Talapker kezde alǧaş jolyqtyq. Onyŋ tolyq aty-jönı Qonysbai Iskendırūly Äbılov ekenın sonda bıldım. Oquǧa qabyldanǧandar tızımın habarlaityn kezde kütıp, äŋgımelesıp, bır jerde tūrǧan edık, tegımız qatar atalǧanda, quanǧannan qūşaqtasa kettık. Sodan öle-ölgenşe aramyz ajyraǧan joq, jūbymyz jazylmaǧan dos boldyq.
Men oǧan şeşem saqtap jürgen özınıŋ bala kezdegı hatyn äkelıp körsetıp, bır mäz bolyp külgenımız bar.
Jataqhanada bır bölmede tūrdyq. Sabaqqa bırge daiyndaldyq. Öleŋdı bırge jazdyq. Qyzdarǧa bırge qyryndadyq.
Qonysbaidyŋ jazba jäne suyryp-salma aqyndyǧy, äzılqoi-satiriktıgı, änşılıgı men küişılıgı, kompozitorlyǧyna qosa dombyradan bastap, gitara, baian, mandolina, akkordeon, pianino, saksofon siiaqty kez kelgen muzyka aspabynda oinai beretın erekşe qabıletı bar bolyp şyqty. Qolyna ekı qasyq berseŋ, tyŋqyldatyp muzyka şyǧaryp otyrady. Özı şeşen. Küldırgı. Kez kelgen otyrystyŋ gülı. Anekdotty qolma-qol oidan qūrastyryp şyǧarady. «Segız qyrly» degen teŋeu oǧan azdyq etetın edı. Bırınşı kursta jürgende Nūrtıleu İmanǧaliūly, Marat Nūrqaliev, Baqbergen Tabyldiev, Baqyt Ahmerov siiaqty kıleŋ önerlı jıgıtterdıŋ basyn qosyp, «Läilım-şyraq» atty vokaldı-aspapty ansambl qūrdy.
Ekınşı kursta jürgende «Qanat qaqty» kıtabyna Qadyr Myrza Äli aǧanyŋ alǧysözımen öleŋder jinaǧym şyǧyp, eldegı äke-şeşeme özımşe qalamaqy jıberıp, kurstastardyŋ «ju-juymen» Qonysbai ekeumız jataqhanaǧa ülken sömke toly «qyzyl» äkelıp, bölmede alqa-qotan otyrys jasaǧanbyz. Sol otyrysta Qonysbai bır jarqyldap edı-au! Suyryp salyp, ärqaisymyzǧa äzıl-öleŋ, anekdot şyǧaryp, duyldatqany esten ketpes!
Onyŋ auyzşa küldırgı äŋgımelerınıŋ keiıpkerlerı öz auylynyŋ adamdary bolatyn. Men oǧan: «Osy senıŋ auylyŋda kıleŋ qojanasyrlar tūratyn siiaqty. Jönı tüzu bıreuı bar ma özı?» dep äzıldeitınmın.
Sol bır jyly Qonysbaidyŋ qaitys bolǧan äkesınıŋ ziratyn salysuǧa barǧanymda auyldastarymen tanysyp, taŋyrqap qaittym. Şetınen auzymen qūs tıstegen aitqyş şeşender! Qonysbai auzynan tastamaityn Ahaŋ, Jahaŋ, Nūrhan, Syraǧaŋ, Ǧafaŋ, Seiıt, Keŋşılık siiaqty kıleŋ ūlylar men klassikter tusa tuǧandai el ekenıne közım jetıp oraldym!
Qonysbai aitatyn «Aisanyŋ äŋgımelerı» köp keşıkpei menıŋ repertuaryma köştı. Al menıŋ aityp jürgen äŋgımelerım onyŋ auzynda tıptı türlenıp ketetın. Ol «Bala mahabbaty» atty alǧaşqy änınıŋ şyǧu tarihyn aityp bergen. Men «Közderıŋe ǧaşyqpyn», «Jūldyz jaryǧy» degen alǧaşqy kıtaptarymnyŋ attaryn Qonysbaimen aqyldasyp qoiǧan edım. «Jedel järdem» degen öleŋımdı Qonysbaidyŋ oi saluymen jazǧan bolatynmyn.
Qonysbai studenttık jyldardaǧy köptegen öleŋımnıŋ alǧaşqy oqyrmany da, synşysy da boldy. «Hat» degen öleŋıme «Közderıŋe ǧaşyqpyn» dep, basqa öleŋımnıŋ atyn qoiyp, alǧaş än şyǧarǧan Qonysbai bolatyn. Ol änı Torǧai, Kökşetau öŋırınde belgılı änşı Ǧaziza Jūmekenovanyŋ oryndauynda tanymal boldy. Soŋyra būl öleŋge daryndy aqyn, änşı kompozitor Elena Äbdıhalyqova qaryndasym şyǧarǧan «Közderıŋe ǧaşyqpyn» degen äsem än şartarapqa tarap kettı. Jalpy, osy öleŋge menıŋ tuǧan äpkem kompozitor Baǧdat Esdäuletova da, belgılı kompozitor Oralhan Köşerov te än şyǧarǧan.
Qonysbai bolaşaq jary Münira arumen kezdesken soŋ erterek üilenıp, päterge şyǧyp kettı. Bır bölmede tūrǧan Nūrtıleu de, Marat ta, Toqtar da bırtındep üilenıp, şaŋyraq köterıp, jataqhanany tastap kettı…
Olardyŋ ornyn küzetıp, Tölegen aqyn jazǧan «aŋşynyŋ qosyna tastap ketken qarauyldai» jalǧyz qaldym… Ömırde de solai boldy… Bärı ketıp qaldy… Jaza almai jürgen sebebım sodan boluy kerek…
Ataqty Ǧafu aqynnyŋ:
«Torǧaida bır aqyn bar Qonys degen,
Şeberden ainalaiyn ony ıstegen!» degen egız joly qanatty sözge ainalǧaly qaşan?!
Qonysbai Äbıl! Alty Alaştyŋ ardaqty aqyny! Söz süleiı! Saiypqyran satirik! Qaitalanbas qalamger!
Ol aitystyŋ tuyn jelbıretıp, «Torǧaidyŋ topjarǧany» atandy. Äserlı äzılge bai äŋgımeler jinaqtaryn qaldyrdy. Ädemı änder tudyrdy. Äzıl-syqaqtyŋ körıgın qyzdyryp, ūlttyŋ köŋılın köterdı. Astananyŋ ūlttyq kelbetı üşın qajymai küresıp, qazaq tılınıŋ qaitpas qairatkerıne ainaldy.
…Ol Ūlttyq Panteonda, özı ardaq tūtqan Äbış aǧasynyŋ, syilasyp ötken Fariza apasynyŋ qasynda, basqa da tūlǧalardyŋ qatarynda jatyr.
Bıraq tuǧan Torǧaiy, kielı Qostanaiynda eskertkışı, köşesı, mektebı bar ma? Özı örkendeuıne üles qosyp, ǧūmyryn bergen Astanada şe?
«Qazaqstannyŋ Halyq aqyny» ataǧyn ielengen tarihtaǧy 5 tūlpardyŋ bırı edı ǧoi!..
70 jasyŋ qūtty bolsyn, äigılı «Äi-äi Aqyn»!
Tasqyn basylsa, halqyŋnyŋ qabaǧy aşylsa – toiyŋ da bastalar!
Bälkım, senıŋ mereitoiyŋ halqyŋnyŋ qabaǧyn aşar?!
Ūlyqbek ESDÄULET,
Memlekettık syilyqtyŋ laureaty
