(Soŋy. Basy №148 (4272) sanynda)
Saraptama syry
Jeltoqsan oqiǧasy Baltyq jaǧalauyndaǧy jäne basqa respublikalarda demokratiialyq prosesterdıŋ damuyna sebepşı boldy. Osydan keiın egemendıkke jappai jol aşyldy. Odaqtas respublikalar bırınen keiın bırı täuelsız damuǧa bet būrdy. Sonymen bırge Bakude, Vilniuste, Ferǧanada, Tbiliside, Rigada qandy oqiǧalar boldy. Onda da totalitarlyq rejim men resei tankılerınıŋ qandy ızderı qaldy. Osydan-aq bostandyq pen täuelsızdık oŋaiǧa tüspeitının aŋǧaruǧa bolady. Aqyrynda saltanatty sät te tudy. 1991 jyldyŋ 16 jeltoqsanynda köterılıske qatysqandar aqtaldy. Qazaqstannyŋ täuelsızdıgı de sol jyldyŋ 16 jeltoqsanynda jariialanuy da kezdeisoq emes. Mūnyŋ tarihi zaŋdylyǧy bar. Būl – köterılıske qatysqandardyŋ erlıgın moiyndau. Mūny jeltoqsan qaharmandarynyŋ halyq jadynda mäŋgı saqtalatynynyŋ sebebı dep bılu kerek.
Täuelsızdık alǧannan keiın bır jyldan soŋ Konstitusiialyq sot Jeltoqsan qöterılısıne bailanysty sot ısın qozǧauǧa mäjbür boldy. Oǧan bırden-bır sebep sol köterılıske qatysqandarǧa jazalau şaralaryn qoldanǧandary üşın MQK, IIM, Prokuratura, Joǧarǧy sot, tıptı Qazaq KSR Joǧarǧy Keŋesın jauapqa tartu jönındegı japa şekkenderdıŋ köptegen aryzy edı.
Būl ıs qoǧam men halyq arasynda keremet nazar audaruşylyqty tuǧyzdy. Bırınşıden, qazaq jastarynyŋ aşyq narazylyǧyn aiausyz jazalau ädısterınıŋ tolyq qūpiiasy aşyluy tiıs edı. Sol jyldary japa şekkenderdıŋ sany, memleket qairatkerlerınıŋ rölı, jastardyŋ batyldyǧy men ūlt ziialylarynyŋ qorqaqtyǧy turaly qauesetter tarap ketken-dı. Ekınşıden, 1993 jyly Reseidıŋ Konstitusiialyq soty KOKP Ortalyq Komitetınıŋ qyzmet babyndaǧy bilıktı asyra paidalanǧany jönınde ıs qozǧai bastady. Kompartiianyŋ qyzmet babynda jazalauşy organ ekenın Jeltoqsan köterılısı basylyp-janşylysymen alaŋǧa şyqqan jastardy jappai aiausyz jazalau şaralarynan, qazaq halqyna negızsız taǧylǧan ūltşyldyq aidary men olardy qudalau saiasatynan aŋǧaruǧa bolatyn.
Sot ısınıŋ erekşelıgı men aiyrmaşylyǧy KOKP Ortalyq Komitetınıŋ, sondai-aq MQK-nyŋ nūsqaularyna zaŋ tūrǧysynda baǧa berıluınde edı. Sarapşy retınde şaqyrylǧan bızdıŋ zaŋger ǧalymdar osy ıske bailanysty Konstitusiialyq sot qoiǧan saualdarǧa tolyq jauap berdı. Mysaly, olar 1986 jylǧy 18 jeltoqsanda KOKP Ortalyq Komitetı saiasi Biurosy qabyldaǧan alǧaşqy qūjatty jan-jaqty zerttedı. Mäskeu bırden būl oqiǧaǧa saiasi baǧa berıp qoimai, şeruge qatysqandardy jazalaudyŋ alǧaşqy şaralaryn belgılep te ülgerdı.
