Referendum öttı. Eiforiia joq. Bolmaǧany dūrys. Kez kelgen ırı saiasi şaradan keiın 1-2 ai börkımızdı aspanǧa atyp, qaita qaǧyp ala almai qalǧan zamanǧa da kuä boldyq qoi. Osyndaida kölbeŋdep erekşe közge tüsetın kezekşı şeşenderdıŋ kezektı odalarynan köz sürınetın. Eŋ bastysy, 70 paiyzǧa juyq otandasymyz öz taŋdauyn jasady. Solardyŋ 80 paiyzǧa juyǧy özgerısterdı qoldady, būl – ülken küş, ülken senım, ülken ümıt. Degenmen 18 paiyzdan astam sailauşy qarsy dauys bergenın de eskeru kerek.
Al endı sailau uchaskesıne bas sūqpaǧan 30 paiyzdai tūrǧyndy öz taŋdauyn anyqtamaǧan, ärı-särı küidegı kümändänuşıler, nemqūrailylar qataryna qosuǧa bolatyn da şyǧar?! Jalpy halyq «Jaŋa Qazaqstan» dep ükılegen ümıttı kümän jeŋıp ketpeuı üşın bızdıŋ bilık endı nätijege jetetındei şūǧyl äreket etu kerek. Oǧan negız bar instant 300 dollar loan . Ata Zaŋymyzǧa aitarlyqtai özgerıster engızıldı, «Jaŋa Qazaqstanǧa» qadam basatyn alǧyşart jasaldy. Referendum qarsaŋynda aitylǧan äŋgıme, uäde, maqsat-josparlar mınber ainalasy men qaǧazda ǧana qalyp qoimasa eken. Keşegı referendumnan keiıngı halyqqa arnaǧan ündeuınde Qasym-Jomart Kemelūly mūny erekşe atap körsetıptı: «Qūrǧaq uäde men bos söz eşqaida aparmaidy. Men üşın naqty ıs pen şynaiy özgerıs bärınen maŋyzdy. Būl maqsatqa qol jetkızu üşın bar küş-jıgerımdı salamyn» dedı Memleket basşysy.
Jasyratyn nesı bar, keşegı Qazaqstanda bolaşaǧymyzdy belgılegen mınsız strategiialyq qūjattar az bolǧan joq. Qanşama ūlttyq jobalar, baǧdarlamalar qabyldandy, qyruar qarjy bölındı. 2030, tıptı 2050 jylǧa deiıngı jolymyzdy tasqa taŋba salǧandai aiqyndap, damyǧan otyz eldıŋ qataryna da qosyluǧa şaq qalǧanbyz. Al endı ne boldy?! Sol otyz el qaida, bız qaidamyz? Nege jete almadyq sol mejege? Jalaulatqan tūsaukeserler men qūmǧa sıŋgen milliardtardyŋ sūrauy kımnen?
Söz ben ıstıŋ alşaqtyǧy, nätijege aparar joldyŋ kömeskılıgı, zaŋdar men tetıkterdıŋ jetıldırılmeuı bızdı jaŋa belesterge jetkızbeidı. Sondyqtan da Prezident Q.Toqaev öz ündeuınde «Ata Zaŋǧa özgerıster engızu reformalarymyzdyŋ soŋǧy satysy emes, endı bastalǧanyn bıldıredı. Bız elımızdı jan-jaqty jaŋǧyrtudy jalǧastyramyz. Jaŋartylǧan Konstitusiia negızınde bilıktıŋ barlyq instituty qyzmetınıŋ meilınşe tiımdı modelın qalyptastyramyz» deuı tegın emes. Bilık buyndary arasynda naqty nätijege jetkızetın üilesım kerek. Onsyz jaŋa bastamalar jandanbaidy.
El basşysy osy ündeuınde bilık tızgının ūstaǧandardyŋ barlyǧy qaǧida etıp kabinetınıŋ törıne jazyp qoiuǧa tūratyn pıkır bıldırdı. «Memlekettık qyzmet degenımız jeke bastyŋ baq-däuletın arttyratyn jer emes. Būl – tuǧan halqyŋnyŋ aldynda airyqşa jauapkerşılık arqalau degen söz».
