Mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru jüiesı būl densaulyq saqtau salasyndaǧy müddelerdı äleumettık qorǧaudyŋ memlekettık jüiesı retınde elımızde 2020 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap tolyq ıske qosylmaq.
Qazırgı uaqytta tūrǧyndar arasynda, sondai-aq jūmys beruşı ūiymdar arasynda aqparattyq tüsındıru jūmystary qarqynynyŋ arqasynda bärımızge qatysy bar ülken jobanyŋ jaqsylyǧyn bırşama tüsınıp bolǧandaimyz. Dese de, jobanyŋ jüzege asyrylu barysy, onyŋ qarjylyq qatpary köbımızge küŋgırtteu körınedı.
Jüienıŋ bırınşı belesı ıske qosylǧan 2017 jyldyŋ 1 şıldesı men 2019 jyldyŋ 31 qazany aralyǧyndaǧy Nūr-Sūltan qalasy boiynşa jinaqtalǧan jarnanyŋ jalpy somasy 27 mlrd teŋgeden asypty. Medisinalyq saqtandyru jarnalary men audarymdarynyŋ qomaqty bölıgı – 1,134 mlrd teŋgege juyǧy jūmys beruşılerge tiesılı, al 2,5 mln teŋge jeke käsıpkerlerden tüsken jarnalar eken.
Būl jūmys beruşılerdıŋ qyzmetkerlerı üşın tölegen tölemı. Iаǧni 2019 jyly elordalyq jūmys beruşıler öz qarajaty esebınen jūmysker üşın onyŋ tabysynyŋ 1,5 paiyz mölşerınde jarna audaryp, jobanyŋ özderıne tiıstı şartyn bastap ketken bolatyn.
Endı 2020 jyldan bastap jūmys beruşıler öz qarajaty esebınen jūmysker üşın onyŋ tabysynyŋ 2 paiyz mölşerınde tölese, oǧan üsteme retınde jūmyskerler, iaǧni qyzmet etıp jürgen sız ben bız eŋbekaqymyzdyŋ esebınen, onyŋ tabysynyŋ 1 paiyzyn jarna retınde osy qorǧa audaruǧa mındettı bolamyz.
Ärine, būl jobanyŋ maŋyzdy ekenıne dauymyz joq. Degenmen orasan zor qarjy qaida jūmsalady? Jyldap emhana betın körmeitınder joq emes. Olardan nege qarajat talap etedı jäne olardan tüsken qarajattyŋ qaida ketıp jatqanyn qalai bıledı?
Tüsıngenımız boiynşa, MÄMS tüsken halyq qarajaty bır qorǧa jinalady. Qarapaiym adam qordyŋ aqşa audarylymdaryn baqylai alady ma? Qor halyqtan tüsken qarajattyŋ oŋtaily, dūrys jūmsaluyn qamtamasyz etedı me? Onyŋ jūmysyna memleket tarapynan qandai baqylau bolady?
MEMLEKET TARAPYNAN JARNA TÖLENETIN JEŊILDIGI BAR AZAMATTAR SANATY:
balalar;
jūmyssyz retınde resmi tırkelgen adamdar;
jūmys ıstemeitın jüktı äielder;
3 jasqa tolmaǧan bala (balalar) tärbiesımen ainalysatyn jūmys ıstemeitın azamattar;
bala (balalar) tuu nemese jaŋa tuǧan säbidı (säbilerdı) asyrap aluǧa bailanysty, balasy (balalary) 3 jasqa tolǧanǧa deiın onyŋ (olardyŋ) kütımıne bailanysty demalys alǧan adamdar;
mügedek bala kütımımen ainalysatyn jūmys ıstemeitın azamattar;
zeinetkerler, onyŋ ışınde Ūly Otan soǧysynyŋ qatysuşylary men mügedekterı;
sot ükımı boiynşa qylmystyq-atqaru (penitensiarlyq) mekemelerınde jazasyn ötep jatqandar;
tergeu izoliatorlarynda otyrǧandar;
jūmys ıstemeitın oralmandar;
«Altyn alqa», «Kümıs alqa» alqalarymen nemese būryn «Batyr ana», I jäne II därejelı «Ana daŋqy» ordenderımen marapattalǧan köpbalaly analar;
mügedekter;
orta, käsıptık-tehnikalyq, orta bılımnen keiıngı, joǧary bılım beru, sondai-aq joǧary oqu ornynan keiıngı bılım beru ūiymdarynda ıştei oqyp jatqan tūlǧalar;
bala kezınen I toptaǧy mügedekke kütım jasaityn jūmys ıstemeitın adam;
memlekettık atauly äleumettık kömek aluşy jūmys ıstemeitın azamattar.balalar;