Komissiia jūmysyna tartylǧan zaŋgerler joǧaryda söz bolǧan qūjattyŋ Qazaq KSR-nyŋ 1978 jylǧy Konstitusiiasyna qanşalyqty sai ekenın teksergende, partiia özı qūrǧan rejimge qauıp-qater töngen syn saǧatta qoqan-loqyǧa köşetını baiqaldy. Söitıp, totalitarlyq rejim köp därıpteitın demokratiia men Qazaqstannyŋ egemendıgın qamtamasyz etetın Konstitusiia bırden aiaqqa basyldy. Sarapqa alynǧan osy qūjattyŋ maşinkaǧa basylǧan ekı bettık paraǧy egemendı memlekettıŋ Negızgı zaŋy dep atalatyn 62 bettık Qazaq KSR-y Konstitusiia pärmenınen asyp tüstı.
Bırınşıden, KOKP Ortalyq Komitetınıŋ qaulysy bylai qaraǧanda qoǧamdyq tärtıptı būzudyŋ aldyn-aluǧa baǧyttalǧan äser qaldyrady. Alaida zaŋdy qamtamasyz etu mındetı men qūqyqtyq tärtıbın qorǧau Qazaq KSR-y Konstitusiiasynyŋ (4-baptyŋ 3-tarmaǧy, 75-baptyŋ 4-tarmaǧy, 118-baptaryna sai) saiasi partiialardyŋ emes, memleket pen onyŋ organdarynyŋ qyzmetıne jatady.
Ekınşıden, ǧajap şapşaŋdyqpen (bır täulıktıŋ ışınde) alaŋda bolyp jatqan oqiǧaǧa būzaqylar men tonauşylar jasap jatqan ūltşyldar äreketı degen qūqyqtyq baǧa berıp, Saiasi Biuro alaŋda bolǧan adamdardyŋ ary men namysyn, adamgerşılıkterın aiaqqa taptady. Ädette, mūndai aiypty tek qana sot beretının bıle tūra Saiasi Biuro soǧan ädeiı bardy deuge negız bar. Sotqa deiın aiyp taǧu Qazaq KSR-y Konstitusiiasynyŋ 55-babynda aitylǧan «jeke tūlǧany syilamau, azamattardyŋ qūqyǧy men bostandyǧyn qorǧau – barşa memlekettık organdardyŋ, qoǧamdyq ūiymdardyŋ jäne lauazymdy qyzmetkerlerdıŋ mındetı» degen qaǧidany tıkelei būzu bolyp tabylady.
Jeltoqsan oqiǧasyna osylaişa asyǧys baǧa beru, sondai-aq Qazaqstan Kompartiiasy ortalyq Komitetı men obkomdardyŋ şeşımderın köptep taratu sottarǧa tıkelei qysym jasauǧa äkelıp soqtyrdy. Būl sol kezdegı respublikanyŋ Negızgı zaŋynda aitylǧan «sottar men halyq zasedatelderı täuelsız jäne tek qana zaŋǧa baǧynady» degen 155-bapty būzdy. Al ol uaqytta sottar men zasedatelderdıŋ bärı partiia müşesı bolǧanyn eskersek, onda olar kommunistık tärtıptı būljytpai saqtai otyryp, Konstitusiia baptarynan görı Jeltoqsan köterılısıne baǧa berıp ülgergen Saiasi Biuronyŋ nūsqauyn oryndaǧany aidan anyq.
Üşınşıden, Saiasi Biuro Qazaq KSR-y Konstitusiiasyna säikes Qazaqstanǧa memlekettık subekt retınde qaraudyŋ ornyna, saiasi qūityrqyǧa baryp, «Almatyda komendanttyq saǧat engızu» jönınde şeşım şyǧardy. Sonyŋ dälelı retınde KOKP Ortalyq Komitetın, qajet jaǧdaida jergılıktı jerlerde jazalau şaralaryn qoldanatyn organ ekenın äşkereleitın, sol kezde sanauly ǧana adamdardyŋ qolyna tigen bır qūjatty keltıreiık. Qūjat «KOKP Ortalyq Komitetı saiasi Biurosynyŋ 1986 jylǧy 18 jeltoqsandaǧy 45-mäjılısınen üzındı» dep atalady. Ol Saiasi Biuronyŋ mäjılısı aiaqtalysymen G.V. Kolbinnıŋ özıne degen şifrotelegramma arqyly jıberıldı. Onda Almatydaǧy jaǧdaiǧa bailanysty şaralar turaly aitylǧan. Būlar 6 tarmaqtan tūrady, onyŋ törteuı – ūsynystyq, al qalǧan ekeuı nūsqau retınde joldanǧan. Taldau üşın bız ekeuın keltıreiık.
