Qasiettı qara qobyzdyŋ sarynynda tylsym syr bar. Adamdy tūŋǧiyqqa tartady. Jüregıŋızdıŋ tübınde jatqan perneŋızdı qozǧaidy… Osydan üş jyl būryn elordada QR Mädeniet qairatkerı, belgılı qobyzşy Rauşan Orazbaevanyŋ «Aqqu» atalǧan şyǧarmaşylyq keşı öttı. Sonda keş iesı Yqylastyŋ sūlulyqtyŋ sūŋqary atanǧan kielı qūs turaly küiın tebırentıp oryndady. Ǧaiyptan taiyp, köz aldyma saiyn dalanyŋ ǧajaiyp beinesı kelıp, aidynda jüzgen qos aqqudyŋ sūlu sūŋqylyn estıgendei boldym. Sol kezde kielı aspapty şynaiy söilete bılgen qobyzşy jaiynda jazsam dep oiladym. Bıraq köpşılıkten būiyǧy, saiaqtau jüretın önerpaz turaly qalam terbeuden tartynşaqtadym. Sonyŋ sätı endı keldı.
TEKTI ÖŊIRDIŊ TÜLEGI
Qobyz degende auzymyzǧa aldymen Qorqyt babamyz keledı. Odan keiın Qoilybai äulienı eske alamyz. Yqylas atamyzdy aitamyz. Tılep Aspantaiūly degen talantty tūlǧa ötken. Nyşan abyz oiymyzǧa tüsedı. Keŋestık kezeŋde Jappas Qalambaev, Däulet Myqtybaev sekıldı aǧalarymyz osy saf önerdı aman saqtap, bügıngı ūrpaqqa jetkızdı. Bızdıŋ keiıpkerımızdıŋ arǧy tübı Qorqyt babamyz ǧūmyr keşken Syr boiynan bolady. Serıkbai degen naǧaşy atasy qobyz ūstapty. Öz atasy Qambarbai toǧyz pernelı dombyramen Älşekeidıŋ küilerın tartypty. Äkesı Jūmabek te önerden qara jaiau bolmaǧan. Jyrşylyq önerdıŋ bairaǧyn kötergen. Bylaişa aitqanda, osyndai kie qonǧan äulette düniege kelgen balanyŋ önerpaz bolmauy mümkın emes. Besıktegı kezınen äkesı oryndaǧan Syr maqamdaryn tyŋdaidy. Şertpe küidıŋ şeberı atanǧan Sügır men Tölegen Mombekovtıŋ küilerımen terbeledı. Alataudyŋ ırgesındegı Almatyda boijetedı. Dombyrany da bır kısıdei şertedı. Bıraq öner mektebınıŋ tabaldyryǧyn attaǧanda qobyzdy taŋdaidy. Alǧaşqy ūstazy Äbdımanap Jūmabekūly: «Sausaqtaryŋ näzık eken. Qobyz şaluǧa keler me eken» dep jas balaǧa kümänmen qarapty. Özı öte qatal kısı. Kezınde Däulet Myqtybaevtyŋ şäkırtı bolǧan. Sondyqtan ba, jas örenge boiyndaǧy baryn beruge erekşe küş salady. Qataŋ talapqa köp bala şydamaidy. Al Rauşan alǧan betınen qaitpai qasiettı aspaptyŋ qyr-syryn bır kısıdei meŋgerıp şyǧady.
KÜMISBEKOVTIŊ BATASY
Alǧaşqy önerdegı joly da sättı bastaldy. 1990 jyly mamyr aiynda Atyrauda Qūrmanǧazy atyndaǧy respublikalyq baiqau ötedı. Onda Rauşan mekteptıŋ 10-synybynda ǧana oqidy. Oquşy bolsa da qatarlastarynan önerı ozyq. Dübırlı dodada jan-jaqtan jiylǧan jas talanttar baq synaidy. Onynşy synyptyŋ oquşysy bäigege qatysuǧa Almatydan at arytyp keledı. Qazylar alqasynyŋ töraǧasy, körnektı kompozitor – Kenjebek Kümısbekov. Öner saiysynda Yqylas atamyzdyŋ «Aqqu» küiın asqan şeberlıkpen oryndaidy. Ūiyp tyŋdap otyrǧan kompozitor «Sende Däulet Myqtybaevtyŋ mänerı bar eken» dep joǧary baǧa ūsynyp, batasyn berıptı. Jarys qorytyndysynda bırınşı oryndy tabys etedı. Keiın Almaty konservatoriiasyna oquǧa tüskende Kenjebek aǧadan därıs alady. Sonda ol kısı ünemı jas qobyzşylarǧa «Myqtybaevtyŋ özgeşe ştrihtary bar, sony üirenıp oryndaŋyzdar» dep aitady eken. Söitıp talantty tūlǧanyŋ bergen batasy qabyl bolyp, jas önerpazdyŋ jolyn aşady. Bır ǧajaby, kompozitor bır öŋırde tuǧan jerles aǧasy Däulet Myqtybaevtyŋ önerın erekşe qadırlegen. Sondai-aq, Rauşan Jūmabekqyzy köne şejıreşı, halyqqa Baijıgıt küilerın jetkızgen Omar Qaimoldin qariia turaly da tamsanyp aitady. Sol aqsaqaldan da köp dünie üirenıptı.
