Astanada qalai baspana aluǧa bolady? Qalanyŋ jyljymaityn mülik naryǧynda ne jaŋalyq? Qaladaǧy qūrylys kompaniialary-nyŋ qandai ūsynystary bar? Elordanyŋ törinen päter alu üşin neni bilip, neden bastau kerek? Osy sūraqtardyŋ töŋireginde oi bölissek…
Soŋǧy kezderi qūlaǧymyzǧa siŋisti bolǧan «ekonom», «biznes», «elit klass» sanatyndaǧy jaŋa salynǧan tūrǧyn üi keşenderindegi päterlerdi tikelei saluşy qūrylys kompaniialary satady. Ekonom men biznes klastyŋ arasynda aitarlyqtai aiyrmaşylyq bolmasa da, osylaişa eki bölu özderine qolaily siiaqty. Mūndai söz tirkesteri qonaq üi, qyzmet türlerinde, jolauşylap şyqqanda aldymyzdan şyǧady. Tüpki oiy da tüsinikti. «Körpeŋe qarai – kösil» degendi meŋzep tūr. Salystyryp körseŋiz, asa jaman ūsynys emes. Tiimdi jaǧy da bar. Būdan 30-40 jyl būryn salynǧan üige ūrynǧanşa, nege jaŋa salynǧan üiden päter almasqa? Baǧasynda da asa alşaqtyq joq. Esesine jaŋanyŋ aty – jaŋa. Bar bolǧany qūrylys kompaniiasymen şart jasasyp, qalaǧan qabattan alǧan şarşyŋyzdyŋ aqşasyn töleisiz. Biraq, mūndai päterlerdiŋ qazaqşa aitqanda «äli auy men bauy bar», iaǧni ärleu jūmystary bitpegen. Ony qalauynşa jasap alsyn dep, üi iesiniŋ özine qaldyrǧan. Būl – «chernovaia otdelka». Onyŋ birşama täuirleu türi bar. Iаǧni, eden jabylmasa da tegistelip, betondalǧan. Bölmelerdiŋ qabyrǧalary ärlenip, bölmearalyq esigi bolmasa da, syrtqa temir esik qoiyp, terezesi salynyp, balkony bütindelgen. Elektr, telefon, taǧy basqa jelileri üige engizilgen. Biraq, päterde qondyrylmaǧan. Qosymşa küş pen qarajat salyp, qalǧan isti öziŋiz aiaqtaisyz. Santehnikamen de jaraqtau öziŋizdiŋ erkiŋizde. Būǧan qarap oilap qalmaŋyz, arzan närse joq. Mūndai üilerdiŋ deni bir-eki päterli bolyp keledi. Bir bölmelik päterler 34 şarşy metrden bastalyp, 46 şarşy metrge deiin jetedi. Qaladaǧy beldi qūrylys kompaniiasy mūndai üidiŋ şarşy metrin – 1150-1230 AQŞ dollarymen baǧamdap otyr. Sonda bir bölmeli päter şamamen 40 myŋ dollardan bastalady. Qabaty biiktegen saiyn päterdiŋ baǧasy ösedi. Eger, är şarşy metrine 100 dollardy üstemelep qossaŋyz onda taŋdaǧan päteriŋizdiŋ edenine laminat tösep, qabyrǧasyn boiap, bölme aralyq esikteri ornatylǧan jäne sym toraby tartylyp, santehnikasy qoiylǧan päterdi ūsynady. «Ekonom klass» dep qoraştanatyn tügi joq, alaida mūndai sanattaǧy üiler qaladan jyraqtau jerge salynady. Armandaǧan päterlerdi alu üşin alǧaşqy 50 paiyzyn qazir töleisiz. Kesimdi merzimde qalǧan somasyn jabuǧa bolady. Beriledi degen merzimnen säl keşiktirip berilui qalyptasqan jait bolsa da, qabyrǧalary köterilip, töbesi jabylǧan üiden būiyrǧan päterdiŋ kiltin bir alaryŋyz anyq. Būl – kirpişten salynǧan üilerdiŋ naryqtaǧy baǧasy. Būlardyŋ jaqsysy – üi qysta jyly bolyp, şudy da ötkizbeidi.
Qaladaǧy keibir qūrylys kompaniialary endi salynatyn üidiŋ de şarşy metrine satyp aluşydan aldyn ala aqşa sūraidy. Mūndai kümändi iske kirispes būryn köp oilanǧan jön. Sözdiŋ retinde aita ketelik, mūndai üidiŋ şarşy metrlerin 800 teŋgege baǧalaidy. Qarajatty tügel qūiu – şart.
Keide «ekonom klass» pen «biznes klastyŋ» ara-jigi qosylyp ketse, kei jaǧdaida biznes klass sanatyndaǧy tūrǧyn üiler elitalyq tūrǧyn üilermen «talasyp» jatady. Būl – bügingi naryqtyŋ jaǧdaiy. Biznes klastyŋ artyqşylyǧy – qazirgi zamannyŋ maŋdai aldy energiia ünemdeitin tehnologiialaryn qoldanyp, sapaly santehnika, şusyz lift, telekommunikasiia, jerasty parking, videobaqylau ornatylyp, üiler «ekonom klastan» köş ilgeri bolyp, qūnyna laiyq baǧalanady. Qazirgi naryqtaǧy biznes klass sanatyndaǧy sol jaǧalauda tūrǧyzylǧan jaŋa üidiŋ 104 şarşy metrine (3 bölmeli päter) 170 myŋ dollar sūrap tūr. Onda da joǧarǧy qabattaǧy üş bölmeli päterler ǧana qalypty. Al, bir-eki bölmeli päterleri qanşa tūrady deseŋiz, qūpiia. Öitkeni, olar üi paidalanuǧa berilmes būryn, äldeqaşan satylyp ketken. Demek, asta-nalyqtardyŋ tek körpesine qarai emes, öz erkinşe kösiluine mümkindigi bar degen söz.
Päter satyp almas būryn, üidiŋ kommunaldyq qyzmetiniŋ baǧasyn da bilgen jön. Sebebi, jai üilerde är şarşy metrge 35-40 teŋgeden kelse, elitalyq üilerde būl qyzmettiŋ qūny – 90 teŋgege deiin jetedi. Är şarşy metri.
Onda elit klass sanatyna kiretin Haivildiŋ ūiadai üileri jaily aitalyq. Sebebi, Haivildiŋ S blogynyŋ qūrylysy aiaqtaluǧa jaqyndap, päterlerdi satu bastalyp ketipti. Mūndai qūrylysty «aqyldy üiler», «qala işindegi qala» dep te ataidy. Janǧa kerektiŋ bäri bar üidiŋ päterleri 65,80 m2bastalyp, 527 şarşy metrge deiin jetedi. Baǧasy är şarşy metrge 2700 dollardan bastalady. Elit atyna zaty sai boluy üşin, tūrǧyn üi keşeni qalanyŋ körikti jerinde boi köterui kerek. Terezelerden körinetin qala, tabiǧat körinisi de eskeriledi. Qasbeti, işki interer, infraqūrylymynyŋ damuy, injenerlik qūrylǧylary soŋǧy tehnologiialarmen jasaqtalyp, işinara jihazymen jasandyryp, bar talǧamǧa sai kelse, nege elit üilerden jai izdemeske?! Tek, oiymyzdy naryqtyŋ baǧasy būzbasa bolǧany…
Aigül UAISOVA
