋ elektr quatyna degen sūranysyn tolyq jaba almaimyz, – dedı bızge O. Utkin.
Onyŋ aituynşa, būl sehta qazandyqtyŋ bükıl jūmysy qadaǧalanady. Osynda otyratyn operator-maşinist kompiuter monitoryna kelıp tüsken barlyq dabyldardy jıtı baqylaidy. Aqau şyqqanda ǧana qarauyndaǧy arnaiy brigadany jöndeuge jöneltedı. Al qalǧan auytquşylyq nemese kölemdı azaitu, köbeitu bärı avtomatty türde oryndalady.
İnvestisiialyq mındettemeler qalai oryndalǧan?
Jalpy sehtyŋ jūmysymen tanysyp şyqqannan keiın arnaiy ökılder «Astana-Energiia» AQ-nyŋ konferensiia zalynda bas qosty. Jiynda Oleg Utkin käsıporynda investisiialyq baǧdarlamalardyŋ oryndaluy jönınde äŋgımelese, «Astana-Energiia» AQ basqarma töraǧasynyŋ qarjy jönındegı orynbasary Ardaq Ties käsıporynnyŋ kırıs-şyǧysyn, jalpy qarjylyq esebı turaly tolyq baiandady.
– Bızdıŋ käsıporyn tek osy öndırıstık nysanmen ǧana şektelmeidı. Käsıporynnyŋ qūramyna audandyq jetı qazandyq kıredı. Qazandyqtarda tūtynylatyn kömır, mazut siiaqty otyndardy tıkelei öndıruşılerdıŋ özderınen satyp alamyz. Būl bızge ortaşa bosatu tarifın bırqalypty ūstauǧa mümkındık berıp otyr. Qazır bız Qazaqstan boiynşa jyludyŋ ortaşa bosatu tarifın arzanǧa ūsynuda ekınşı oryndamyz. Özge öŋırlerde JEO bosatatyn jyludyŋ qūny bızdegıden ekı-üş ese qymbat. Al endı investisiialyq mındettemelerge keletın bolsaq, ol bızde bekıtılgen kestege sai oryndalyp jatyr. Mäselen, 2015 jyly bekıtılgen investisiialyq baǧdarlama boiynşa 665 868 myŋ teŋge qaralsa, ol ıs jüzınde 713 058 myŋ teŋge kölemınde oryndaldy. Sondai-aq, №1 stansa qazandyq agregattarynyŋ kömekşı qūrylǧylaryn qaita jasaqtau, jyljymaly aidauşy tehnikalar alu, №4 stansadaǧy östık qozǧalys jüiesın baqylau datchigın alu siiaqty mındettemelerdıŋ bärı josparda körsetılgendei oryndaldy. Al biylǧy investisiialyq mındettemelerdıŋ barlyǧy uaqytymen jäne tolyq 100 paiyz kölemınde atqarylyp jatyr, – dedı būl jönınde Oleg Utkin.
Ketken şyǧynnan tüsken tabys joǧary
«Astana-Energiia» AQ-nyŋ da biudjettık baǧdarlamasy üş jylǧa qaralyp bekıtıledı eken. Būdan būrynǧy üş jyl būryn käsıporynnyŋ jylu energiiasynan tüsırgen tabysy osy energiiany öndıruge ketken şyǧynnan tömen bolyp kelgen. Būl, negızınen, tariftıŋ ösuıne jol bermeu, öndırıste qoldanylatyn kömır jäne mazut otyndarynyŋ baǧasy jyldan jylǧa qymbattauy, audandyq qazandyqtardyŋ käsıporynnyŋ qūramyna engızıluı siiaqty faktorlar äserınen qalyptassa kerek.
– Degenmen biyldan bastap joǧaryda aityp ötken jaǧdailarǧa qaramastan, käsıporynnyŋ jylu quatyn ötkızuden tüsırgen tabysy ony öndıruge ketken şyǧynnan arta bastady. Käsıporyn kırıs-şyǧystardan bölek, qorşaǧan ortany qorǧau şaralaryna, qyzmetkerlerdı oqyp-üiretu ısıne de tūraqty türde qarjy jūmsap otyrady. Būdan bölek, köptegen jūmystardy da öz qarjymyzǧa atqaryp kelemız, – dedı qarjylyq jaǧdaiǧa qatysty Ardaq Ties.
Är saladan kelıp baspasöz turyna qatysqan ökılder öndırıstık bazany aralap, käsıporyn ömırımen jaqyn tanysyp, esep-qisaptaryn da öz közımen körgennen keiın, jalpy jūmysyna oŋ baǧalaryn berdı. Jūmsalyp jatqan investisiialar nätijesınde tozǧan jabdyqtar uaqytyly auystyrylyp, ekologiialyq şaralar da der kezınde oryndalyp keledı eken. Sondai-aq, jylu quatyn öndıru de arta tüsken.
Meŋdolla NŪRYMŪLY
