Jaqynda BAQ betterınde taraǧan «Astanadaǧy 66 jekemenşık mekteptıŋ basym köpşılıgı aralas tıldı bolsa, 5-euı qazaq tıldı, 15-ı orys tılınde oqytady» degen aqparat jūrtty bıraz şulatty. Mūnyŋ basty sebebı nede? Halyq özı kınälı me, älde būl bilıktıŋ memlekettık tılge nemqūraidy qaraǧanynyŋ körınısı me?
Ūlttyq biuro statistikasynyŋ jyl saiynǧy esebı boiynşa 2023 jyldyŋ basynda elımızde qazaqtardyŋ ülesı 70,65 paiyzǧa jetıp, bas qala ūltymyz ülesı 80 paiyzdan (81,09%) asqan bes öŋırdıŋ qataryna kırgenmen, Astanada aralas tıldı mektepter jyl saiyn köbeiıp keledı. Öitkenı elımızde oqytu tılı ata-analardyŋ qalauyna qarai aiqyndalatyndyqtan, orys tılın öz ana tılınen artyq köretın jäne «orys tılın bılmese jan baǧa almaidy» dep bıletın qazaqtar balasyn orys tıldı nemese aralas tıldı mektepterge süiregenın qoiar emes. «Qazaq tılınıŋ eşqandai keleşegı joq» dep tüsınetın olar qazaq tıldı mektepterdı de aralas mektepke ainaldyruǧa köp äreket jasaidy. Sonyŋ saldarynan Qazaqstanda aralas mektepterdıŋ sany artyp barady. Mäselen, 2016 jyly 2045, 2017 jyly 2037, 2018 jyly 2046, 2019 jyly 2054, 2020 jyly 2043, 2021 jyly 2047 aralas mektep bolsa, 2022 jyly būl körsetkış 2778-ge bır-aq qarǧyǧan. 2010 jyly Qazaqstandaǧy mektepterdıŋ 68,5 paiyzy qazaq tıldı bolsa, 2020 jyly būl körsetkış 51,2 paiyzǧa deiın qūldyraǧan.
Aralas mektepterdıŋ bırtındep azaiudyŋ ornyna qaita köbeiuı – memlekettık tıldıŋ bolaşaǧyna degen senımnıŋ azaia bastaǧanynyŋ körınısı. Sondai-aq «Aralas mektep – otarlyq saiasattyŋ klassikalyq türı» dep Mekemtas Myrzahmetūly aitqandai, qanymyzǧa ötıp ketken qūldyq sana da halyqty soǧan itermelep otyr. Būl arada mekteptı, ata-anany kınälaǧannan eşteŋe özgermeidı. Öitkenı memleket ūrpaqty qazaqşa oquǧa yntalandyryp otyrǧan joq. Sebebı elımızde qazaq tılınde oqysa, memlekettık tıldı qanşa jetık bılse de, orys tılın igermese, ministr, äkım, deputat bola almaidy, dūrys jūmys taba almaidy. Kerısınşe, qazaq tılın bılmese de, ministr nemese äkım bola alady. Osyny körıp-bılıp otyrǧan halyq balasyn orys mektepke nemese aralas mektepke süiremei qaitedı?! Olar nege kerek emes tılde balasyn oqytyp, ūrpaǧyn qinaidy? Qazaq tılınde bılım beretın mektepterdıŋ orys tıldı mektepterden oqu sapasy tömen degen – bos söz. Qazır köptegen ata-ana qazaq tılın kerek emes tıl dep sanaidy. Tıptı qazaq tıldı mekteptıŋ balasy «maǧan qazaq tılı ne üşın kerek?» deitın halge jettık. Demek, aralas mekteptıŋ köbeiuınıŋ astarynda ūlttyq ideologiianyŋ joǧy men memlekettık tıl saiasatynyŋ älsızdıgı jatyr. Bilık memlekettık tılge män bermei, qazaq tılın qasterlemei, aralas mektep te azaimaidy.