jūmyssyz retınde resmi tırkelgen adamdar;
jūmys ıstemeitın jüktı äielder;
3 jasqa tolmaǧan bala (balalar) tärbiesımen ainalysatyn jūmys ıstemeitın azamattar;
bala (balalar) tuu nemese jaŋa tuǧan säbidı (säbilerdı) asyrap aluǧa bailanysty, balasy (balalary) 3 jasqa tolǧanǧa deiın onyŋ (olardyŋ) kütımıne bailanysty demalys alǧan adamdar;
mügedek bala kütımımen ainalysatyn jūmys ıstemeitın azamattar;
zeinetkerler, onyŋ ışınde Ūly Otan soǧysynyŋ qatysuşylary men mügedekterı;
sot ükımı boiynşa qylmystyq-atqaru (penitensiarlyq) mekemelerınde jazasyn ötep jatqandar;
tergeu izoliatorlarynda otyrǧandar;
jūmys ıstemeitın oralmandar;
«Altyn alqa», «Kümıs alqa» alqalarymen nemese būryn «Batyr ana», I jäne II därejelı «Ana daŋqy» ordenderımen marapattalǧan köpbalaly analar;
mügedekter;
orta, käsıptık-tehnikalyq, orta bılımnen keiıngı, joǧary bılım beru, sondai-aq joǧary oqu ornynan keiıngı bılım beru ūiymdarynda ıştei oqyp jatqan tūlǧalar;
bala kezınen I toptaǧy mügedekke kütım jasaityn jūmys ıstemeitın adam;
memlekettık atauly äleumettık kömek aluşy jūmys ıstemeitın azamattar.
Äzırge qūzyrly organdar tiımdı densaulyq saqtau jüiesın qalyptastyruda mındettı saqtandyrudyŋ qajettılıgın ǧana basa aityp keledı. Saqtandyru medisinasy azamattyŋ tapqan tabysyna, ol üşın audarylǧan jarna kölemıne qaramastan, medisinalyq kömektıŋ barlyq türlerın aluyna mümkındık beredı dep sendıredı.
Jaŋa jüienıŋ tartymdysy, mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru arqyly Qazaqstan aumaǧynda özıŋız taŋdaǧan kez kelgen emhanadan medisinalyq kömek alasyz, onyŋ şyǧynyn qor öteidı.
Ekınşıden, tegın medisinalyq kömektıŋ kepıldendırılgen kölemı jäne mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru paketterı şeŋberınde qarastyrylǧan medisinalyq kömekke jūmsalatyn qosymşa tölemderdıŋ barlyq türınen azat bolamyz. Eŋ bastysy, MÄMS jüiesın engızu körsetıletın medisinalyq kömektıŋ sapasyn jaqsartuǧa mümkındık beredı.
Qysqaşa anyqtama retınde myna jaitty esterıŋızge sala keteiık. Soŋǧy jyldary adam ömırınıŋ ūzaqtyǧyna qarai ekşelenetın ozyq medisina turaly tamsana aitamyz. Qariialary 83 jyldan asa ömır süretın japondyqtardyŋ densaulyǧyn qoldau üşın memleket ışkı jalpy önımınıŋ 10,23 paiyzyn qūiyp otyr. Koreia Respublikasy dünie jüzı boiynşa ozyq körsetkışterımen alda tūr. Halqynyŋ orta jasy bügınde – 82 jyl. Eldıŋ ışkı jalpy önımınıŋ 7,37 paiyzy densaulyq saqtau salasyna bölınedı. Mūnda da medisinalyq saqtandyrudyŋ memlekettık baǧdarlamasy bar, oǧan halyqtyŋ 97 paiyzy qamtylǧan. Jäne ärbır azamat jylyna jalaqysynyŋ 5 paiyzyn osy baǧdarlamaǧa audarady. Osy üştıktıŋ soŋyn tūiyqtaǧan İspaniia IJÖ 9,03 paiyzyn böledı. Al bızde şe? Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymynyŋ ūsynysy 6 paiyzdy mölşerlese de, naqty bölınıp otyrǧan qarjy eldıŋ ışkı jalpy önımınıŋ 3,7 paiyzyn ǧana qūraidy. Mamandardyŋ aituynşa, kelesı jyldan bastap enetın, qalyŋ būqara bolyp jalaqymyzdan jarna tölep, elımızdıŋ densaulyq saqtau salasyn tületetın qyzmet sapasyn arttyruǧa sep bolatyn bıregei jol osy bolmaq. Iаǧni mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru.
