«Elbasynyŋ tapsyrmasyna säikes, elımızde qylmystyq-atqaru saiasatyn jüzege asyryp, jazalardy oryndaudy ūiymdastyruda» bız ekı ülgı boiynşa jūmys ıstep kelemız, – dedı Qazaqstan Respublikasy Parlamentı Mäjılısınde ötken ükımet saǧatynda baiandama jasaǧan Işkı ıster ministrı Qalmūhanbet Qasymov.
Jazataiym jaza basyp, tar qapasqa tüskenderdıŋ özındık mäselelerı bar. «Bolaşaqta qylmystyq jazalau boiynşa sottalǧandardyŋ teŋgerımı özgeruı kerek» degen pıkır osyǧan bailanysty aitylǧan. Qazır memleket qylmystyq zaŋnamany ızgılendıruge jäne qoǧamnan oqşaulaumen bailanysty emes qylmystyq jazalaudy qoldanu salasyn keŋeitudı közdep otyr.
Qazaqstanda probasiia qyzmetı 2012 jyly qūryldy. Probasiia – latyn sözı. Būl qyzmet – adamzattyŋ adami qasietın saqtau, iaǧni sottalǧan adamdy qoǧamǧa beiımdeu maqsatynda jergılıktı atqaru organdarymen bırlesıp, olardyŋ tūrmystyq-äleumettık jaǧdaiyna jan-jaqty kömek körsetu degen söz. Sondai-aq, ol sottalǧandardyŋ bılım aluyna, mamandyqty meŋgeruıne, jūmyspen qamtyluyna, jergılıktı emhanalardan em qabyldauyna jäne qūqyqtyq kömekpen qamtuǧa baǧyttalǧan.
«Türmedegı adamdar» degen söz tırkesı qalyptasty. Soŋǧy jyldary elımızde ıstı bolǧandar sany 2011 jyly 57 myŋnan 2017 jyly 35,5 myŋ adamǧa azaidy. Bolaşaqta bas bostandyǧynan aiyrylǧandar odan da azaiady, al probasiia qyzmetı men polisiia baqylauyndaǧylar sany eleulı türde köbeiedı degen boljam basym. Būǧan sebep – arnaiy qabyldanǧan «Probasiia turaly» zaŋǧa sotqa deiıngı jäne penitensiarlyq degen ekı qosymşanyŋ engızıluı.
Sotqa deiıngı probasiia neǧūrlym älsızdeu küdıktıler men aiyptaluşylar tobyna jatatyndarǧa, kämeletke tolmaǧandarǧa, äielderge, 3 jasqa deiıngı balalary bar äielderge, basqa da sanattaǧy azamattarǧa äleumettık-qūqyqtyq kömek körsetu maqsatyn közdeidı.
Al penitensiarlyq probasiiaǧa jazany öteu merzımınıŋ aiaqtaluyna bır jyl qalǧan sottalǧandar jatady. Olarmen tärbie jūmystary jürgızıledı. Tūrǧylyqty jerı, jūmysy, tuystyq, äleumettık bailanystaryn qalpyna keltıru, sondai-aq, äleumettık qyzmetter alu qajettılıkterı turaly mümkındıkterı anyqtalady.
Ūlt jospary – 100 naqty qadam bes instituttyq reformany jüzege asyru baǧdarlamasynyŋ 33-qadamyn oryndau maqsatynda Işkı ıster ministrlıgı äzırlegen zaŋ jobasyn qabyldaudyŋ negızı qylmystyq sot törelıgın äleumettendıru, äleuetın keŋeitu, qylmystyq saiasatty odan ärı ızgılendıru ekendıgı basa aityldy.
Mäselen, biyl jūmyspen qamtu jäne jappai käsıpkerlıktı jüzege asyru baǧdarlamasyna ıstı bolǧandardan 1300 adam qatyssa, olardyŋ 1000-y jūmysqa ornalastyrylyp, 200-den astamy qajet mamandyqtar boiynşa qysqa merzımdı kurstardan öttı.
Būdan bölek, esepte tūrǧan 1547 adamǧa kömek körsetıldı. Atap aitqanda, 253 adamǧa jūmys berılse, 31 adam äleumettık beiımdeu ortalyqtaryna ornalastyrylyp, 27 adam jūmyspen qamtu ortalyǧyna jıberıldı. 404 adam emdeldı.
Jalpy, probasiia qyzmetın qūru jäne bas bostandyǧynan aiyru oryndarynan bosatylǧan adamdardy äleumettık oŋaltudyŋ keşendı strategiiasyn qabyldau memleket saiasaty retınde qarastyrylyp otyr.
Ükımet saǧatynda Qalmūhanbet Qasymov bas bostandyǧynan aiyru oryndarynan bosatylǧan jäne probasiia qyzmetınde esepte tūrǧan azamattardy äleumettık oŋaltudyŋ 2017-2019 jyldarǧa arnalǧan keşendı strategiiasyn ıske asyru jönındegı Işkı ıster ministrlıgı men jergılıktı atqaruşy organdar qabyldaityn şaralarǧa keŋınen toqtala kelıp, «Osyndai probasiia qyzmetındegı atqarylyp jatqan auqymdy jūmystarymyzdyŋ nätijesı, qylmystyŋ qarmauyna tüsıp, jaza basqan jandardyŋ tüzeluıne mümkındık tuǧyzyp, olardy qoǧamnyŋ tolyqqandy azamaty qataryna qosady degen ümıtımız mol» dedı.
Taŋatar TÖLEUǦALİEV,
«Astana aqşamynyŋ» Parlamenttegı tılşısı
