Jyl basynan berı koronavirusqa qarsy jappai vaksinasiia kezınde ekpenıŋ ekeuın de alǧan qazaqstandyqtar sany 7,5 mln-nan asty. Erıktı nemese erıksız türde bolsa da vaksina saldyrǧandardy endı ekpenıŋ üşınşı dozasy kütıp tūr. Qos komponentten keiın auru jūqsa da, auyr dertten ajal qūşpai aman jüru mümkındıgı zor boldy. Al üşınşısınıŋ tiımdılıgı nede? Äzırge jappai revaksinasiia jaily aitylmasa da, osy aida elımızde tek täuekel toptary üşın qaita vaksinasiialau bastalady.
Densaulyq saqtau ministrlıgı revaksinasiia turaly biyl 13 qazanda habarlady. «Halyqaralyq täjıribenı eskere otyryp, koronavirusqa qarsy vaksinasiianyŋ tolyq kursyn aiaqtaǧannan keiın 6-9 aidan keiın qosymşa dozany engızu ūsynylady» dedı A.Soi būl turaly alǧaş mälımdegende. Sonymen, eger sız jyl basynda «Sputnik-V» alǧan bolsaŋyz, onda 9 aidan keiın Sinopharm, CoronaVac, Hayat-Vax, QazCovid-in nemese Pfizer saldyra alasyz. Iаǧni ministr aitqandai, reseilık ekpe vektorlyq bolǧandyqtan, kelesısı belsendı emes nemese M-RNK-vaksina bolsa jön eken. Al kerısınşe būǧan deiın Sinopharm, CoronaVac, Hayat-Vax, QazCovid-in saldyrsaŋyz, 6 aidan keiın «Sputnik V» nemese Pfizer-men revaksinasiia jasatasyz. Būl rette sızdıŋ bırınşı saldyrǧan ekpeŋız – belsendılıgı joiylǧan vaksinalar, oǧan revaksinasiia reseilık vektorly nemese amerikalyq M-RNK-vaksinamen jürgızıluı tiıs. Būryn Pfizer saldyrsaŋyz, 6 aidan keiın Sinopharm, CoronaVac, Hayat-Vax, QazCovid-in nemese «Sputnik V» alǧanyŋyz jön. Vaksinanyŋ ekı dozasynan keiın auyryp qalsaŋyz, 3 aidan keiın qaita egıle alasyz. Artynan ministrlık būrynǧy alǧan vaksinaŋyzdy qaita saldyramyn deseŋız de rūqsat dep mälım ettı.
Alǧaşqy lekte – täuekel toptary
Elımızde jappai vaksinasiia biyl 1 aqpanda «Sputnik V» ekpesımen bastalyp, 26 säuırde otandyq QazVac ekpesımen jalǧasty. Ministrlık ökılderı osy ekı vaksinamen alǧaş egılgenderdıŋ üşınşı dozany alu uaqyty 20 qaraşaǧa kelıp tūrǧanyn aitady. Sebebı reseilık ekpenıŋ ekınşı dozasyn 21 aqpanda, qazaqstandyq ekpenıŋ ekınşı komponentın 20 mamyrda alǧandardyŋ revaksinasiia merzımı säikesınşe 6-9 aidan keiın osy qaraşanyŋ soŋyna tüsıp tūr. QR DSM Sanitarlyq-epidemiologiialyq qadaǧalau komitetınıŋ töraiymy Aijan Esmaǧambetovanyŋ revaksinasiia jasalatyndar dep aityp otyrǧany – sol kezde eŋ bırınşı bolyp ekpe alǧan eldegı täuekel toptary qataryna kıretın azamattar. Olardyŋ sany – şamamen 70-100 myŋ adam, būl toptaǧylardy biyl jyl soŋyna deiın üşınşı ret egu aiaqtaluy kerek. Al kelesı jyldyŋ bırınşı toqsany aiaqtalǧanǧa deiın üşınşı dozany elde 800 myŋ adam alady dep eseptelıp otyr. Sonyŋ 650 myŋdaiy «Sputnik V» ekpesın, qalǧandary inaktivtı ekpelerdı saldyrǧan.
