Sana tüzelse – adam, adam tüzelse – qoǧam tüzeledı

Juyrda QMDB forum ötkızıp, onda imamdardyŋ atqaratyn dıni räsımderınıŋ tızılımı men qyzmettık mındettemelerın aiqyndaityn «Jetı ruhani qazyq», «Qazaqstan mūsylmandarynyŋ ruhani tūǧyr­namasy», «Dıni räsımder tızılımı» atty qūjattary qabyldandy. Osynyŋ bärı Elbasynyŋ «Ruhani jaŋǧyru» baǧdar­lamasy aiasynda köterılgen mäseleler töŋıregınen ör­bidı. Qazaqstan mūsylmandary dıni basqarmasynyŋ töraǧasy, Bas müfti  Serıkbai qajy Orazǧa osy rette bırneşe sūraq qoiǧan edık.

– Elımızdıŋ tükpır-­tükpırınen 500-dei imam jinalyp qabyldaǧan būl qūjattardyŋ män-­maŋyzy nede?
– Tūŋǧyş qabyldanyp otyrǧan «Jetı ruhani qazyq» Qazaqstan mūsylmandarynyŋ ruhani tūǧyr­namasy» mūsylmandy imandylyq, otanşyldyq, bılımdılık, auyzbırşılık, eŋbekqorlyq, mädeniettılık jäne ädıldık degen jetı qasietke şaqyrady. «Dın qyzmetkerlerı atqaratyn dıni räsımder tızılımı» qūjatynda dın qyzmetkerınıŋ naqty qūzyretterı jazylǧan. «QMDB qūrylymyndaǧy dıni lauazymdar tızımı jäne mındetterı» qūjatynda dıni lauazymdar tızılımı, atqaratyn qyz­metterı, mındetterı, t. b. naqty körsetılgen. Onda düniege kelgen balaǧa azan şaqyryp at qoiudan bastap, qait­qan adamnyŋ janazasyn şyǧaryp, hatym-qūran oquǧa deiıngı bükıl tärtıpterı jazylǧan. Tarihy­myzǧa zer salsaq, «ahun», «qalpe», «işan» degen dıni lauazymdar bolǧan. Olardyŋ atqaratyn dıni qyzmetı bır bolǧanymen, baǧyty men salasy ärtürlı. Osy rette bız dıni räsımderdıŋ tızılımın äzırlep, bekıttık.
– Būl qūjattar nege qajet boldy, zaman talap etıp otyr ma, qoǧamda qajettılık tuyndady ma?
– Būl – zamannyŋ talabynan, qoǧamnyŋ sūranysynan tuyndaǧan tarihi qūjat. 45 tarmaqtan tūratyn tızılım – qoǧamǧa qajettı dıni räsımder. Adamnyŋ ömır salty jiı qūbylǧan zamanda ruhani qūndylyqtar asa maŋyzdy. Maqsatymyz – ruhani qūndylyqtarymyzdy, oilarymyz ben ūsynys­tarymyzdy ortaǧa salyp, būdan keiıngı uaqytta qabyldaǧan qūjattardyŋ aiasynda qoǧamda, jastar tärbiesınde jūmys ısteu.
– İmamdar jasaǧan dıni räsımı üşın qarapaiym halyqtan aqy alady degen pıkırlerge ne aitasyz?
– Dıni räsımdı ötkızu kezınde onyŋ qyzmet aqysyna, iaki bolmasa körsetken qyzmetıne eşqandai da syiaqy, tölemaqy alu degen talap ta, tılek te joq. Tüpkı maqsaty – öz qalauymen tegın ötkızu. Dıni räsımdı atqarǧan imam 30-35 myŋ alady degen – jai söz. Naqty bır imam 30-35 myŋ teŋge mölşerınde tarif qoiyp, körsetken dıni qyzmetı üşın aqşa alatyn bolsa, onda ol imam sol qyzmetke laiyqty emes. Dın qyzmetkerlerınıŋ belgılı bır tölemaqysy, tarifı joq. Bolmaidy da.
– Osy künı adamdar jūmys taba almasa da, joly bolmasa da bilıktı, jüienı kınälap, synau­ǧa daiyn. Al jetıstıkke jetken adamdar qandai mäsele tuyndasa da sebebın tek özınen ızdeidı eken. Dın būǧan ne deidı?
