Bılım beru mekemelerınde kreativtı jaŋa jobalardy engızu jäne köptegen ädıstı qoldana otyryp, jaŋa mazmūndy bılım beru jüiesı qūryluda. Jaŋaşyldyqty engızude oquşylardyŋ boiynda jeke tūlǧa retınde qalyptasuyna tıkelei septıgın tigızetındei meŋgertuge tiıs jobalardyŋ bolǧany dūrys.
Mektebımızde bırneşe jyldan berı «Lesson Study» zertteuge baǧyttalǧan joba öz jolyn tapqan bolatyn. Jobanyŋ basty maqsaty – sabaqty zertteu üderısınde nenıŋ tiımdı bolǧanyn jäne aldaǧy uaqytta nenı özgertu qajettıgın talqylai otyryp, anyqtalǧan qiyndyqtardy bırlese otyryp şeşu. Bastauyş synyp oquşylarynyŋ qabıletın damytuda balanyŋ mümkındıgın eskerıp otyru abzal. Oquşylardyŋ jas erekşelıgıne sai oqu üderısınde qolaily täsılder jetıstıkke jetuge mümkındık tuǧyzady. Jobany ıske asyru maqsatynda oqu jylynyŋ basynda mektepte zertteu toptary qūryldy. Zertteu toptarynda kezdesu kestesı jasalyp, sabaqty zertteu tobynyŋ jūmys jospary belgılendı. Zertteitın synypty taŋdau sebebı – synyp jetekşı Äsiia Amanjolovanyŋ synyptaǧy oquşylardyŋ qazaq tılınde erkın öz oiyn aita almauy jäne orys tıldı oquşylardyŋ basymdylyǧy. Synypty baqylauǧa ala otyryp zertteu sūraǧy anyqtaldy. Būl «ädebiet sabaǧynda oquşylardyŋ aitylym daǧdysyn qalai damytuǧa bolady?» dep qoiyldy. Sūraq aiasynda problemalardy şeşudegı basty qūral – sabaqta qoldanylatyn ädıs-täsılderdı tiımdı qoldanudy özara aqyldasyp otyru boldy. Sabaq üderısındegı problemalardy şeşu üşın sabaqty zertteudı qolǧa alyp, jekelegen oquşylarǧa da nazar audarylyp otyrdy. Sabaqty zertteude ortaq problema boiynşa nūsqaulyqtar qūryldy. Eŋ maŋyzdy ərı kürdelı kezeŋderdıŋ bırı bolǧan sabaqty bırlese josparlau. Sebebı belgılı bır jüiemen bırlese jūmys ıstegen öte tiımdı jäne ūtymdy ekenıne közımız jettı. Oquşylarmen maqal-mätelder jarysyn, jūmbaq aitqyzu arqyly qyzyqtyryp, tıl bailyǧyn odan ärı damytu joldary jalǧasuda. Sabaqta qolşatyr, jūmyrtqa arşu, erkın mikrofon, t. b. ədıster oquşylardyŋ tılın damytuǧa, erkın söileuge jiı qoldanǧan tiımdı ädıstıŋ bırı boldy. Fokusqa süiene otyra, būl jerde anyqtalǧan zertteu sūraǧynyŋ eŋ maŋyzdy tūsyn eskerıp otyrudy jön kördık. Mysalǧa aitqanda, oquşy ünın eskeru degen – sabaqty josparlauda oquşylardan alynǧan saualnamalar men sūhbatqa nazar audaru. Sabaqtan keiın oquşylarmen sūhbat jürgızu sūraqtaryn äzırleu. Oquşylarǧa sabaq barysynda qyzyqtyrǧan jäne jeŋıl oryndalatyn tapsyrmalardy türlendıru. Toptyq jäne jeke jūmystarda osyndai jūmystardyŋ josparyn qūrumen qatar taldauyn jasap otyru. Är sabaqtyŋ hattamasy negızınde kelesı zertteu sabaqtardyŋ taldauy da joǧaryda aitylǧan negızı boiynşa josparlanyp otyruy boldy. Zertteu sabaǧynda tiımdı ädıs-täsılderdı oŋtaily qoldana bılu, mūǧalımderdıŋ özara aqyldasu arqyly jüzege asyp otyrdy. Synyp jetekşısınıŋ ärbır sözın türtıp alyp, oquşylardyŋ boiyndaǧy özgerıster turaly aityp otyrǧany aitarlyqtai quantty. Tıptı közge körınbeitın kışkentai bolsyn jaqsy jaǧynan özgerıster zertteudıŋ nätijesın körsettı. Qorytyndy nemese nətijelerdı baqylau paraǧyna jazyp, aşyq zertteu jürgızıp otyru jūmystyŋ tura jolǧa qoiylǧanyna közımızdı