– Ekpenı qaitalap salu viruspen küreste adam immunitetın küşeite tüsedı. Revaksinasiiany da bastaityndar sol baiaǧy jyl basynda vaksinany alǧaş alǧandar, iaǧni täuekel tobyna jatatyn medisina qyzmetkerlerı, pedagogtar, Qaruly küşter qyzmetkerlerı, qarttar jäne mügedekter, balalar üilerındegıler men olarǧa qyzmet körsetetınder jäne basqa da medisinalyq-äleumettık mekemeler ökılderı, sonymen qatar jasy 60-tan asqan azamattar, test boiynşa aǧzasynda koronavirusqa qarsy antidene mölşerı terıs nätije körsetkender. Osy toptaǧylardyŋ bärınıŋ aurudy qaita jūqtyryp alu qaupı basym. Al basqa azamattardy revaksinasiialau taktikasyn immundau jönındegı ūlttyq konsultativtık komissiianyŋ ǧalymdary anyqtaityn bolady, – dedı A.Esmaǧambetova.
Jappai revaksinasiia qajet pe?
Revaksinasiia mäselesın bızdıŋ mamandar şetel täjıribesı jäne DDŪ ūsynymdary arqyly zerttei kele, kei elderde bastapqy jappai vaksinasiialaudyŋ ūjymdyq immunitet qalyptastyruda jetkılıksız ekenıne köz jetkızgen. «Qazaqstanda da sondai jaǧdai. Alaida bastapqy vaksinasiialau älı aiaqtalmai jatyp jappai revaksinasiia turaly aituǧa erte. Äzırge ekpenıŋ ekınşı dozasyn alǧandar qataryn tiıstı deŋgeige jetkızuge küş salu kerek. Jyl soŋyna deiın 11 mln qazaqstandyq ekpe saldyrady. Al qazır eldıŋ 37 paiyzy ǧana ekpe aldy. Ekpenıŋ ekınşı komponentın aludy tezdetpese, virus taǧy mutasiiaǧa ūşyraidy. Aldaǧy uaqytta ekpeden keiın joǧary immunitettıŋ qanşalyqty ūzaqqa jetetını jäne revaksinasiia tiımdılıgı turaly däiektı aqparattar şyǧatynyna kümänım joq. Eger Qazaqstanda ekpe alǧandar arasynda da nauqastar sany artyp, olardyŋ da auyr jaǧdaiǧa duşar boluy jiıleitın bolsa, jappai revaksinasiiany bastauǧa sol negız boluy mümkın» dep boljaidy A.Esmaǧambetova. Degenmen äzırge eldegı epidahual tūraqty dep jūbatty ol. Sebebı biyl aqpan aiynan bastap auruǧa şaldyqqandardyŋ ışınde ekpe almaǧandar 97-97,5 paiyz bolsa, vaksina alǧandar ülesı nebärı 2,5-3 paiyzdy qūrap otyr. Sondyqtan vedomstvolyq ministrlık jappai revaksinasiia turaly äŋgıme qozǧap otyrǧan joq.
«Tek immunitetı tömen bolsa ǧana qaita vaksinasiia jürgızu qajettılıgı tuyndaidy. Qazaqstanda qazır onsyz da medisina qyzmetkerlerıne tüsıp jatqan jükteme köp, sondyqtan revaksinasiia olardyŋ jūmysyn odan saiyn kürdelendırıp jıberedı» deidı «Aqniet» qazaqstandyq densaulyq saqtau qyzmetkerlerınıŋ käsıpodaǧy töraǧasy Baqytjan Täjıbai.
Pfizer kımderge arnalǧan?
Ötkende elordadaǧy «Şipager» otbasylyq emhanasynda anyqtama alu kezegınde tūrǧanda jüktı äielge ıştegı medbike endı jüktılıgı turaly medotvod berılmeitının, olarǧa 10 qaraşadan bastap Pfizer ekpesı salynatynyn habarlady. Jalpy būl vaksinany biyl qyrküiekte Qazaqstannyŋ Densaulyq saqtau ministrlıgı eldegı uaqytşa tırkelgen vaksinalar tızımıne qosqany mälım. Sol kezde ministrlık ata-anasynyŋ kelısımı boiynşa 12 jastan asqan balalarǧa atalǧan ekpenı egu josparlanǧanyn aitqan. Artynan būl ekpenı jüktı jäne emızulı äielderge de saluǧa bolatyny mälımdeldı. Al 6 qazan künı Densaulyq saqtau ministrı koronavirusqa qarsy Pfizer ekpesınıŋ 4 million dozasyn elge jetkızu boiynşa kelısım jasalǧanyn habarlady. Söitıp -80 gradusta ǧana saqtalatyn ekpe üşın elımızde arnaiy toŋazytqyştar daiyndala bastady. Pfizer – DSŪ men Europa alǧaş moiyndaǧan vaksinalardyŋ bırı. Germaniialyq ǧalymdar oilap tauyp, AQŞ-ta şyǧatyn būl ekpenıŋ tiımdılıgı 95 paiyzdan asady. Endı ony bız bügınde revaksinasiialau boiynşa ekpeler qatarynan kördık. Bıraq A.Esmaǧambetova atalǧan ekpe tek atalǧan 3 toptyŋ ökılderıne ǧana salynyp, solardan auysyp jatsa ǧana ony halyqtyŋ basqa sanattaryna salu qarastyrylatynyn jetkızdı.