– Bolaşaqtan ümıt kütken adam äuelı problemalardy oilamaidy, kerısınşe, mümkındıkterdı qaras­tyrady. Är närsenıŋ qaiyryn tılep, mümkındıkke ūmtylǧan pendenıŋ ötkınşı mäselesı özdıgınen şeşıle bastaidy. Öitkenı mümkındık alǧy şepke şyqqan sätte uaqytşa qiyndyqtar ekınşı orynǧa yǧysady. Aqyldy adam synaqty jaqsylyqqa ainaldyra bıledı. Psihologiiada «ynsapsyz mentalitet» degen tūjyrym bar. Būl – ömırdegı sätsızdıkterdı özgeden köru degen ūǧymǧa saiady. Ainaladaǧy adamdardyŋ ǧibratty ǧūmyrynan şabyt ala bıletın kısıde «parasatty oilau» psihologiiasy qalyptasady. Beinelep aitqanda, bıreudıŋ mereiı tasyp jatqanda, jıgerı qūm bolyp, sergeldeŋge äste tüspeidı. Ony «nege?» degen saualdan būryn «nege bolmasqa?» degen oilar ümıtıne qanat bıtıredı. Ömırdegı synaqty sabyrǧa jeŋdırgen jan parasat biıgınde qala bermek. Ruhani jan düniesı bai adam osy joldy taŋdaidy.
– Sız köpşılıkpen kezdes­ken saiyn «tolyq adam» sipatyn aşyqtap, jürek tazalyǧy turaly aitasyz. Bügıngı adamnyŋ közqarasynşa, eger adamnyŋ bılımı, qyzmetı bar, tūrmysy täuır bolsa ol «tolyq adam» sanalady, al bıraq qoǧamda keleŋsızdıkter, jemqorlyq, qylmys­tyŋ köbeiuı bızdıŋ «tolyq adam» ūǧymyn tiısınşe tüsınbegendıgımızden oryn alyp otyrǧan joq pa?
– Adamnyŋ ruhani älemın ışkı ruhani jan-dünie jäne syrtqy amal-äreket dep qarastyruǧa bolady. Ekı negız özınıŋ körkem üilesımın tapqanda ǧana hakım Abai meŋzegen «tolyq adam» deŋgeiıne jetedı. Alla elşısınıŋ: «Rasynda, denede bır kesek et bar, ol tüzu bolsa, qalǧan dene bütındei tüzeledı, ol būzylsa, qalǧan dene tügelımen būzylady. Ol – jürek» degen hadis-şarifınıŋ pälsapalyq mänı – osy. Adam öz oiyn negativ pıkırge toltyrsa, sana sonyŋ yqpalynan şyǧa almai qalady. Qoǧamda körınıs tapqan ajyrasu oqiǧalary, suisid, bıreudıŋ aryn taptau, ūrlyq, zorlyq-zombylyq, mäselelerın şeşudıŋ bır ǧana ­quatty joly – ruhy biık sananyŋ qalyptasuy dep atar edım. Sana tüzelse – adam tüzeledı. Adam tüzelse – qoǧam tüzeledı. Pendenıŋ boiyndaǧy iman-senım – barşa jamandyqtyŋ qalqany. Bız osy baǧytta jūdyryqtai jūmylyp, köbırek jūmys ısteuımız kerek.
– Soŋǧy kezderı imamdardyŋ jaŋa imidjın qalyptastyru mäselesıne qatysty aitylǧanda dın adamdary eldık mäselege kelgende ünsız qalady dep syn aitylyp jatady.
– Bızdıŋ basty qūndylyǧymyz – eldıŋ amandyǧy men jerdıŋ tynyştyǧy, bırlıgı men beibıtşılıgı. Dın qyzmetkerlerı mūny aitudan eşqaşan jalyqqan emes. Öitkenı paiǧambarymyz progreske ündegen. Damudyŋ jolyn körsetken. Kerıtartpa közqaras alǧa jyljudy tejeidı. «Otandy süiu – imannan» degen ataly söz bar. Otbasyn ızgılıkke tärbieleu, eldıŋ igılıgıne qyzmet etu, tūraqtylyq pen tynyştyqqa tıleules bolu, mıne, Otandy süiu degen osydan bastalady. Rasynda, halyqqa qyzmet etuden asqan ǧaziz närse joq. Ardaqty paiǧambarymyz ­Mūhammed (oǧan Allanyŋ salauaty men sälemı bolsyn): «Aralaryŋda eŋ jaqsylaryŋ – ainalasyna paidaly bolǧandaryŋ» dep qoǧamǧa şua­ǧyn şaşyp, jaqsylyǧyn jaiyp jüretın köpşıl kısınıŋ märtebesın erekşe atap ötken.

Sūhbattasqan
Jadyra Şamūratova