EMDIK QASİETI BAR
Şyndyǧynda şet eldıkter qobyzdy joǧary baǧalaidy. Sol sebeptı bızdıŋ keiıpkerımız Europaǧa jiı saparǧa şyǧady. Bırde Germaniianyŋ toǧyz şaharyn aralap, Trosin qalasyndaǧy öner universitetınde köne aspaptar fakultetınıŋ jetekşısı, professor Tom Şmittıŋ şaqyruymen studentterge şeberlık synybyn ūiymdastyrǧan. Sonda nemıs jastary Qorqyt atamyzdyŋ küilerın ūiyp tyŋdapty.
Jalpy, qazaq qobyzdy baqsylyqpen bailanystyrady. Onyŋ ünınde adamnyŋ jüikesın emdeitın qasiet bar. Europalyqtar qazaqtyŋ qobyzyn tyndaǧanda kädımgıdei demalyp, em alǧandai äserde bolady eken. «Şetelge barǧan saiyn jaŋa küiler aparamyn. Adam aqparat alǧanda onyŋ jany jaŋarady. Sonda olardyŋ energiiasy auysady. Eger energiia bır orynda tūra berse, adam auyrady. Barlyq küimen adamdy emdeuge bolady. Ol tek oryndauşyǧa bailanysty. Aldymen jan tazalyǧy bolu qajet» deidı qobyzşy.
Bügıngıdei qym-quyt şaqta köp adamdar ruhani jalǧyzdyqty bastan keşedı. Sondai kezde janyŋdy jadyratatyn jaŋa älem ızdeisız. Al ony qobyzdyŋ sarynynan tabuǧa bolady. Sony tüsıngen europalyqtar köne aspapqa qatty qyzyǧyp, üirengılerı keledı. Rauşan apai ondai kısılerge şeberlık synyptaryn ötkızıp, qazaqtyŋ ǧajaiyp mūralarymen tanystyrady. Aldaǧy jaz aiynda önerpazǧa Germaniia men Avstriiaǧa baruǧa taǧy jol tüsıp tūr.
QOBYZDYŊ QADIRI KETPESIN
Bügınde köpşılık tört şektı qobyzdy jaqsy bıledı. Estradalyq äuenmen de üilesıp tūrady. Ony naǧyz elitalyq aspap dep sanaidy. Al halqymyzdyŋ baǧzy äuenın saqtap, bügınge jetkızgen qylqobyzdyŋ qadırı älı de kemşın eken. Ony bızge keiıpkerımızdıŋ özı jany auyryp aityp berdı. «Jūrttyŋ köbı tört şektı aspapty töbesıne köteredı. Bır qaraǧanda, onyŋ skripkadan artyqşylyǧy joq. Eşqandai jaŋalyq deuge kelmeidı. Qazır sony qobyz dep äjeptäuır qylamyz. Al qazaqtyŋ qobyzyn «qylqobyz» dep aitatyndy şyǧardyq. Negızı, ol dūrys emes. Ol qobyz bolyp qaluy kerek. Osyny aitam dep köp adamdarǧa jaqpadym. Bızdıŋ qobyzymyz tüpsız tereŋ mūhit sekıldı. Sonyŋ qadırı ketpesın dep uaiym şegemın» deidı ol. Rasynda, altyn men kümıstı aiyra bılgenımız abzal.
Bügınde daryndy qobyzşy Astanada tūrady. Qazaq ūlttyq öner universitetınıŋ aǧa oqytuşysy. Jäne elordadaǧy №1 muzyka mektebınıŋ «Qobyz-Ruh» ansamblınıŋ jetekşısı. Şäkırtterı de talai baiqauda top jaryp, ūstazynyŋ abyroiyn asqaqtatyp jür. Qyzy Toǧjan da anasynyŋ jolyn jalǧap, qobyz tartady, än şyǧarady.
Ötken ǧasyrdaǧy toqsanynşy jyldardyŋ basy. Almatydaǧy Yqylas atyndaǧy mūrajaida şaǧyn keş ötedı. Sonda Rauşan Orazbaeva sahnaǧa şyǧyp, qobyzben «Aqqu» küiın tartady. Jinalǧandar ışınde qazaqtyŋ aqtaŋger aqyny Ǧafu Qaiyrbekov bolady. Küidıŋ äserınen şabyttanyp ketken şaiyr: «Qyzyl talşa – qyz Rauşan, Būl düniede sen bolsaŋ – Qobyz bolsa, küi bolsa, Haqtan kelgen syi bolsa, Qairan baba Yqylas, Ölmeitını yp-ras» dep öleŋ arnapty. Keiın ol «Qazaq ädebietı» gazetınde jaryq köredı. Bügınde Rauşan apai osyndai öleŋ arnaǧan aqyn aǧama alǧys aita almaǧanyma qatty ökınemın deidı… İä, ömırdıŋ özı – ökınış!..
Azamat ESENJOL
