Soŋǧy kezderı äleumettık jelıde Fortebank-tıŋ «Kazahskii iazyk – ne obiazatelno» degen sözı bıraz şuǧa ūlasty. Osy sözge bola atalǧan banktı qara esekke terıs mıngızıp, «bank Qazaqstandaǧy jūmysyn toqtatsyn» degen talapty aityp jatqan azamattar da bar. Bır qarasaŋ, oryndy talap siiaqty, bıraq «Memlekettık tılge qatysty qūr sözden eşteŋe şyqpaidy. Eŋ bastysy, naqty ıs boluy kerek» dep Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev aitqandai, tıl mäselesı äleumettık jelıdegı aiqaimen şeşılmeidı.
Ūlttyq banktıŋ mälımetıne süiensek, Qazaqstanda ekınşı deŋgeilı 21 bank bar. Al būl bankter qai tılde söileidı? Jalpy bankterdıŋ jäne basqa da salalardyŋ qazaqşasynyŋ aqsap tūrǧany bügın paida bolǧan jyr emes. El täuelsızdık alǧan jyldardan berı qazaq tılınıŋ jaǧdaiy turaly san türlı pıkır aityldy, köbı aitylǧan jerınen aspai qalyp jatty. Deputattardyŋ Memlekettık tıl turaly zaŋ kerek degen talpynysynan da älı eşteŋe öngen joq. Onyŋ üstıne Qazaqstandaǧy barlyq jüie orys tılıne beiım bolǧandyqtan, köp orynda orys tılınıŋ desı basym. Tek bankter ǧana emes, halyqqa qyzmet körsetu ortalyqtarynda da «Qazaqşasy joq pa?» dep sūramasaŋ, qyzmetkerler qajettı qaǧazdardyŋ orysşasyn bere saluǧa beiım tūrady. Nege? Öitkenı bızdıŋ bilık te, halyq ta qazaq tılıne qaraǧanda orysşa jazyp-syzudy jeŋıl köredı. Ekınşı tūrǧydan alǧanda, orysşa ıs qaǧazdaryna jūrttyŋ boiy da, oiy da üirenıp ketken. Onyŋ üstıne, Qazaqstanda orysşa bılmeseŋ jan baǧa almaisyŋ degen közqaras älı de basym. Orysşanyŋ ortaq tılge ainalyp ketkenı sonşalyq, qazır qai saladan jūmys ızdeseŋ de, aldymen «Orysşa bılesıŋ be?» dep sūraidy. Tıptı, memlekettık qyzmetkerlerge de osyndai talap qoiylady. Memlekettık organdarda qazaq tılın bılmese de, orys tılın sudai söileitın qyzmetkerlerdıŋ köptıgınıŋ bır sebebı osynda.
Memleket basşysy «Qazaqstan halqyn ūiystyratyn taǧy bır simvol – memlekettık tıl. Tıl, ūltaralyq qatynas – ışkı tūraqtylyqqa yqpal etetın özara tyǧyz ärı maŋyzdy faktorlar» dep san ret qaitalaǧanymen, būl maqsat şyn mänınde oryndalmai keledı. Öitkenı bızdıŋ elde «mūndai maŋyzdy mäselelerden saiasi qūral jasauǧa bolmaidy. Osyndai qoǧamdyq tūrǧydan sezımtal mäselelerdı saiasilandyrudyŋ kesırınen keibır elder qasırettı jaǧdaiǧa ūşyrady. Būl – bızdıŋ jol emes» degen saiasi qyraǧylyq öte küştı. Osy jaǧdaiǧa bailanysty bızdıŋ bilık Ata zaŋymyzda «Memlekettık tıl – qazaq tılı» dep taiǧa basqan taŋbadai anyq jazylyp tūrsa da, «barlyq salada, bükıl ıs qaǧazdary memlekettık tılde jazylsyn, jinalystar memlekettık tılde ötkızılıp, eldıŋ zaŋ, jarlyqtary tolyqtai memlekettık tılde daiyndalsyn» degen talapty aşyq qoia almai otyr. Sosyn da Fortebank siiaqtylar «Kazahskii iazyk – ne obiazatelno» dep aiylyn jimai, aşyq aita beredı.
Tıl men Ūlt – egız ūǧym. «Ūlttyŋ saqtaluyna da, joǧaluyna da sebep bolatyn närsenıŋ eŋ quattysy – tılı. Sözı joǧalǧan jūrttyŋ özı de joǧalady» deidı ūlt ūstazy Ahmet Baitūrsynūly. Ūly reformator ǧalymnyŋ būl sözı – eşqaşan mänın joǧaltpaityn danalyq. Ahaŋ aitqan sözdıŋ aqiqat ekenın IýNESKO-nyŋ aiasynda ötetın «Halyqaralyq ana tılı künı» basqosuynda lingvist ǧalymdar da quattady. Ǧalymdar ärbır ekı apta saiyn jer betınen bır tıldıŋ joiylatynyn dälel retınde keltırıp otyr. Osyǧan qarap, älemdegı 7 myŋǧa juyq tıldıŋ ǧasyr soŋyna qarai jartysy joǧaluǧa taiau dep boljam aitty. Eger bız tek saiasi müddenı basty orynǧa qoiyp, ūlttyŋ ūly qūndylyǧyn eskermesek, erteŋ bärı de keş boluy mümkın. Öitkenı jahandanu ürdısınıŋ tolqyny bızdıŋ eldı de ainalyp ötpeitını anyq.
