Astanaǧa bırjola köşıp keluım Ramazan aiyna tūspa-tūs keldı. Quanyştamyn. Bıraq azdaǧan kedergı bar. Päterımde gaz joq edı. Qojaiyn aǧai künıne bır auyq mazdatyp ot jaqqanymen, tamaq pısıru qiyn. Ärı ol kısını taŋ särıden mazalau da retsız. Söitıp, qonaqüiden jai ızdedım. Qaltama qaramai, taŋdauym Astanadaǧy eŋ tanymal 10 qonaqüige tüstı. Ondaǧy oiym – säresını bölmede ışıp, erkın auyzaşu ǧoi. Bır men emes, būl mäselemen elordaǧa kelgen är mūsylman kezıgedı. Söitıp, säresı berıletın, auyzaşuǧa qolaily qonaqüi tabuǧa kırıstım…
10 qonaqüige 10 auyz sözben tüsındırdım…
Alǧaş bolyp, «Comfort» qonaqüiıne telefon soqtym. Satylym bölımınıŋ menedjerı Alina Altairqyzy menı bırden tüsındı. Ökınışke qarai, säresı berılmeidı eken. Degenmen, qonaqüide tegın taŋǧy as boluyna bailanysty, säresını ūiymdastyryp köretının jetkızdı. Al auyzaşar üşın qaltamnan 3900 teŋge şyǧady eken. Būl somaǧa qūrmadan bastap, bärı kıretın körınedı. Menı mazalaǧan säresınıŋ jaiy bolǧandyqtan, aty dardai «RIXOS» qonaqüiıne qoŋyrau şaldym. Taǧy da orystıldı qyz köterdı tūtqany. Būl jerde säresı berıledı eken. Bıraq būl üşın kündelıktı 6500 teŋge boluy kerek. Al iftardyŋ baǧasy 7500-dıŋ kölemınde. Būl aqşaǧa qoiu jäne sūiyq tamaq pen şäi, kofe nemese susyn, su ala alamyn. Tıskebasarlary men tättılerı taǧy bar. Bır quanǧanym, qonaqüidıŋ auyz bekıtken qyzmetkerlerıne bärı tegın eken. Ättegen-aiy, qonaq retınde bır ai būryn tırkelıp qoiuym qajet körınedı.
Mūnan keiın «Pekin Palasqa» tüstım. Qytaişa atauynan qoryqsam da, ümıtpen tūtqany tastaǧym kelmedı. Alǧaşynda aǧylşynşa sairaǧan arumen artynşa orysşa tıldestık. Kadr bölımınıŋ basşysy Äliia Mūratbekqyzynyŋ aituynşa, mūnda da tamaq tek tüngı 12-ge deiın ǧana berıledı. Auyzaşar ötkızılıp tūrady. Qonaqtarynyŋ basym bölıgı şeteldıkter bolǧandyqtan, oraza aiynda säresı beru, auyz aşqyzu mäselelerıne köp bas qatyrmaǧanyn aitady.
Osydan keiın basym şyndap qatty. Söitıp, «Belon-Lux»-ten bır-aq şyqtym. Özın Alla Vladimirovna dep tanystyrǧan qyzmetker tegın eşteŋe joq ekenın aitty. Säresını tüngı uaqytta bölmege äkep beruge bolatynyn jetkızdı jäne keşendı astyŋ baǧasy 2500 teŋge eken. «Qazaqstan azamattaryna osyndai jaǧdai jasai alamyz. Al şeteldıkter tarapynan orazada qūlşylyq qylatyndar kezıkpedı» dep aşyq aitty Alla hanym.
Tauym şaǧylyp, taǧy bır qonaqüidıŋ nömırın aialai terdım. «Diplomat hotel Business Center»-ge tüsıppın. «Säresı men auyzaşarǧa sezar salaty, jylqy etınen kespe, qoi jäne siyr etımen manty, palau sosyn bauyrsaq jäne ystyq şäi» dep qyzyqtyrǧan qyz: «Tegın be?» degen sūraǧyma: «3990 teŋge» dep kümıljıdı. «Egorkinolyqtardy» eptep körıp em, qyzmetterı jaqsy bolǧanymen, qolaily jauap ala almadym. Osydan keiın mäselenıŋ şeşımın tappai, men şyn qobaljydym. Mäselen, «Prestijde» köbıne şeteldıkter toqtaǧandyqtan, Ramazan aiynda būl mäselelerge köp kezıkpeidı. Osydan soŋ «Jūmbaqtas» qonaqüiı oiyma tüstı. Aty qazaqy bolǧandyqtan, säre ışuge taŋsärıde mümkındık bolar dep oiladym. Tūtqany qazaq qyz kötergende, quanyp ketkem. Oiymdy aityp jatyrmyn. Äkımşı qyz menı aitqyzbai tüsındı. Sabilia Abi esımdı dauysy syŋǧyrlaǧan qyz mūsylmandyq dästür bar ekenın aitqanda şattandym tıptı. Säresı tegın berıledı eken. «Nömırıŋızge taŋsärıden qyzmetşı tyqyldatyp, qalaǧan tamaǧyŋyzdy äkep tūrady» deidı. Al auyzaşar kündelıktı as mäzırıne qarai aqyly eken. 30 kün boiy tegın auyzaşar bere almaityndary tüsınıktı, ärine. Äitse de, arasynda qonaqtarǧa atalǧan igı ǧūrypty jasap tūrady eken.
