Ötken jeksenbıde Astanada bır aptaǧa sozylǧan «Sahnadan sälem» atty teatrlardyŋ IV halyqaralyq festivalınıŋ şymyldyǧy jabyldy. Qala künı merekesıne orai ūiymdastyrylǧan şaraǧa būl joly on bır öner ūjymy qatysty. Elordalyq teatrlarmen qatar Almaty, Jezqazǧan, Oral, Öskemen, Şymkent, Semei qalalaryndaǧy teatrlar jäne Kiev pen Mäskeuden kelgen qonaqtar körermenderge taqyryby jäne janry jaǧynan är aluan qoiylymdardy ūsyndy.
Almatydaǧy Ǧ.Müsırepov atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiialyq balalar jäne jasöspırımder teatry osetin dramaturgy Georgii Hugaevtyŋ (audarǧan Q.Töleuışov) «Qara şekpen» äfsanasyn qoidy. Qoiylymdy rejisser Ashat Maemirov sahnalady.
Festival sarapşylarynyŋ bırı, Qazaqstannyŋ Halyq ärtısı, professor Talǧat Temenov ötkendı jaŋǧyrtyp, atalmyş spektakl ötken ǧasyrdyŋ jetpısınşı jyldary tanymal bolyp, köptegen teatrlarda qoiylǧanyn eske tüsırdı.
Jalpy, G.Hugaev 20 şaqty pesanyŋ avtory eken. Solardyŋ ışınde rejisserlerdıŋ de, körermennıŋ de ülken yqylasy osy «Qara şekpenge» auǧan.
Al klassik jazuşynyŋ atyndaǧy almatylyq teatr sahnasynda atalmyş tuyndynyŋ premerasy byltyrǧy jyldyŋ aqpanynda ötıptı. Körermenge ol nesımen qyzyq? «İt – adamnyŋ dosy» degen ūǧym bar. Atalmyş qoiylymnyŋ negızgı aitatyn ideiasy da sony meŋzeidı. Tauda qoi baǧatyn şopannyŋ Tūzar atty iesıne adal ittıŋ rölın köpşılıkke telehikaialar arqyly tanys akter Daniiar Bazarqūlov somdady. Jalpy, qoiylymǧa tamaşa akterlık ansambl tartylǧan. Qosürei atyn alǧan qoiannyŋ rölınde ataqty aktrisa, QR eŋbek sıŋırgen ärtısı, «Qūrmet» ordenınıŋ iegerı Lidiia Käden körınedı. Sylaŋ atty tülkını talantty aktrisa Gülbahram Baibosynova, Qūrtqa – Kökşulandy Qazaqstan Jastar Odaǧy «Serper» syilyǧynyŋ laureaty Janar Maqaşeva oinady. Şyny kerek, äfsanada körınetın erler beinelerı osy äiel beinelerge qaraǧanda solǧyn tartqan. Ony qoiylymnan soŋ baǧa bergen sarapşylardyŋ köpşılıgı de atap öttı.
Solardyŋ bırı – belgılı dramaturg, teatr synşysy Erkın Juasbek kezınde M.Äuezov atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiialyq drama teatrynda būl şyǧarmanyŋ qoiyluyn qūp körgen. Rejisser retınde Ashat Maemirov taŋdalǧan. Alaida, belgılı bır kedergıler bolyp, qoiylym qoiylmai qaldy. A.Maemirovtyŋ tabandylyǧynyŋ arqasynda atalǧan tuyndy Ǧ.Müsırepov atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiialyq balalar jäne jasöspırımder teatry sahnasyna jol tartqan.
Keiıngı kezde teatrlarda rejisserlerdıŋ dramaturgterdıŋ pesasyn qidalau jaǧdailary jiı kezdesedı. Nemese rejisserler şyǧarmaǧa janynan öz oilaryn qosyp, negızgı ideiany körermen tüsınbei qalyp jatady. Būdan būryn kinolarda mūndaiǧa jolyqqanbyz. Äsırese, klassikalyq şyǧarmalar negızınde şeteldık kino tüsıruşıler osyndaiǧa äues. «Ashat Maemirov dramaturgtıŋ eŋbegın baǧalap, eşteŋenı qidalamapty. Rejisserdıŋ qolyna qaişy almaǧany körınıp tūr. Būl öte dūrys boldy» dedı E.Juasbek.