El ündeuge qūlaq türıp jatqanda, äleumettık jelıler bır jaǧymsyz habar taratty: 6 mausym künı Ekıbastūz qalalyq soty şahar äkımınıŋ orynbasary Bauyrjan Ahmetov pen onyŋ qaramaǧyndaǧylardy 6-8 jyl aralyǧynda bas bostandyǧynan aiyru jönınde şeşım şyǧarǧany jariialandy. Olar atqarylǧan jūmystar aktısıne köz jūma qarap, qol qoiu üşın käsıpkerlerden jüielı türde para alyp otyrǧan. Ökınışke qarai, mūndai oqiǧa Ekıbastūzben şektelmeidı, alyp elımızdıŋ ırılı-ūsaqty memlekettık mekemelerınde kün saiyn qaitalanyp jatatyn körınıs. Jemqorlyq qylmysy boiynşa ötken jyly elımızde 900-ge juyq memlekettık qyzmetker qūryqtalǧan eken. Sonyŋ 200-den astamy – ışkı ıster organdary salasynan, 150-ı – äkımdıkter men onyŋ qūrylymdary qyzmetkerlerı, özgelerı – ministrlık, qūqyq qorǧau organdary ökılderı, tıptı būrynǧy äkımder men ministrler bar. Olardyŋ 70 paiyzǧa juyǧy para alǧany üşın jaza arqalady. Sybailas jemqorlyqpen küresetın basty organǧa halyq senımı 2019 jyly – 3,8, al 2020 jyly 6,2 paiyzdy ǧana qūraǧan eken. Iаǧni jūrtşylyq jemqorlyqpen küres tiımdılıgıne senıp otyrǧan joq.
Elımız sybailas jemqorlyq deŋgeiı boiynşa älemdegı 180 eldıŋ ışınde 2019 jyly 113-orynǧa taban tırese, 2020 jyly şamaly jyljyp, 94-orynǧa jaiǧasyppyz. Ökınışke qarai, 2021 jyly taǧy da tömendep, 102-orynǧa syrǧydyq.
Byltyr menıŋ jas ärıptesterım ministrler men äkımderdıŋ soŋynan quyp jürıp «jalaqyŋyz qanşa?» degen saual joldau «hitke» ainalǧanda, «Astana aqşamynda» «Aidyŋ arǧy betı» degen maqala jazyp, körınıp tūrǧan zaŋdy jalaqyda nelerıŋ bar dep renjıgen edık. Aidyŋ arǧy betındegı siiaqty körınbei tūrǧan köldeneŋ tabys, kümändı jobalar, köleŋkelı tūstar qanşama. Osyndai kölbeŋdegen köleŋkeler bızdıŋ memlekettık jüiege kün säulesın tüsıruge kedergı, tūsau bolatyn siiaqty. Mūny joiudyŋ bır jolyn byltyr küzde Memleket basşysy özı aiqyndap bergen edı. «Jemqorlardy qūryqtaumen qatar, para men üles aluǧa jol aşatyn basqaru ısındegı biurokratiialyq kedergı-kemşılıkterdı josparly türde joiu kerek. Şeşım qabyldaityn şeneunık pen onyŋ ainalasyndaǧylarǧa «öz qaltasyn» toltyratyn eşqandai mümkındık qaldyrmau kerek» degendı meŋzeptı Qasym-Jomart Toqaev. Endı osy baǧyttaǧy jūmystardy nätijelı etetın kezeŋ tudy. Äitpese lauazymy joǧarylaǧan saiyn basşy qyzmetkerdıŋ köpşılıgınıŋ jalaqysy ǧana emes, köldeneŋ tabysy da eselep öse beretının, jaqyn-jūraǧatynyŋ dünie-mülkı de kün saiyn köbeie beretının jūrtşylyq körıp-bılıp otyr. Būl qūbylys asqyna berse, barşa bilıkke degen senımge selkeu tüsedı.
Ötkennen qalǧan bır jaman ädet bar: eldı alǧa süireidı-au, özgertedı-au degen taǧdyrşeştı, ülken şaralardy erekşe bır qarqynmen, jalaulatyp, alaulatyp, ūrandatyp bastaimyz da, köp ūzamai saiabyrsyi beremız, bäseŋdei tüsemız, nätijege jetpei-aq şarşap-şaldyǧamyz. Osyny däl aŋǧarǧan Memleket basşysy Qasym-Jomart Kemelūly keşegı ündeuınde «Basqaru jüiesınıŋ tiımdılıgı jūmystyŋ barysymen emes, tüpkı nätijemen ölşenetın bolady» dep kesıp aitqan eken. Endeşe «Jaŋa Qazaqstan» qūramyz degen qoǧamnyŋ nietı de, qadamy da nätijelı, jemıstı bolsyn dep tıleiık!
