Ūstaz – ūly mamandyq.
«Bır ärıp üiretkenge qyryq kün qyzmet et».
Kemel mūǧalım – keleşek kepılı…
Mūndai igı joldardy tızbektei berse jarasady da, tausylmaidy da. Säule turaly aitarymyz da osyǧan saiady.Orta boily, sary öŋdı oqytuşyny universitet dälızınen köre qalǧan studentterdıŋ eljırei qalmaityny kemde-kem. elu minöttık sabaǧyn tapjylmai tyŋdap, sanasyna toquǧa asyqqan talaiy. Sol Säule Tapanova alpystyŋ asqaryna şyǧyp, taǧy bır asudy artqa tastady.
Elordadaǧy L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetı Jurnalistika jäne saiasattanu fakultetı Baspasöz jäne baspa ısı kafedrasynyŋ professory Säule Esembekqyzy, rasy kerek, bügınge deiın talai ärıptesımızdı qanattandyrdy. Sonysymen bızge jūǧymdy, elge syily. Özı aitpaqşy, qandai kün tuǧanda da mamandyǧyna adaldyq tanytty, bäz-baiaǧy nyq jauapkerşılıgın joǧaltpady, kemşılıkterge jol bermedı. Qaraǧandy öŋırındegı Jaŋarqa audanyna qarasty Säken Seifullin atyndaǧy mektepte oqydy. Bala kezınen-aq ädebietke beiım bolypty. «Şaǧyn äŋgıme, kündelık jazatynym bar edı,-deidı. – Toǧyzynşy synypta oqyp jürgenımızde mektepke Erkın Egemberlin degen jas mūǧalım jıgıt keldı. Bızdıŋ önerge, ädebietke, şyǧarmaşylyq jūmystarǧa qyzyǧuşylyǧymyzdy oiatyp, baulyǧan kısı sol. Bügınge deiın Erkın ūstazyma alǧys aitamyn. Synyptaǧy barlyǧymyzdyŋ baǧdarşamymyz edı ol». Oqytuşynyŋ sol kezdegı ūstazy: «Säule, senıŋ jurnalistikaǧa beiımıŋ bar eken. Tılıŋdegı söz kestesı, adammen qarym-qatynasyŋ, mädenietıŋ senı osy salanyŋ myqty mamany etetınıne kümänım joq» degen eken. Alǧyr bala sony myqtap tüiıp alypty ǧoi keudesıne. Sodan keiın, attestatyn alǧan künı armanyn arqalap, Evnei Böketov atyndaǧy Qaraǧandy memlekettık universitetınıŋ filologiia fakultetıne qūjattaryn tapsyrady. Ol uaqytta jurnalistika tek Almatydaǧy QazMU-da ǧana bar. «Şetıne ılıksem, tübı beiımdelermın jurnalistikaǧa…» dep oilady.
Maqsattyŋ üdesınen şyqty, 1974 jyly joǧary oqu ornyn abyroimen tämamdady. Eŋbek jolyn sol kezdegı Jezqazǧan oblysyndaǧy «Jezqazǧan tuy» gazetınde ädebi qyzmetkerlıkten bastady. Araǧa jyl salyp Jezqazǧan pedagogikalyq instituty aşyldy. Obkomnyŋ joldamasymen bılım oşaǧyna jas maman bolyp qabyldandy. «Mıne, sodan bastalǧan eŋbek jolym qyryq jylǧa ūlasyp barady. Tek joǧary oqu oryndarynda mamandar daiarlaumen kelemın. Alǧaşqy jyldary jaŋa instituttyŋ şaruasy da şaş etekten edı, tek sabaq berumen ǧana şektelgen joqpyz, qoǧamdyq jūmystarǧa da belsene aralastyq» deidı Säule Esembekqyzy. Jas maman bolsa da, jıgerlılıgımen, bılıktılıgımen, sauattylyǧymen basşylyqtyŋ közıne tüsken ol audandarǧa baryp därıs oqydy, mektep mūǧalımderınıŋ jiyndarynda baiandamalar jasady. Sondai jūmystar jas ūstazdy mamandyǧyna şyŋdai tüstı, şynyqtyra berdı. Sol kezdegı qatal tärtıp eken ǧoi, Säulenıŋ tolqynyn adaldyqqa, jauapkerşılıkke, adamgerşılıkke tärbielegen.
