Qazaqta laiym dämnıŋ ülkenı – nan. Sondyqtan da halqymyz būl taǧam türın qasiettı dep tanyp, ony eşqaşan aiaqasty etpegen. Üige kelgen kez kelgen adam asyǧys bolsa da, özge tamaqtan emes, eŋ äuelı nannan auyz tiedı. Adamdardyŋ arasyndaǧy yntymaq, bırlık, auyzbırşılık dastarqannyŋ üstıne qoiylǧan nan arqyly nyǧaia tüsedı.
Qoǧamdyq densaulyq saqtau departamentınıŋ mälımetıne süiensek, qazırgı taŋda Astanada 23 naubaihana käsıbın döŋgeletıp otyr. Onyŋ ışınde eŋ ırısı – «Sesna-Astyq» JŞS. Sol siiaqty «Halyq nan», «Sapa nan», «Stolichnyi hleb» syndy naubaihanalar men bırqatar ırılı-ūsaqty aspazhanalar qazaqtyŋ taba nanynan şeteldıŋ qara nanyna deiın ülpıldetıp pısırıp, halyqqa ūsynuda. Peşke pısırse «nan» bolyp, otqa qaqtasa «qarma», maiǧa quyrsa «bauyrsaq» atalatyn as atasynyŋ naryqtaǧy qūny da kölemı men pışınıne, qapşyǧyna qarai ärtürlı. Tūtynuşynyŋ talǧamy men qaltasyna bailanysty
bas qalanyŋ düken sörelerındegı nan baǧasy 70-ten bastalyp, 200 teŋgege deiın barady. Al «Konsern Sesna-Astyq», «Aqmol RK», «Tabys-9» käsıporyndary qaladaǧy barlyq naubaihanalardy ūnmen qamtamasyz etedı. Būl käsıporyndardyŋ diırmenderıne bidai astyǧy Qostanai, Petropavl, Aqmola siiaqty aimaqtardan tasymaldanady.
Auyl şaruaşylyǧy basqarmasynyŋ mamandary ūsynǧan mälımetke süiensek, astanalyq bır adam jylyna bırınşı sūrypty ūn önımderınıŋ 13 kelısın tūtynady eken. Al 13 kelını bır jylǧa, iaǧni 365 künge bölıp, ony qala tūrǧyndarynyŋ sanyna – millionǧa köbeitsek, 35600 şyǧady eken. Demek, astanalyqtar täulıgıne orta eseppen 35 myŋ kelı nan tūtynady.
Al naubaihanalar Qoǧamdyq densaulyq saqtau departamentı tarapynan qataŋ qadaǧalanady. Käsıporyndarǧa jylyna bır ret ädettegı tekserıs jürgızılse, tūtynuşylardyŋ aryz-şaǧymy boiynşa sanitarlyq-epidemiolog mamandar belgılengen nysandy kez kelgen uaqytta teksere alady.
– Tekserıs kezınde sanitarlyq talaptardyŋ būzuşylyqtary anyqtalǧan jaǧdaida, QR Äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly kodeksıne säikes, käsıporyn qojaiyndaryna aiyppūl salynu siiaqty basqa da äkımşılık şaralar qoldanylady. Mysaly, ötken jyly bölke qūramynan bögde zattyŋ tabyluy, kögeruı, saqtau merzımınıŋ ötuı siiaqty mäseleler boiynşa nan sapasyna qatysty tört şaǧym tüstı. Tekserıs nätijesınde onyŋ ekeuı rastalyp, olarǧa tiısınşe äkımşılık şaralar qoldanyldy, – deidı Qoǧamdyq densaulyq saqtau departamentı basşysynyŋ orynbasary Aigül Şaǧaltaeva.
– Tehnologiialyq öŋdeu kezınde azyq-tülıktıŋ köp bölıgı özınıŋ qūnarlylyǧyn joiady. Al olardy qalypqa keltıru üşın ūn önımderın därumendermen jäne mikroelementtermen baiytu üderısı jürgızıledı. Mūny «fortifikasiia» dep ataidy. «Konsern Sesna-Astyq» JŞS käsıpornynyŋ joǧary jäne bırınşı sort ūny 2011 jyldan berı fortifikasiialanady. Onyŋ bır paidasy adam boiyndaǧy qan azdyqty seiıltedı. Sondyqtan barşa tūtynuşylar fortifikasiialanǧan ūn önımderın paidalanǧany jön.
Nūrdäulet KÄKIŞEV
