Taiauda tarihymyz taǧy bır qūndy jädıgermen tolyqty. Halqymyzdyŋ bırtuar perzentı, serılıktıŋ serkesı – Segız serınıŋ şapany tabyldy. Segız serı babamyzdyŋ şyn esımı – Mūhamedqanapiia Bahramūly. Tarihi derekterde 1818 jyly qazırgı Soltüstık Qazaqstan oblysy Jambyl audanyna qarasty Gültöbe-Mamanai degen jerde ömırge kelıp, 1854 jyly atamekenınde qaitys bolǧan. Segız serıden Bırjan Sal, Jaiau Mūsa, Ükılı Ybyrai, Nūrjan Nauşabaev sekıldı elımızdıŋ ardaqtylary jas şaǧynda öner üirenıp, bata alǧan. Babamyzdyŋ artynda qalǧan ädebi mūralary da jeterlık. Bız būl maqalada oǧan toqtalmai, serınıŋ tabylǧan jädıgerınıŋ tarihy jaiynda söz etudı jön körıp otyrmyz.
1846 jyly jazda Segız serı Syr boiynan elıne kele jatyp, Ūlytauda tūratyn aǧa sūltan, duanbasy bolǧan, Naimannyŋ ışındegı Baǧanalynyŋ tört bosaǧasynyŋ bırı atanǧan Sandybaiūly Erdennıŋ üiıne soǧady. Oǧan qatty quanǧan Erden ony ekı-üş kün jıbermei qonaq etıp, eldı aralatyp qydyrtady. Serı attanarynda Erden myrza oǧan at mıngızıp, üstıne tüie jünınen arnaiy toqylǧan qymbat şapan jabady. Elıne kele jatqan Segız serı jolai bügıngı Jaŋaarqa audany aumaǧynda 19-ǧasyrdaǧy patşa ökımetınıŋ Aqtau äskeri bekınısınde tılmaştyq qyzmet atqaratyn, özımen bırge Ombynyŋ Aziialyq äskeri uchilişesın oqyp bıtırgen qimas dosy Dosqojaūly Jienälıge ädeiı soǧyp, üiınde bırneşe kün qonaq bolady. Sol joly Segız serı Erden syiǧa tartqan şapandy Jienälınıŋ iyǧyna jabady. Jienälı atamyz 1901 jyldyŋ küz aiynda nemere ınısı Ösıp Samaiūlymen bırge Mekkede qajylyqta bolǧanda sol şapandy üstınen tastamai kiıp jürıptı. Jalpy, būl jädıgerdıŋ qalai saqtalǧanyn osy ülken äulettıŋ ūrpaǧy Şalqarbek Şäikenūly äŋgımelep berdı. Onyŋ aituynşa, sol zamannyŋ ülgısıne sai öŋırı men jeŋı qara barqytpen kömkerılgen, astary sätenmen japsyrylǧan, syrty tüienıŋ jünınen toqylǧan sary tüstı şapandy äjesı Qamila Nūrjasarqyzy köp jyl dar äbdırede saqtap kelgen. «Äjemızden būl şapannyŋ sonşalyqty qūny qanşa degenımızde: «Būl – ardaqty şapan, qos qajy atam Mekkege qajylyqqa barǧanda iyǧyna jamylǧan, Segız serı babamyzdyŋ ülken qajy atamyzǧa syilap qaldyrǧan közı ǧoi. Jaryqtyq, babamyz dünie malyn jinamaǧan saqy adam» deitın. Ülken aǧamyz Esımbek Omarūly Mūqanjarov Qaraǧandy oblysynyŋ Egındıbūlaq audanynda qyzmet atqaryp jürıp, 1968 jyly jeŋgemız Baqytjamal Äjıbekqyzymen şaŋyraq qūrdy. Sol joly äjemız qasiettı şapandy atalaryŋnyŋ közı dep Esımbek aǧamyzǧa amanat etıp beredı. Şapannyŋ syrtqy matasymen tüstes, keibır tūstary kümıspen kömkerılgen belbeuı bolǧan. Osy belbeu belgısız bır sebeptermen joǧalyp ketken. Şapandy belbeuımen qosa taqqanda kümıs äşekeilerı jarqyrap közdıŋ jauyn alatyn edı» dedı Şalqarbek. Qysqasy, jädıger Jienälı babamyzdyŋ ūrpaqtarynyŋ qolynda bas-aiaǧy 160 jyl saqtalǧan. Endı jasy ülkeiıp qalǧan Esımbek aqsaqal serınıŋ qymbat eskertkışın tuǧan ınısı Şäikenūly Şalqarbekke tapsyrdy. Būl oqiǧany men öz közımmen kördım.
Jaqynda babasynyŋ şapany jaiyndaǧy derektı estıp, bas qalaǧa Soltüstık Qazaqstan öŋırınen Segız serınıŋ Mūstafadan taraǧan ūrpaǧy Bektas Qabiūly Tyrqaev kelıp, ūly atasynyŋ şapanyn kiıp, suretke tüstı. Aldaǧy taŋda Şalqarbek jädıgerdı babamyzdyŋ tuǧan jerı Soltüstık Qazaqstan oblysy äkımdıgıne tapsyrmaq.
Qaiyrjan MAQANOV,
QR mädeniet qairatkerı