Tölqūjaty «jasandylar» tyǧyryqta
Elımızde jappai vaksinasiia bastalysymen el ışınde ekpe tölqūjatyn qoldan jasatuşylar köbeidı. Qazır memleket deŋgeiınde ondailarmen küres jūmystary qarqyndy jürgızıledı. Jalǧan qūjat jasaǧandar 4 jylǧa deiın bas bostandyǧynan aiyryluy mümkın. Al ony paidalanǧandar 40 täulıkke deiın qamauǧa alynady. Bıraq olardy aldaǧy uaqytta būl jazalardan basqa mäsele qinauy mümkın. Sebebı jalǧan qūjat jasatyp, ekpe saldyrudan «qūtylyp» ketkenderdıŋ revaksinasiia mäselesı qalai bolmaq? Ekpenıŋ ekı dozasyn şyn alǧandarmen bırge esepteletın olar üşınşı dozany bırden alsa, būl olardyŋ densaulyǧyna terıs äser etpei me? Şynymen dertke şaldyǧar bolsa, emdeu kezınde ekpesı barmen bırdei em-şara alyp, densaulyǧyna nūqsan keltıru qaupı joq emes.
Osyǧan orai, biyl qyrküiek aiynda Densaulyq saqtau ministrlıgı ekpe tölqūjatyn satyp alǧan qazaqstandyqtarǧa dertke qarsy ekpe aluǧa kömektesuge daiyn ekenın de mälımdedı. Densaulyq saqtau bırınşı vise-ministrı Marat Şoranov qatelık jasaǧan adamdardy qylmystyq jauapkerşılıkke tartpauǧa sendırgen bolatyn.
Özgeler qaita egudı erte bastady
Älemde revaksinasiiany bırınşı bastap ketken el – İzrailde qazır halyqtyŋ eresek toptarynyŋ 45 paiyzy ekpenıŋ üşınşı dozasyn aldy. Eldıŋ ǧalymdary revaksinasiia bastalǧannan köp ötpei-aq derttıŋ auyr ötuınen qorǧanu deŋgeiı 5-6 esege küşeigenın baiqaǧan.
Qazaqstandyq därıger Aleksandr Şinkarenko äleumettık jelıdegı paraqşasynda: «Revaksinasiia jönınde AQŞ-ta da, Europa elderınde de belsendı talqylanyp jatyr. Amerikadaǧy vaksinasiia qauıpsızdıgın baqylaityn ūiym osy derekterdı zertteude. Bıraq DDŪ qaita vaksinasiialau ūsynysyn qatty qoldamaidy. Olar sonyŋ ornyna vaksina jetpei jatqan kedei elderge kömektesudı jön köredı» dep jazdy. Därıger bızdıŋ elde de qaita vaksinasiialau qajet dep sanaidy. Sebebı immunizasiiadan keiın alty aidan soŋ virusqa qarsy immunitet tömendeidı degen derekter paida boluda.
Revaksinasiia turaly medisina professory Almaz Şarman da oiyn jazdy. «Pfizer/BioNTech ekpesın saldyrǧan İzraildıŋ 5 mln-ǧa juyq azamaty halyqaralyq keŋ auqymdy zertteuge qatysqan edı. Sonda ekpe alǧannan keiın 4-7 ai ötkende adamnyŋ immundyq qorǧanyşy barlyq jas aiyrmaşylyǧy boiynşa 96 paiyzdan 84 paiyzǧa tömendep ketetını belgılı bolǧan. Degenmen vaksinalar koronavirustyŋ öte auyr türlerınen tiımdı saqtai beredı» deidı ol. Avtorlar Pfizer ekpesınıŋ bırınşı dozasyn alǧannan keiın busterlık dozasymen revaksinasiia jürgızgen jön degen pıkırge kelgen.