«2-tarmaq. Jaǧdai şielenısken kezde äskeri qūrylymdardy paidalana otyryp, Almatyda komendanttyq saǧat engızu qajet dep sanaimyz. Ortalyq Komitettıŋ Saiasi Biurosy mäjılısındegı pıkır almasudy eskere otyryp, Almatyda komendanttyq saǧatty engızu üşın qajettı şaralardy qysqa merzım ışınde jürgızu jönınde KSRO Qorǧanys ministrlıgıne tapsyrma berılsın».
«4-tarmaq. Qala halqy bolǧan oqiǧa jönınde jedel türde aqparatpen qamtamasyz etılsın. Būl oqiǧa keibır adamdardyŋ ūlttyq piǧylymen bailanysty degen tüsınıkteme jürgızılsın».
Jastar men studentterdı, köptegen ziialylardy jappai jazalau jönındegı mäselenıŋ qaidan şyqqany osydan-aq belgılı boldy. Şekteusız ökılettı nūsqau alǧan qūqyq qorǧau men sot organdary dereu «ıske kırıstı». Kınälıler bolmasa da qūqyq qorǧau organdary olardy «tapty» jäne «ısterın» sotqa deiın jetkızdı.
Mūndai jaǧdaida IIM, MQK men prokuraturanyŋ qyzmetkerlerı joǧarydan tüsken nūsqaulardy būljytpai oryndap, şeruge şyqqandardy jappai qamai bastady, asyǧys jaǧdaida tergeu jürgızıldı. Negızınen, Qazaq KSR-nyŋ qylmystyq kodeksınıŋ 60,65-baptary boiynşa jattandy qaulylar şyǧaryldy.
Mysaly, sol kezdegı Joǧarǧy sottyŋ töraǧasy T.Aitmūqanbetov: «Jeltoqsan oqiǧasyna qatysqandar jönındegı ıstı tek qana ūlty qazaq sottar ǧana jürgızedı, olar eşqandai aiauşylyqqa, tergeudı qaita jürgızuge, äsırese olardy aqtauǧa jol bermeulerı kerek» degen nūsqau berdı. Ol kezde jazalau şaralary Qazaqstan Kompartiiasy Ortalyq Komitetınıŋ bırınşı hatşysy Kolbinnıŋ, äkımşılık-qūqyqtyq bölımnıŋ meŋgeruşısı Efimovtıŋ qataŋ baqylauynda bolatyn. Tergeu nätijelerınıŋ barysyn olarǧa Joǧarǧy sot töraǧasy tıkelei jetkızıp otyrdy.
Sol jyldardaǧy Qazaq KSR-nyŋ Konstitusiiasynda da, basqa da zaŋ aktılerınde tötenşe jaǧdaidy engızu,arnaiy qūraldardy paidalanu, sonyŋ ışınde komendanttyq saǧatty engızu közdelmegen edı. Mūndai şeşımdı tek qana memlekettıŋ eŋ joǧarǧy organy – Qazaq KSR Joǧarǧy Keŋesı nemese onyŋ Prezidiumy qabyldauǧa qūqyly bolatyn. Alaida osy mäselenı şeşu üşın Joǧarǧy Keŋes te, onyŋ Prezidium Mäjılısı de şaqyrylmady. Qazaq KSR Joǧarǧy Keŋesı men onyŋ Prezidiumy därejesın anyqtaityn 1978 jylǧy respublika Konstitusiiasynyŋ 97 jäne 106-baptary aiaqqa taptalǧany bırden közge ūryp tūr.
Sonymen äskerdı paidalanu mäselesı qanşalyqty zaŋǧa sai keledı? Ädette būl jaǧdai soǧys bolǧan kezde eldıŋ egemendıgın, memlekettık şekara jäne eldıŋ aumaǧy men qorǧanysyn qorǧaumen bailanystyrylady. Ondai mäseleler – 1977 jylǧy KSRO Konstitusiiasynyŋ 73-babynyŋ 8-tarmaǧyna, 121-babynyŋ 15-tarmaǧyna säikes KSRO Joǧarǧy Keŋesı men onyŋ Prezidiumynyŋ qūzyrynda bolatyn jaǧdai. Alaida bolǧan oqiǧa bükıl eldıŋ nemese respublikanyŋ memlekettık qauıpsızdıgıne, territoriialyq tūtastyǧyna, bilık pen basqaru organdarynyŋ zaŋdy qūrylymdaryna qauıp töndırgen joq. Būl jaǧdaida äskerdı paidalanu zaŋdy belınen basu bolyp tabylady.