Äŋgıme arasynda professor «Qazaq basylymdaryndaǧy äielder beinesı» atty studentter üşın taptyrmaityn eŋbegın ūsyndy. Būl taqyrypty jazuyna körnektı ädebiettanuşy ǧalym, jazuşy Rymǧali Nūrǧali sebepker bolǧan körınedı. «Jezqazǧan pedagogikalyq institutynda qazaq tılı men ädebietı kafedrasynyŋ meŋgeruşısı qyzmetın atqarǧan edım. Sonda jürgenımde ǧylymmen de ainalystym. Ǧylymi jetekşım – Rymǧali Nūrǧali. «Qaita oralǧan esımderdıŋ» şyǧarmalarymen endı tanysyp jatqanymyzda maǧan Mırjaqyp Dulatovtyŋ «Baqytsyz Jamalynan» bastap, bır ülken ǧylymi eŋbekpen ainalysu kerektıgın aitty ǧalym. Ile-şala kelısımımmen «Alǧaşqy qazaq romandaryndaǧy äielder obrazynyŋ jasalu evoliusiiasy» taqyrybyn kandidattyq taqyryp etıp bekıtıp berdı…
Kez kelgen saladan jaza beruge bolady ǧoi. Bıraq, janyŋa jaqyn, jüregıŋ qalaǧan, taŋdap alǧan taqyrybyŋnyŋ aiasynda jūmys ısteu – öte läzzaty häm rahat emes pe? Keiın «Qazaq romandaryndaǧy ǧaşyqtyq saryny» degen doktorlyq disertasiia qorǧadym. Mūnyŋ bärı de äielder, qyz-kelınşekter töŋıregınde bolatyn» dep keiınge bır köz saldy Säule Esembekqyzy.
Eŋbek jolyn jurnalistikadan bastap, ūzaq jyldar ädebiet pänınen sabaq berıp, soŋǧy tört jylda jurnalistkaǧa qaita oralǧan onyŋ keudesınde bärıbır mamandyǧyna degen şeksız mahabbat bar. Jezqazǧandaǧy oqu ornynda özı bas bolyp, tiıstı mekemelerdıŋ tabaldyryǧyn tozdyryp jürıp aştyrǧan Ädebiet jäne jurnalistika kafedrasy soŋǧy sözımızdıŋ aiqyn dälelı.
Ol qazır Euraziia ūlttyq universitetınde qazaq ädebietı tarihynynan, şeşendık öner jäne jurnalistikadan, BAQ-tyŋ tılı men stilınen, jurnalistika pänderın oqytu ädıstemesınen, baspalardy ädebi redaksiialaudan da leksiia oqidy, sabaq beredı. Barlyǧy da – bolaşaq ärıptesterımızge öte qajet degen pänder. Sondyqtan bolar, eŋ bastysy jurnalist sauatty bolu kerek, ülken ädebi «bagajy» boluy tiıs dep otyrady. «Būrynǧylar, bızdıŋ kezımızdegı jastar köp oqityn, köp ızdenetın. Al, qazırgıler daiyn närsege ūmtylady. Sonyŋ nätijesı ǧoi, bügıngılerdıŋ analitikalyq taldauda, özındık oi-pıkırlerın tüiındeude qinalatyny. Köp ızdenu kerek jastarǧa. Olarda oqu bar, toqu joq» deidı ūzaq jyl ūstaz bolǧan Säule Esembekqyzy.
İä, alpys – az ǧūmyr emes. Alpysqa kelıp, aqylyŋ kemelıne kelmese, sol syn! Säule Esenbekqyzynyŋ aitqandarynan asyl aǧanyŋ, baiypty, bılımdı apanyŋ sözın köremız. Jäne bärın jaza berıp te tauysa almasymyz anyq.
Soŋǧy şılde aiynda Angliiaǧa, Ūlybritaniiaǧa konferensiiaǧa baryp keldı. Ol jaqtan da tüigenı, bılgenı mol. Endı osy oqu jylynda şamasy kelgenşe studentterıne üiretpek, maiyn tamyzyp äŋgımelemek.
Säule Tapanovanyŋ osy uaqytqa deiın jazǧan oqu qūraldary, monografiialary, jinaqtary jeterlık: «Qazaq ädebietındegı aqtaŋdaqtar», «Realistık obraz jasaudaǧy ızdenıster», «Psihologiialyq romandardaǧy mahabbat taqyryby», «Qazırgı qazaq ädebietı», «Mektep oquşylaryna şeşendık öner sabaǧyn oqytu», «Şäkärım şyǧarmalaryn oqytu», «Kışıtau kelbetı», «Tuǧan jer tūnǧan şejıre»… Bärı de kerek, bärı de taptyrmaidy, bärı de taǧylymdy. Osyndai eŋbekterınıŋ baǧalanǧanynan ǧoi, bılım beru ısınıŋ üzdıgı, qūrmettı qyzmetkerı, Qazaqstannyŋ Pedagogika ǧylymdary akademiiasynyŋ korrespondent-müşesı bolǧany.
Şäkırtterıne bılım närın egıp, ainalasyna şuaǧyn şaşyp jüretın Säulenı nege säulelı Säule demeske?.. Ol – Säulelı Säule. Abaidyŋ özı «Säuleŋ bolsa keudeŋde…» demep pe edı?!
Ashat RAIQŪL