Qonaqüiden qūr qaityp, meiramhana ızdedım…
Qonaqüilerden tük şyqpaǧan soŋ, meiramhanalardyŋ telefonyn şyryldattym. «Satti», «Melnisa», «Bagrationi» meiramhanasy, taǧysyn taǧylar. Bır ǧana «Bagrationi» meiramhanasynda äkımşısı Elena Iýrevnanyŋ aqparynşa, auyzaşar adam basyna – 3000 teŋge. Säresı turaly äŋgıme joq. Tüngı 12-ge deiın ǧana jūmys ısteitın meiramhanalardan säresı talap etu de qiyn. Köp meiramhanada jaǧdai osylai. Är adamnyŋ qaltasymen kün köretın mūndai demalys oryndarynan tegın as kütu de bekerşılık. Esesıne «Taǧam kz», «Dastarhan food» syndy ashanalar künı-tünı tamaq beruge äzır. Tıptı, bır Astana emes, olardy kez kelgen qaladan oŋai tauyp aluǧa bolady.
Tym qūrysa, Türkiiadan üirensek…
«Jūmbaqtastyŋ» jauabynan keiın qazaqylyqpen, mūsylmandyqpen qauyşqandai boldym. Bıraq menı oilandyrǧany – ülken Astanada säresını tegın beretın jalǧyz qonaqüi bolǧany ma? Al tap men siiaqty üiınen jyraqta auyz bekıtetınder qaitpek? Allaǧa ǧana jaiatyn qolyn adamǧa jaia ma sonda?
Nege säresı beru, auyz aştyru dästürlerı elordada dūrys jolǧa qoiylmaǧan? Mäselen, bır ǧana Türkiianyŋ özı Ramazanǧa erekşe bır daiyndyqpen kıredı. Ramazanǧa arnap 30 kün boiy auyzaşar dastarhandary üşın şatyrlar tıgıledı. Auyzaşarsyz qalamyn dep alaŋdamaisyz. Byltyr Astanadaǧy Äzıret Sūltan meşıtı tamaşa dästürdı qolǧa alǧan edı. Kündelıktı tegın auyzaşardan bölek, Qadır tünınde 10 000 adamǧa tegın säresı ūiymdastyrǧan bolatyn. Qala tūrǧyndary, qalaǧa kelgen ärbır meiman mübärak aida osyndai şaranyŋ kuäsı bolsa, säre ışkenge de, säre bergenge de zor sauap.
Ondai oryndar bar, bıraq…
Osy oimen İnvestisiialar jäne käsıpkerlıktı damytu basqarmasyna sūrau saldym. Käsıpkerler men türlı mekemelerdıŋ tegın şaralaryn bılu ǧoi oiym. Olar mäselenıŋ mänısın ūǧyp, bırneşe kün ışınde qaladaǧy tegın säresı beretın, auyz aşqyzatyn meiramhanalar men qonaqüilerdıŋ tızımın beruge kelıstı. Ärı ondai mekemeler az emes eken.
Men ǧoi, jurnalistpın. Mäsele tuyndai qalsa, qaida, kımge habarlasyp, naqty jauap alu kerektıgın bılemın. Al qarapaiym halyq qaitedı? Olar mūndai mälımettıŋ jaŋaǧy basqarmada bolatynynan da beihabar ǧoi…
Säresıde bereket bar…
Orazada säresıge airyqşa män berıledı. Tıptı säresınıŋ mölşerı de, ony tastamau da hadispen bekıtılgen. Äbu Saǧid Hudrii (r.a.) jetkızgen hadiste: «Säresı – berekelı as. Ony tastauşy bolmaŋdar. Tıptı, bır jūtym su ışseŋder de…» degen. Al eŋ abzal säresı Äbu Huraira (r.a.) riuaiat etken hadiste: «Mūsylmannyŋ säresısı bolǧan qūrma netken tamaşa» dep aitylǧan. Demek, säresıde qūrma jeu de abzal amaldar qataryna jatady. «Säre tamaǧy – mübäräk. Särenıŋ tolyǧy bereke. Bır jūtym su üşın bolsa da, särege tūryŋdar. Allahu taǧala särege tūrǧandardy keşıredı, perışteler olarǧa dūǧa etedı» degen de bar.
P.S: Köp tolǧana kele, mäselenıŋ şeşımın tapqandai boldym. Astanada jaŋaǧy 10 üzdık qonaqüide tūraqtau baǧasy – 8-30 myŋ teŋge aralyǧynda. Qaltam köteretın 8 myŋdyq nömırde tūrǧannyŋ özınde, auyzaşarǧa kündelıktı 3000 teŋge ketıremın. Jürıp-tūruym, säresıge deiın ūnatyp jeitın dünielerım taǧy bar. Orta eseppen alǧanda, künıne – 13000. Arasynda 9 kün dostaryma auyzaşarǧa bardym deiın. 20 künge qaltamda 260 000 teŋgem boluy kerek eken. Qaltamnyŋ tübı tesıletının bırden sezdım. Qabyrǧammen keŋese kele, özımnıŋ 15 000 töleitın bölmemde qala berudı oiladym. Al ystyq tamaq üşın jedel taǧam daiyndaityn 18000 teŋgelık multiqazan (multivarka) alamyn dep şeştım. Qaltama qaramai, köp armandap ketkenıme qysylyp qaldym özım… Bır auyq özımdı bai sezınıp ketsem kerek…
Qarlyǧa İBRAGİMOVA