Törtınşıden, atalǧan qaulyda közdelgen şaralar söz, baspasöz, miting pen köşe şerulerı jäne būqaralyq jiyndar turaly aitylǧan 1978 jylǧy Qazaq KSR Konstitusiiasynyŋ 48-babynyŋ 1-bölıgıne sai kelmeidı. Äsırese, būl gazetter, radio men televiziia arqyly halyqqa bırjaqty aqparat beru, bolǧan oqiǧany būrmalap körsetu jönındegı öktemdık nūsqaulardan baiqalady. Bilık tarapynan qūqyq qorǧau organdaryna, erıktı halyq jasaqşylaryna, äskeri qūrylymdarǧa azamattar toptap jinalatyn jerlerge patruldı küşeitu jönınde nūsqau tüstı. Iаǧni ökımettık küşter äkımşılık jazaǧa tartu men tūtqyndauǧa, şeruge şyqqandardy tıntuge, olardy quyp taratuǧa, respublikanyŋ basqa aimaqtarynan keluşıler üşın äkımşılık organdar Almatyny jabuǧa nūsqau berdı. Al būl sol kezdegı respublika Konstitusiiasyna qaişy zaŋsyzdyq edı.
Besınşıden, respublikadaǧy qazaqtar men basqa ūlttardy ädeiı bır-bırıne qarsy qoiu jäne qandai da bolsyn ūlttyq körınısterdıŋ aldyn alu şaralaryn jürgızu jönınde nūsqau alu, instituttardaǧy studentterdıŋ, ūstazdardyŋ ūlttyq qūramyn anyqtau men basqaru organdardaǧy ūlt kadrlaryna küdıkpen qarau türlı jazalau şaralaryn ıske asyruǧa mümkındık tudyrdy. İnternasionalizm ūranyn köteru, şyn mänındegı respublikadaǧy negızgı ūlt – qazaqtardyŋ qūqyǧyn şekteuge apardy. Al Qazaq KSR Konstitusiiasynyŋ 32-babynda respublikada ūlt pen ūlystyŋ erekşelıgıne qaramastan, barlyq azamattar teŋ qūqyly delıngen. Saiasi biuronyŋ qaulysynda belgılengen şaralary 1978 jylǧy respublika Konstitusiiasynda jazylǧan:«Qandaida bolsyn azamattardyŋ tıkelei nemese janama türde qūqyqtaryn şekteu, olardyŋ ūlys pen ūlt belgısı boiynşa tıkelei nemese janama türde artyqşylyqtaryn belgıleu, sondai-aq, ūlys pen ūlttardyŋ arazdyǧyn tudyru nemese olardy elemeuşılık zaŋ boiynşa jazalanady» deitın 34-baptyŋ 3-bölıgın qasaqana būzuǧa äkelıp soqtyrady.
Altynşydan, Qazaq KSR-y Konstitusiiasynyŋ 68-babyn Saiasi Biuronyŋ öreskel būzuy. Ol bapta «Qazaq Keŋestık Sosialistık Respublikasy – egemendı, sosialistık memleket» delıngen. Iаǧni, derbes, täuelsız memleket därejesıne sai Qazaq KSR aumaǧyna äsker engızuge Sasi Biuronyŋ eş qūqyǧy bolmaǧan. Öitkenı Qazaq KSR-y aumaǧynda bolyp jatqan oqiǧalar respublikanyŋ ışkı mäselesı, körşıles respublikalardyŋ eşqaisysyna qauıp-qater töndırıp jatqan joq. 1978 jylǧy Konstitusiianyŋ 78-babynyŋ 3- tarmaǧy boiynşa «memlekettık tärtıp pen azamattardyŋ qūqyǧy men bostandyǧyn qorǧau» Qazaq respublikasynyŋ öz qūqyǧyna jatatyn mäsele delıngen.
