Qazaq elı täuelsızdıgıne qol jetkızgen az uaqyt ışınde Atyrau men Altaidyŋ arasynda ırgesı berık memleket qūrudyŋ barlyq alǧyşarty jasaldy. Şekaramyz şegendelıp, alys-jaqyn şetelmen diplomatiialyq bailanys jolǧa qoiyldy. Aibyndy äskerımız el tynyştyǧyn kırpık qaqpai küzetu üşın sap tüzedı. Aibary asqaq Ata Zaŋ är azamattyŋ bostandyǧy men erkındıgınıŋ kepılıne ainaldy. Töl taŋbamyz törge ozdy. Öşkenımız janyp, ölgenımız tırılgen eleŋ-alaŋ şaqta ūlttyq tarihymyzdy tügendeu jolynda sony betbūrys jasalǧany da – täuelsızdıktıŋ arqasy. Azattyǧyna keşe ǧana qol jetkızgen eldıŋ san ǧasyrǧa jalǧasqan töl tarihynyŋ eskı de, jaŋa paraǧy aşyldy. Basqany bylai qoiǧanda, qazaqty qazaqtyŋ özı endı tanydy. Osynau bır sätte Qazaq handyǧynyŋ 550 jyldyq mereitoiyn keŋ kölemde atap ötu ötkennen önege, tarihtan taǧylym aluǧa jol aşty.
Basynda būǧan deiın älem elderı tūrmaq alys-jaqyn körşılerımızdıŋ özı Reseidıŋ būǧauynan keşe bosap şyqqan el retınde bıletın qazaqtyŋ şejırelı tarihy tereŋnen syr aqtardy. Ūşaryn jel, qonaryn sai bılgen köşpendı halyqtyŋ köp elden köş ılgerı kün keşkenın aiǧaqtaityn derekter tarih sahnasyna şyqty. Osydan 5 ǧasyr būryn qazaq saharasynda Qazaq handyǧy atty memleket qūrylǧanyna kümänmen qaraǧandardyŋ küdıgı seiıldı. Handyq toiy töl tarihymyzǧa qatysty közqarasqa müldem sony sipat berdı.
2014 jyldyŋ qaraşa aiynda Qazaqstan halqyna arnaǧan Joldauynda Tūŋǧyş Prezident-Elbasy Nūrsūltan Nazarbaev töl tarihymyz turasynda köp dünienı tılge tiek ettı. «Mäŋgılık el» bolu bolaşaqqa ötkennen qalǧan qasiettı mūrany amanattau ekendıgı de aityldy. Oǧan deiıngı Ūlytau bökterınde bergen sūhbatynda da Elbasy qazaq tarihy jaiyndaǧy oralymdy oilaryn orta salǧan-dy.
Rasynda Qazaq handyǧynyŋ 550 jyldyq mereitoiyn däl 2015 jyly atap ötudıŋ tarihi negızı boldy. Būl negız Mūhammed Haidar Dulatidıŋ «Tarih-i Raşidi» kıtaby edı. XIV-XVI ǧasyrlardaǧy Ortalyq Aziia aumaǧynda ömır sürgen halyqtar men olardyŋ memleketterı turaly tarihi, etnografiialyq, geografiialyq sipatta mol maǧlūmattar bergen tuyndyda Qazaq handyǧynyŋ qūrylǧan uaqyty retınde 1465-1466 jyldardy körsetedı.
Osylaişa tasqa qaşalǧan tarihi derekke süienıp, 2015 jyl ūlttyq tarihty ūlyqtauda mereilı belester jyly dep jariialandy. Azattyǧymyzdyŋ qos müşelı qarsaŋynda Qazaq handyǧynyŋ 550 jyldyq mereitoiyn atap ötuge qam jasaldy.
Esesıne handyq toiy bır kündık nemese bır aptalyq şaranyŋ şeŋberınde qalyp qoimady. Jyl on ekı ai eldıŋ tükpır-tükpırınde handyq tarihyna qatysty türlı derekter aitylǧan basqosular, kelelı keŋester ötıp jatty. Būnyŋ bärı de saiyp kelgende ūlttyq tarihty aqtaŋdardan tazartyp, handarǧa qatysty bızge beimälım dünielerdıŋ syryna üŋılu üşın qajet boldy.
Özımız kuä bolǧan osyndai bır şara Qazaq handyǧynyŋ tuy tıgılgen Jambyl jerınde öttı. M.H.Dulati atyndaǧy Taraz memlekettık universitetı mūryndyq bolǧan «Ūly köştıŋ jolymen» dep atalatyn tarihi-tanymdyq ekspedisiiasy Äbılqaiyr ūlysynan ırgesın bölıp, eldı bastap Moǧol handyǧyna qarai kelgen Kerei men Jänıbek handar jürgen sürleuge qaita tüstı. Qūramyna Säiden Joldasbaev, Madiiar Eleuov, Dökei Taleev syndy tanymal arheolog-tarihşylar kırgen ekspedisiia Jambyl oblysynyŋ Sarysu audanyndaǧy Saudakent qalaşyǧynan bastap, Moiynqūmdaǧy Qozybasy tauyna deiın jürıp öttı. Osy aralyqtaǧy tarihi-arheologiialyq eskertkışterdıŋ ärbırıne sipattama berılıp, olardyŋ naqty ornalasqan jerınıŋ koordinattary alynyp, onlain kartaǧa tüsırıldı. Däl osy ekspedisiianyŋ jūmysy nätijesınde otandyq tarihşylarǧa beimälım bolyp kelgen Kerei hannyŋ qystauy tabyldy. Būǧan deiın handyq tauy ornalasqan Qozybastyŋ töŋıregınde Han qorasy, Kışı, Orta, Ülken han taqtary degen jer-su attary bolǧanymen, Kerei hannyŋ qystauy jaiynda köp derek aityla qoimaityn. Ekspedisiia müşelerı jergılıktı köneköz qariialardyŋ kömegımen atalǧan qystau ornalasqan oryndy tapty. Keiınnen onda türlı arheologiialyq zertteuler jürgızılıp, būl maŋda şyn mänınde qazaqtyŋ alǧaşqy handarynyŋ ızı qalǧandyǧy däleldendı. Osylaişa handyq toiy qarsaŋynda handyq tuy tıgılgen däl osy Moiynqūmdaǧy Qozybas ekendıgı de naqty derektermen rastaldy.