Alaida, būl jaǧdai kerı äserın de tigızgen siiaqty. Sarapşylardyŋ köbısı spektakl ūzaqqa sozylǧanyn, artyq ssenalar köp kezdesetının aitty. Äsırese, Reseiden kelgen qonaqtar qataldau boldy. Teatr jäne kino akterı, rejisser, Resei teatr menedjerlerı gildiiasynyŋ müşesı, «Mädeniet qairatkerlerınıŋ astanalyq sehı» keŋesınıŋ müşesı İgor Krasnopolskii qoiylymda mınez jetıspegenın jetkızdı. «Äfsanada Kökjal atty qasqyrlar kösemınıŋ beinesıne qattylyq jetıspedı. Ol qasqyr emes pe, aqyrǧanda auzynan jalyn atyp şyǧu kerek. Men ony baiqamadym. Qasqyr beinesı bolǧan soŋ onyŋ obrazynyŋ özı körermenge ürei şaqyruy tiıs. Mysaly, «Kezdesu ornyn özgertuge bolmaidy» körkem filmındegı «Bükırdıŋ» rölın oinaityn Armen Djigarhanian baqyryp-şaqyrmaidy, bıraq onyŋ sūsty türıne qarap-aq seskenıp qalasyŋ» dedı İ.Krasnopolskii.
Teatrtanuşy, «Baltyq üiı» jobasynyŋ üilestıruşısı, TMD jäne Baltiia elderınıŋ «Reseidegı kezdesu» Halyqaralyq tea-trlar festivalınıŋ jetekşısı Mariia Iýrevanyŋ baǧasy būdan ötken boldy. «Qoiylymdy tamaşalap otyryp, esıme erıksız «Hatiko» filmı tüstı. Oqiǧasy öte ūqsas eken. Jalpy mynadai spektaklder ūşpaqqa şyǧarmaidy. Mūnda köp sözdılıkke ūrynypsyzdar. Köp söilemei, röldı oinaularyŋyz kerek edı» dedı ol.
Oǧan jauap bergen Erkın Juasbek qazaq teatrynda sözge köp män berıletının, bylaişa alǧanda ūlttyq teatrymyz «Eŋ basynda söz bolǧan» ūstanymyn ūstanatynyn aityp, jaǧdaidy tüsındırdı.
Jalpy, «Sahnadan sälem» festivalı qazaq teatrlarynyŋ artyq-kem tūstaryn körsetetın jaqsy alaŋ ekenıne közımızdı jetkızdık. Şyny kerek, eldegı orys teatrlarynyŋ önerı ūlttyq teatrlarymyzǧa qaraǧanda basymdau bolyp körındı. Mūnyŋ aldynda ötken Astanadaǧy M.Gorkii atyndaǧy memlekettık akademiialyq orys drama teatry sahnalaǧan «Oianu» treş-dramasy soǧan dälel.
Al, festivaldı jaqyn şetelden kelgen qonaqtar tüiındedı. Kievtıŋ «PaperWall» teatry «On, Ona, Jizn» spektaklın ūsynsa, Mäskeudıŋ «Teatr Luny» dramaturg Aleksandr Mardannyŋ rejisser Natalia Kogut qoiǧan «Antrakt» dramasyn sahnalady. Osy soŋǧy spektal bızge belgılı jazuşy-dramaturg Dulat İsabekovtıŋ «Aktrisa» spektaklın esımızge tüsırdı. Orys qoiylymynda da, qazaq tuyndysynda da akterlerdıŋ sahnadaǧy jäne sahnadan tys önerı turaly aitylady. «Teatr Luny» taqyrypty tamaşa alyp şyqqanyn aita keteiık. Onda bızge, äsırese, Anfisa deitın keiıpkerdıŋ rölın somdaǧan qart aktrisa, İnguşetiianyŋ eŋbek sıŋırgen ärtısı İrina Chipijenkonyŋ beinenı somdauy qatty ūnady.
Sonymen, «Sahnadan sälem» Teatrlardyŋ IV halyqaralyq festivalı tüiındeldı. Kelesı jylǧa josparlanǧan V mereitoilyq festival «EKSPO-2017» halyqaralyq mamandandyrylǧan körme aiasynda ūiymdastyrylyp, 18-20 künge jalǧaspaq. Söz joq, atalmyş festivaldıŋ teatr önerıne bererı köp, alaida, biylǧy festival ötken soŋ bızge bırneşe oi keldı. Atalmyş festival biyl 25 jyldyǧyn atap ötetın Astanadaǧy Q.Quanyşbaev atyndaǧy memlekettık akademiialyq qazaq muzykalyq drama teatrynyŋ negızın qalauşy rejisser, bas qalamyzdyŋ qazaqylanuyna ülken üles qosqan Jaqyp Omarov atyn ielense nemese sol kısı atyndaǧy jülde taǧaiyndalsa degen pıkırımız bar. Sondai-aq, festivaldıŋ änūrany da jazyluy tiıs siiaqty. Bızdıŋşe, atauly şaranyŋ osyndai kemşılıkterı bar. Al basqa jaǧynan aitarymyz joq.
Amanǧali QALJANOV