jetkızdı. Ädebiet pänınde oquşylardyŋ aitylym daǧdysyn jetıldırderdı qoldanuda mätınnen alǧan jaŋa aqparatty sūryptai alatyndai, tapsyrmalardy qoldanǧan soŋ refleksiia jasalyp otyrdy. Qanşalyqty tapsyrmalardyŋ jeŋıl jäne kürdelılıgı, mätın boiynşa jeŋıl jäne kürdelı sūraqtar qūrastyra aluy, mätın ideiasyn ömırmen bailanystyra aluy degen siiaqty talaptar eskerılıp otyrdy. Balanyŋ bılımdı ärqaisysy qabıletıne qarai ärtürlı qabyldaitynyn eskere otyryp, «zertteu arqyly oqytu» tapsyrmalary qūrastyryldy. Oquşylar öz betınşe nemese özge oquşylarmen toptasyp, bırge jūmys ısteuge mümkındık aldy. Zertteu barysynda toptasyp jūmys ıstegende jekelegen oquşylardyŋ mınez-qūlqynda oŋtaily özgerısterdı baiqadyq. Topta öz oiyn aşyq aitu, janyndaǧy balalarmen qarym-qatynasy jäne toptyq tapsyrmany bırlese oryndauy berılgen tapsyrmalardyŋ tiımdılıgın körsettı. Oquşylardyŋ qūzyretın baqylauda olardyŋ berılgen aqparatty qabyldauy jäne daǧdysyn qalyptastyruda erkın belsendılık tanytqany aldyŋǧy sabaqtardan odan ärı baiqala tüstı. Olardyŋ şyǧarmaşylyqqa degen qyzyǧuşylyǧy artyp, berılgen tapsyrmalardy nätijelı oryndauǧa mümkındık berdı. Gülnūr Düisenqyzynyŋ sabaǧynda taqyrypty aşuǧa ärtürlı toptyq oiyndar, jeke jūmys türlerı jäne däptermen jūmys jürgızıldı. Oquşylar suret boiynşa söilem qūrastyryp, öz oiyn aitty. Äsiia Amanjolova öz sabaǧynda aşyq mikrofon ädısın qoldana otyryp, oquşylardy söilete bıldı. Beinejazba körsetu arqyly qosymşa aqparattar berdı. «Jūmyrtqa arşu» ädısınde oquşylar sözderden söz tırkesın qūrastyryp şyqty. Berılgen sözderdıŋ maǧynasyn aşyp, dūrys maǧynaly söilemder qūrastyra bıldı. Zertteuşı mūǧalımderdıŋ zertteu barysynda qarapaiym tapsyrmalardy täjıribe arqyly, mätınmen jūmys, syzbamen, suretpen jūmys jürgızıp otyruy jobamyzdy nätijelı etetınıne jetelep keledı. Demek, oquşylardy jeke tūlǧa etıp tärbieleu üşın eŋ aldymen olardyŋ qabıletın damytudyŋ mänı zor.
Qorytyndylai kele, «Lesson Study» zertteuge baǧyttalǧan jobasynyŋ qazırgı zaman talabyna sai tuyndap otyrǧan özektı mäselelerdı şeşudıŋ bır türı ekenıne senımımız arta tüstı. Zertteumen qatar mūǧalımderdıŋ oiynda jürgen sūraqtarǧa jauap aldyq. Osy joba töŋıregınde pedagogtar bır-bırıne aianbai ädıstemelık kömek körsettı. Oquşylardyŋ sabaqqa degen belsendılıgı, qyzyǧuşylyǧy arta tüstı. Eŋ basty mäsele – tıldık qūzyretı damyp, öz oiyn aşyq aita bastady. Sondyqtan alǧaşqy maqsatymyz – qyzyǧuşylyq tanytyp otyrǧan salany taryltu, meilınşe qolaily ärı naqty zertteu nysanyn anyqtap alu. Zertteu taqyrybynan zertteu nysanyna auysudyŋ bırneşe kezeŋı arqyly taŋdalǧan ädebietterden qosymşa mälımetter jinau arqyly täjıribege köşu. Jas zertteuşıler būl üderıstı oŋai dep tapqanmen, ony keŋ auqymdy bırneşe jyldyq joba dep qabyldau qajet. Zertteu arqyly naqtyly nätije bere alatyn maqsatqa jete alu üşın osy jobaǧa bailanysty aqparatpen tanysyp, közdegen maqsatqa, täjıribe men teoriiany ūştastyra otyryp, belgılı bır nätijege kele alamyz. Ärqaşan ızdenıske daiyn bolaiyq!
Baqyt URAZBAKOVA,
Astana qalasy Älihan Bökeihan atyndaǧy
№76 mektep-liseiınıŋ bastauyş synyp mūǧalımı
