Äŋgıme oqyp otyrmyn. «Qazaq ädebietıne» şyǧypty! Kädımgı körkem äŋgıme! Aty – «Körşı». Bastaluy bırsaryndy, qarapaiym ǧana baian. Alyp-jūlyp bara jatqan asqaqtau da, ersılı-qarsyly esıp ketu de, tıl bezep teketıreske tüsu de, tıptı tolqyndanyp-tulap jatu da baiqalmaidy. Jaibaraqat, asyp-taspai, özımen-özı arna salyp aqqan momaqan özen suy siiaqty. Apyrmai, bız ǧoi, bır äŋgıme bastasaq, salǧannan mınezımızdı körsetıp, tılın tört qūbyltyp, sözderın sazdy äuenge bölep äurege tüsıp ketetın edık qoi. Myna kısı… qalai jazady? Kenet… esıme talantty äŋgımeşı, älemdı moiyndatqan qalamger Somerset Moemnıŋ bır jazbasy tüse qalǧany. Ol jazbauşy ma edı: «…Stilge erekşe män beresıŋ, söz saptauyŋdy sürgıleisıŋ… Dybystaluyn tekseru üşın söilemderdı dauystap oqisyŋ, it sılıkpeŋ şyǧyp, şarşaisyŋ. Alaida adamzat tarihynyŋ ūly romanisterı – Balzak, Dikkens, Tolstoi men Dostoevskii qandai stilmen jazyp jatqandary turaly eş uaqytta da oilanǧan emes…» Myna menıŋ jazuşy aǧam da solai bolǧany ma? Äuelde «osyndai äŋgımenı men de äp-sätte jazyp tastai alam ǧoi» dep pendelıkke salynasyŋ. Tıptı… asqaqtaŋqyrap, būdan da asyryp jıberem dep ıştei küpınesıŋ. Sol sätte taǧy da esıŋe ǧajap qalamger A. Kamiu aitqan bır söz orala beredı: «…Kürdelı jazatyndardyŋ tüsındıruşılerı bolady, qarapaiym jazatyndardyŋ oqyrmany bolady…» Būl kısını süiıp oqityndar, oǧan özımız kuä, rasymen de öte köp. Oi san-saqqa bastap, qiiaǧa jetelep kete bergen soŋ, äŋgımege qaitalap bas qoiasyŋ. O-o, būny jai oqymau kerek, jürekke salyp äldilep alyp şyǧu kerek mūndai tuyndyny! Poiyzda kezdeisoq kezdesken kärı kısı men orta jastaǧy osy oqiǧany baiandauşy arasyndaǧy bır keştık äŋgıme ǧana! Ataqty küişı Äbıken Hasenovpen bıraz jyl qabyrǧalas körşı tūryp, onyŋ ataqty küiı – «Qoŋyrdyŋ» qalai ömırge kelıp, qalai aiaqtalǧanyn qabyrǧa arqyly esti otyryp, yntyǧa üirenıp alǧan, bıraq küişını ömırı körıp-aralaspaǧan, tek 1958 jyly qaitys bolyp, Almatydaǧy Opera teatrynan şyǧarylǧaly jatqanda kezdeisoq üstınen tüsıp, sonda ǧana atyn bılgen sätte, bükıl ǧūmyryn ökınışpen köz aldynan ötkergen kärı adamnyŋ ışkı küizelısı… Ol da Äbıkendı ömır boiy bılmei kelgen, eŋ qyzyǧy, osy äŋgımenı baiandap otyrǧan adam da bır tün söilesken kısınıŋ aty-jönın sūramaǧan. Jä, būl da qarapaiym oqiǧa delık. Al eŋ sūmdyǧy… özı orysqoldylau ärı basqa salanyŋ mamany ekenıne qaramastan, qazaqtyŋ küiın jan-tänımen tüsınıp, äsırese, «Qoŋyrǧa» sonşama ǧaşyq peiılmen, ärdaiym oŋaşada berıle dombyra şertken keiıpker kım boluy mümkın? Küige ölerdei ǧaşyq adamnyŋ adamzatty süimeuı mümkın be? Ondai jaratylystan qandai da bır aramdyqty, tasbauyrlyqty, qanypezerlıktı… kütuge bola ma? Demek, ol bügıngı astan-kesten, abyr-sabyr qoǧamdaǧy öte sirek, özımız aŋsap-ızdep otyratyn, bızge asa qymbat ta kerek jan. Sondai dara obraz. Sondai kesek beinenı ezbelep tüsındırıp, qaita-qaita surettep jatpai-aq, ädemı detalmen astarlap aldymyzǧa syi etıp tartyp otyr. Al ony kım jazypty? Älbette, jazuy bölek, tögılısı tyŋ, şabysy özge, aitary astarly qazaq qalamgerı Tölen Äbdık qana jasai alypty! Köp soza berer tük te joq! Tölen suretkerdı oqiyq, dostar!
Joltai JŪMAT-ÄLMAŞŪLY,
jazuşy