Sottan şyqqan laŋ
Oqyrmandardyŋ köbı saraptama qorytyndysymen tanysqannan keiın Konstitusiialyq sot qandai şeşım şyǧardy deuı mümkın. Ol üşın ırıktelıp qūrylǧan sottyŋ qūramyna nazar audaraiyq. Sol jyldardaǧy Prezidenttıŋ keŋesşısı Q.Süleimenovtıŋ qolynan şyqqan tızım sol küiınde parlamentke tüstı. Onyŋ qūramynda bır akademik, ekı professor, üş zaŋ ǧylymynyŋ kandidaty, qalǧandary türlı qyzmet atqarǧan täjıribelı mamandar bolatyn. Prezident äkımşılıgınen kelgen tızımdı Mäjılıs deputattary köp talqyǧa salmai bekıte saldy. Osylaişa, respublikanyŋ joǧary sot bilıgınde Konstitusiialyq sot paida boldy. Onyŋ qūzyrynda qaralatyn mäseleler öte özektı edı. Ol azamattardyŋ konstitusiialyq qūqyǧyn qamtamasyz etuge, El Prezidentınıŋ qol qoiǧan zaŋsyz Jarlyǧy men zaŋynyŋ küşın joiuǧa, Parlament pen premer-ministrdıŋ zaŋsyz şeşımderın joiuǧa jäne osy atalǧan lauazymdardy bilıkten taidyruǧa qūqyly bolatyn. Sot bilıgınıŋ joǧary baqylauşy organy bolyp sanalatyn Konstitusiialyq sot basqa örkeniettı elderdegıdei özıne tiıstı zaŋ boiynşa täuelsız Qazaqstannyŋ alǧaşqy Ata zaŋynda körsetılgendei, eldıŋ tūraqty, demokratiialyq jäne örkeniettı damuyn qamtamasyz etuı tiıs bolatyn. Is jüzınde olai bolmai şyqty.
Mysal üşın, būrynǧy 12 şaqyrylǧan Joǧarǧy Keŋes talqyǧa salǧan jaŋa Konstitusiia jobasyn eske tüsıreiık. Qūjat barlyq sottardy bırıktırudı közdegen bolatyn. Ile -şala barlyq aqparat qūraldary qūjat jobasyn daiyndauşylarǧa qarsy jappai «şabuylǧa şyǧyp», älemdegı eŋ «ädıl, ızgılıktı» sotty tūnşyqtyruda» dep baibalam saldy. Konstitusiialyq sot qūramy da būl nauqanǧa belsene aralasyp, qoǧamda qalyptasyp bara jatqan osyndai sättı paidalanyp, respublika jūrtşylyǧy bızdı «jappai qoldauda» dep jar saldy. Konstitusiialyq sot töraǧasynyŋ orynbasary İ.Rogov osy sättı paidalanyp, abyroi- ataq jinau üşın äigılı Jeltoqsan oqiǧasyna bailanysty ıs qozǧauǧa mūryndyq boldy. Alǧaşqy sot mäjılısı ūzaqqa sozylmady, köptegen faktılerdıŋ jetıspeuıne bailanysty ol keiınge şegerıldı. Keiınge şegerılu bır jylǧa sozyldy. Osy uaqyt ışınde sot ışınde dau-damai paida boldy. Sot ekı topqa bölınıp, qūqyqtyq mäselelerdı qarauda därmensızdık tanytty. Būl kezde sot töraǧasynyŋ orynbasary İgor Rogov ta Jeltoqsan mäselesınen qaşqaqtai bastady. Aqyry 1995 jyldyŋ basynda Jeltoqsan mäselesın qaraǧan Konstitusiialyq sot būl «ıs sotta qaraluǧa jatpaidy» dep ony mūraǧatqa tapsyrdy. Sot qūramynda äigılı Jeltoqsan köterılısı kezınde qazaq jastaryn türlı jazalauǧa qatysqan Joǧarǧy sot qūramynda L.Başarimova, KazGU-degı zaŋ fakultetınde S.Udarsev pen V.Malinovskiilerdıŋ bolǧanyn jäne oǧan qosa qazaq sudialarynyŋ anttan taiqyp ketkenın eskersek, būdan basqa nätije kütu mümkın emes edı.
2-tarmaq. Jaǧdai şielenısken kezde äskeri qūrylymdardy paidalana otyryp, Almatyda komendanttyq saǧat engızu qajet dep sanaimyz. Ortalyq Komitettıŋ Saiasi Biurosy mäjılısındegı pıkır almasudy eskere otyryp, Almatyda komendanttyq saǧatty engızu üşın qajettı şaralardy qysqa merzım ışınde jürgızu jönınde KSRO Qorǧanys ministrlıgıne tapsyrma berılsın». «4-tarmaq. Qala halqy bolǧan oqiǧa jönınde jedel türde aqparatpen qamtamasyz etılsın. Būl oqiǧa keibır adamdardyŋ ūlttyq piǧylymen bailanysty degen tüsınıkteme jürgızılsın.
