Şortanbai jyraudyŋ şapaǧaty

Seisenbı künı Qaraǧandy qalasynda zar zaman poeziiasynyŋ körnektı ökılı, közı tırısınde jūrtty imandylyqqa ūiytyp, qazaqtyŋ ūlttyq bolmysyn saqtau üşın küresken jyrau Şortanbai Qanaiūlynyŋ 200 jyldyq mereitoiyna arnalǧan «Jyrau tūlǧasy: däuır şyndyǧy jäne ūlttyq dünietanym» atty respublikalyq ǧylymi-täjıribelık konferensiia öttı.

Jiyn şymyldyǧyn Qara­ǧandy oblysy äkımınıŋ orynbasary Jandos Äbışev aşyp, aituly şaranyŋ maŋyzy jaiynda qysqaşa söz söiledı. Odan keiın kezek ǧalymdarǧa tidı. Konferensiia üş seksiiadan tūrdy: onyŋ bırınşısı «Alaş ideiasy jäne zar zaman aǧymy» bolsa, ekınşısı – «Şortanbai jyrau şyǧarmalaryndaǧy zaman kelbetı», üşınşısı «Ruhani jaŋǧyru jäne tıl bılımı mäselelerı» dep ataldy.
Mänı bar şaraǧa jan-jaq­tan zar zaman aǧymyn jıtı zert­tegen ǧalymdar jinalyp, eren tūlǧanyŋ ömırı men şyǧarmalary jaiynda örelı oi örbıttı. Bas qaladan ädeiı kelgen QR ŪǦA korrespondent-müşesı, filologiia ǧylymdarynyŋ doktory Bauyrjan Omarūly baiandamasynda jyraudyŋ körkem dünielerın zar zaman poeziiasynan bölıp qarau mümkın emestıgın aitty. «Öz däuırınıŋ jyryn jyrlap, joǧyn joqtaǧan Şortanbai mūrasy ǧasyrdan-ǧasyrǧa jalǧasatyn qasterlı qūndylyq retınde älı künge deiın san ūr­paqtyŋ kädesıne jarap keledı» dep sözın tüiındese, L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq uni­versitetınıŋ professory Amantai Şärıp: «Eshatologiialyq (aqyrzamandyq) ädebiettı dıni dünietanymsyz elestete almaisyz. Osy tūrǧydan oilaǧanda, zar zaman aqyndarynyŋ ışınde orny oqşau körınetını – Şortanbai Qanaiūly» dep oiyn tarqatty. Jyrau ömırın büge-şıgesıne deiın zerdelep jürgen jazuşy Kämel Jünıstegı: «Şortekeŋnıŋ qai öleŋın alyp qarasaŋ da, qozǧaityn mäselesı eldıŋ jaiy, ezgıge ūşyraǧan ūltynyŋ kökeikestı armanyn köresıŋ. Jüzdegen jyldar boiy halqymyzdyŋ ruhani qazynasynyŋ aiaqasty bolǧanyna aşynyp, sol qazynadan şet­tetılgen qazaqtyŋ beişara küige engendıgın» tereŋnen tolǧady. Qysqasy, jiynda ǧalymdar aqyn şyǧarmaşylyǧynyŋ ärqily qyryn aşty. Sondai-aq, şara barysynda oblys äkımdıgınıŋ qoldauymen jaryq körgen konferensiia materialdary tüzılgen ǧylymi jinaqtyŋ tanystyrylymy boldy.
Endı bır maŋyzdy mäselege oralaiyq. Ötken nauryz aiynda senator Särsenbai Eŋsegenov Ükımet basşysy Baqytjan Saǧyntaevqa deputattyq saual joldady. Būl jai saual emes edı. Onda özektı oi qoz­ǧalǧan. Biyl küi atasy Qūrmanǧazy babamyzdyŋ 200 jyldyǧy atap ötılmek. Soǧan orai QR Mädeniet jäne sport ministrlıgı taǧylymdy şarany tek Aqtöbe, Qyzylorda, Atyrau, Maŋǧystau jäne Batys Qazaqstan oblystarynyŋ äkımderıne tap­syrǧan. Soǧan küiıngen senator: «Ūlttyq mūramyzdy älem­ge tanystyrǧan ūly küişı, kom­pozitorǧa arnalǧan ıs-şaranyŋ ūlan-baitaq elımızdıŋ bır ǧana aimaǧy – batys öŋırımen şekteluı eş qisynǧa kelmeidı» dep aitqan bolatyn.
Keiıngı kezde osy ürdıs ädetke ainalyp barady. Är öŋır özınen şyqqan tūlǧany därıptep, basqa aimaqta tuǧan azamattyŋ mereitoiyn eleusız qaldyrady. Şortanbai jyraudyŋ qos ǧasyrlyq toiyna arnalǧan jiyn elorda törınde dübırlep ötse, jalpaq el estuşı edı. Alyp aqyndy qadır tūtu ol mäŋgı tynystap jatqan Qaraǧandyǧa ǧana tiesılı emes qoi. Jalpaq qazaqqa ortaq mındet. Taiauda «Zar zaman» aǧymynyŋ taǧy bır körnektı ökılı Mūrat Möŋkeūlynyŋ da mereitoiy. Ol da eskerusız qala ma? Biyl taǧy da sol kendı ölkede qazaqtyŋ ūly jyrauy Būqar babamyzdyŋ 350 jyldyǧy atap ötılmek. Zamanynda jūrtşylyq ony «kömekei äulie» atap, Abylai hannyŋ aqylşysy atanǧan abyzdyŋ tarihymyzdaǧy alar orny erekşe. Būl toi taǧy da bır aimaqtyŋ şeŋberınde qalmaq. Keşe sol Qaraǧandy qalasynda babamyzdyŋ mereitoiyna arnalǧan I halyqaralyq jyrşy, jyraular festivalı öttı. Oǧan elımız ǧana emes, Türkiia, Resei, Moŋǧoliia, Qyrǧyzstan memleketterınen qatysuşylar keldı. Al osy şara Astanadan bastau alsa artyq pa? Bas şahardan ülgı alǧan aimaqtar ony ılıp äketer edı. Osyny mädeniet salasynda jürgen azamattar qalai eskermeidı? Ūlttyŋ tūtastyǧy turaly köp aitamyz. Al tūtastyq osyndai dünieden bastalady…