Mäsele

Tırı kezınde qazaq edı…



20000 zaim bez prosentov Künı keşe barşa qazaq küŋırenıp, jer qoinyna tapsyrǧan abzal abyz aqsaqaldy el törındegı baba qorymǧa jerleu räsımınen tüsırılgen, jelıge salynǧan bır suret köŋılge kırbıŋ ūialatty. Qabırge qoiylatyn belgıge ol kısınıŋ aty-jönıne qosa ruyn da jazyp qoiǧan eken…

[smartslider3 slider=538]

Qalyŋ qazaqqa tūlǧa bolǧan, Altai men Atyrau arasynan tülep ūşqan talai talapty jasqa ūstazdyq etıp, ǧylym tylsymyna bastaǧan, barşa azamatty bauyry körgen aqsaqaldyŋ kınäsı joq būl jerde. Özgelerden ketken aǧattyq bolu kerek būl. Ūiymdastyruşylar mūny tıptı ūltymyzdyŋ kısı jerleudegı bır dästürı ǧoi dep qabyldauy da yqtimal…
Keŋ-baitaq elımızdıŋ qorymdarynda jerlengen kısınıŋ qūlpytasyna aty-jönıne qosa ruyn da jazyp qoiu ürdısı būryn da bolǧan, ökınıştısı, qazır de toqtaǧan joq. Şetkerı jatqan şaǧyn auylda ǧana kezıkse bırsärı, alyp şaharlarda da qaitalanyp jatatyn körınıs. Būl ne sonda? Tırı kezınde qazaq bolyp jüredı, Qazaqstan azamaty atanady, qorymǧa barǧanda ruy paida bolady. Rulyq-taipalyq deŋgeiden baiaǧyda ötıp kettık, ol bızdıŋ būrynǧymyz dep jürgen joqpyz ba? «U ışseŋ ruyŋmen emes, ūltyŋmen» degen joqpyz ba? Būl qūbylystyŋ astarynda ne jatyr?
Ras, qazaq – türlı rudan qūralǧan halyq, jetı atasyn sanamalau qanǧa sıŋgen qasiet. Endı är ru öz atasyn tügendep jürgende alyp eldıŋ müddesı, küllı türkınıŋ keleşegı, qazaq jerındegı barşa jūrt qazaq tılınde söileitın bır ūltqa ainalady degen maqsat ysyrylyp, ekınşı, üşınşı mäselege ainalyp ketpei me degen qauıp bar! …Keşegı keŋes zamanynda qazaq ru atasyn ızdeuge bırınşıden, qorqatyn, ekınşıden, ūialatyn. Endı erkındık qolǧa tigen soŋ är taipa öz atasyn atqa mıngızıp eskertkış qoiyp, kesene tūrǧyzyp, qabırı tabylmasa da alyp keşen-belgıtas ornatyp, ärı bi, ärı bai, ärı batyr, ärı şeşen, ärı kösem etudıŋ bäsekesıne bel şeşe kırısıp ketkendei. Türlı atalar atymen qūrylǧan qorlar qysylyp-qymtyrylmai osy baǧytta jariia türde jūmys jürgızıp jatyr. Köşeler, alaŋdar, meşıtter, auyldar, audandar ūrpaǧy azuly, şejıresı jazuly atalar esımın ielenıp jatyr.
«Bızdıŋ atamyz da eşkımnen kem bolǧan emes, ataŋa nälet» deimız ainalamyzǧa alaq-jūlaq qarap. «Keşe bızdıŋ atamyz myqty bolǧan, būryn bız tıptı sūmdyq bolǧanbyz» degen ūranmen ömır süretın qoǧam bügıngısıne köŋılı tolmai, bıraq jasar äreketı qalmai, erteŋıne ümıtı bolmai otyrǧan qoǧam. Bızge eldı böletın emes, bırıktıretın ideialar kerek. Bır el, bır ūlt, bır tıl, bır müdde jolynda bırıkkende ǧana berekemız kıredı. «Būru şyqsa, ru şyǧady» degen eken Mahmūt Qaşqari babamyz.
«Atanyŋ balasy – adamnyŋ dūşpany, adamnyŋ balasy – bauyryŋ» deptı ūly Abai.
«Är qazaq – menıŋ jalǧyzym» dep aqyn jyrlaǧandai, az qazaqty köbeite almai jürgende etekten tartar eskılık qaldyǧynan arylǧanymyz jön bolar, aǧaiyn…
 


Taǧyda

Erkın Qydyr

«Astana aqşamy» gazetınıŋ bas redaktory

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button