Deputattar men qoǧam müşelerı Konstitusiialyq sottyŋ şyǧarǧan şeşımderı basqa sottar üşın ülgı bolady degen senımde body. Ökınışke qarai, köpşılık jūrttyŋ ümıtı aqtalmady. Ǧylymi ataqqa ie bolǧan sot müşelerınıŋ şyǧarǧan şeşımder sapasy oidaǧydai bolmai şyqty.
Köptegen sarapşylar men saiasatkerler kezınde (1986 j) Jeltoqsan köterılısşılerın quǧyn-sürgınge ūşyratuǧa qatysqan adamdar qalaişa respublikanyŋ Joǧarǧy sot qūramyna müşe bola qaldy jäne olardy kımder ūsyndy degen sūraqtyŋ jauabyn osy künge deiın ala almai jür. Olar şyǧarǧan kümändı şeşımnıŋ saldarynan demokratiialyq jolmen sailanǧan Joǧarǧy Keŋes taratylyp, elımızdıŋ damuy kerı baǧytqa tüstı.
Sol kezde respublika Joǧarǧy Keŋesınıŋ konstitusiialyq zaŋ jäne adamdar qūqyǧy jönındegı Komitet töraǧasynyŋ orynbasary S.Jürsımbaev «Sovety Kazahstana» gazetınde (1994 j.11.11.) bylai dep jazǧan bolatyn: «sleduet priznat, chto ne opravdalis nadejdy şirokih sloev obşestvennosti, sviazannaia s vvedeniem instituta Konstitusionnogo suda. Prizvannyi byt sudebnym organom novogo tipa, on postepenno prevraşaetsia v element administrativnogo gosudarstvennogo uchrejdeniia, bolee togo, vystupaet kak politizirovannyi organ». Avtor odan ärı bylai deidı: « Sot bır jyl boiy ısterdı qaramai, tek qana qauly şyǧarumen şektelude. Olar kezektı ıstı toqtatyp nemese sot ısınen alyp tastaumen ainalysuda. Sottaǧy daǧdarystyŋ belgısı aiqyndala jäne aişyqtala tüstı».
Ekınşı bır jariialanymda («Panorama» N 46, 1994 j.) bylai delıngen: Konstitusiialyq sot müşelerı on ai boiy bırde-bır ıstı aiaqtamai, tıkelei mındetterın oryndaudyŋ ornyna özara qysastyqpen ainalysuda, bır-bırıne soǧys jariialap, dissertasiia qorǧaumen jäne… Ata zaŋǧa qarsy äreket jasaumen şūǧyldanuda. Mūndai asyra sılteuşılık şalǧaidaǧy artta qalǧan şaruaşylyqta emes, zaŋdy qataŋ saqtaudy mındetıne alǧan joǧary sot jüiesınde oryn alǧany kımdı bolsyn beijai qaldyrmaityny sözsız.
Keleŋsız jaǧdaidyŋ beleŋ alyp bara jatqanynda oǧan tosqauyl qoiyp, sot jūmysyn maqsatty baǧytqa būrudyŋ ornyna, sot töraǧasy M.Baimaqanov «bolǧan ıs boldy, boiauy sıŋdı» dep beijai otyra berdı.
Ärine, sol kezde Konstitusiialyq sot müşelerıne ärtürlı qysym jasalyndy, ökınışke qarai, olardyŋ bärı bırdei oǧan şydai almai, ant pen abyroidan taiqyp ketkender de boldy. Al osyndai qysymǧa tötep berıp, sot anty men azamattyq boryşyn ötegen sudialar Sabyr Qasymov pen Grigorii Kimder nebır qūpiialy derekterdıŋ közın aşyp, Konstitusiialyq sottyŋ qarauyna ūsyndy. Alaida daiyn materialdardy qarap, tiıstı şeşım şyǧarudyŋ ornyna Konstitusiialyq sot top-topqa bölınıp, özara qyrqysumen ainalysyp kettı.
Meiram Baiǧazin,
Nūr-Sūltan qalalyq
Ardagerler keŋesınıŋ müşesı,
Qazaqstannyŋ qūrmettı
jurnalisı