Handyq toiyna arnalǧan şaralar legı 2015 jyldyŋ qyrküiek aiynda elordadan bastaldy. Täuelsızdık saraiynda ötken saltanatty jiynǧa Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevpen bırge Äzerbaijan Prezidentı İlham Äliev, Qyrǧyzstannyŋ sol kezdegı Prezidentı Almazbek Atambaev jäne Türkiia Parlamentınıŋ Töraǧasy İsmet Iylmaz qatysty.
Arada 1 ai ötken soŋ ekı myŋjyldyq tarihy bar Taraz qalasy tarihi toiǧa tör ūsyndy. Tarazdaǧy Qazaq handyǧynyŋ 550 jyldyǧyna arnalǧan monumenttıŋ aşylu saltanatynda Elbasy Nūrsūltan Nazarbaev Qazaq handyǧynyŋ qūryluy qazaqtyŋ ūlt bolyp qalyptasuynda şeşuşı faktorǧa ainalǧanyn tılge tiek ettı. «Bız – bodandyq kezeŋınde jürıp, täuelsızdık almai jürgen kezde öz tarihynan ajyrap qalǧan halyqpyz. Bızdıŋ tarihymyz tereŋ ekenın jastarǧa körsetpesek, bızdıŋ onda «Mäŋgılık el» bolu degen ideiamyz oryndalmaidy. Bız keşe ǧana bola qalǧan halyq emespız. Sonau saqtardan, ǧūndardan, türkı memleketterınen, odan keiın Altyn Ordadan qalǧan. Kerei men Jänıbek soŋynan el ertıp, Şudyŋ jaǧasynda tu kötergen kezde, qazaq degen söz sol kezde şyqqan bolatyn. Sony dünie jüzıne paş etu üşın, äsırese, ūl-qyzdarymyz, kele jatqan ūrpaq tarihymyzdyŋ tereŋ ekenın bılsın dep osyny jasap otyrmyz. Qazırgı qiyn-qystau zamanǧa qaramai osyndai ülken keşen aşyp, eskertkış qoidyq» dedı Elbasy.
Qazaq handyǧynyŋ 550 jyldyǧyna arnalǧan monumentte ūzyndyǧy 28 metr bolatyn stella men Kerei men Jänıbek handardyŋ müsınderı qoiylǧan.
Sondai-aq däl osy toida Taraz qalasynda «Köne Taraz» arheologiialyq parkı aşyldy. Talaiǧy Tarazdyŋ topyraqqa jasyrylǧan tarihynan syr şertetın būl keşe köne qalanyŋ ornyna tūrǧyzylǧan. Onyŋ janynda qalanyŋ ornyn qazu kezınde tabylǧan tarihi jädıgerler qoiylǧan muzei men Dostyq üiı qatar ornalasty.
Tarazdaǧy toi qarsaŋynda elımızdıŋ oblystary men ırı qalalary tarihi şaharǧa tartu jasady. Alleialar men skverler, sän saltanaty jarasqan ǧimarattar totydai taranǧan Tarazdyŋ ajaryn aşyp, körkıne körık qosty. Al toi künı Tarazǧa Ūly Jıbek jolyn jaŋǧyrtqan «Qytai – Qazaqstan: Ūly Jıbek jolynyŋ şai mädenietı» dostyq jäne yntymaqtastyq keruenı taban tıredı. Qytai
Halyq Respublikasynyŋ Şensi provinsiiasynyŋ Sian qalasynan şyqqan keruen ejelgı sauda jolymen 2 aptaǧa juyq jol jürgen.
Tarihi toida «Taraz-Arena» sport saraiynda QR Prezidentınıŋ jüldesı oinatylǧan qazaq küresınen «Euraziia Barysy» halyqaralyq jarysy ūiymdastyryldy. Sonymen qatar «Mäŋgılık el» respublikalyq aqyndar aitysynda aityskerler qazaqtyŋ tarihyn jyrǧa qosty. «Atşabar» ippodromynda respublikadaǧy eŋ alǧaşqy at polosy klubynyŋ aşyluy öttı.
Taǧylym mol bolǧan tarihi toidyŋ tarih qoinauyna engenıne 6 jylǧa juyq uaqyt öttı. Rasynda būl toidyŋ otandyq tarih ǧylymyn bylai qoiǧanda qazaq qoǧamyna bererı köp boldy. Künı keşe täuelsızdıgın alǧan qazaqtyŋ tarihy tereŋde jatqanyna älemdık qauymdastyqtyŋ közın jetkızdık.
Ata-baba arman etken azattyqqa qol jetkızudıŋ arqasynda baba mūrasynyŋ soŋyna şam alyp tüstık. Osylaişa tarihi ädıldık saltanat qūryp, qazaq tarihynyŋ jaŋa däuırıne aiaq bastyq.
