Osy aidar aiasynda redaksiianyŋ hat qorjynyna oqyrmandar tarapynan saualdar tüsude. Sonyŋ bırqatary №64 mektep-gimnaziianyŋ oquşysy Jansaia Zeinollinanyŋ tömendegı sūraǧymen maǧynalas. «Qazaqstan-Resei universitetı «Abaitanu» ǧylymi-tanymdyq ortalyǧy arqyly türlı şaralar ūiymdastyrylyp, aqynnyŋ danalyq pälsapasyn jaŋa zaman jastaryna jaŋaşa jetkızıp jatqany Abai öleŋderı men şyǧarmaşylyǧyn tanuǧa öz yqpalyn tigızıp otyr. Abai şyǧarmalaryn oqu barysynda aqyn öleŋderı ärtürlı aitylady. Mäselen, «Ölsem ornym qara jer syz bolmai ma» öleŋındegı törtınşı şumaq bırde «Jüregımnıŋ tübıne tereŋ boila» dep, bırde «Jüregıŋnıŋ tübıne tereŋ boila» dep oqylady. Qaisysy dūrys?»
Oqyrman hatyna Qazaqstan-Resei universitetı «Abaitanu» ortalyǧynyŋ direktory Almahan MŪHAMETQALİQYZY jauap beredı:
Abaidyŋ «Ölsem ornym syz bolmai ma» öleŋı – 1898 jyly jazylǧan, köŋıl-küige bailanysty özgeşe bır oily mūŋnan tuyndaǧan şyǧarma. «Atamūra» baspasynan jaryq körgen «Abai» ensiklopediiasynda būl öleŋ tört tarmaqty, üş şumaqtan tūratyn öleŋ dep berılıptı. 1909 jylǧy aqynnyŋ tūŋǧyş jinaǧynda «Ölsem ornym qara jer syz bolmai ma» Abai (İbragim) Qūnanbaiūǧlynyŋ öleŋı, üşınşı bölık, özı turaly. 39-bet» dep körsetılgen. Abai öleŋderınıŋ tolyq jinaǧynda būl öleŋ jetı şumaqty, tört tarmaqty türde jariialanyp keledı. Öleŋnıŋ taqyryby oişyl adamnyŋ, ömırdıŋ örıne jetıp, onyŋ talai qiyr kezeŋdı joldarynan ötıp, tırlık saparyn tausarmanǧa kelgende aitqan şerlı syry.
Būl öleŋ turaly Abaidyŋ nemere ınısı, aqynnyŋ öleŋderın tūŋǧyş jinaqtauşy Käkıtai Qūnanbaev bylai deidı: «…Abai bala jasynan qazaqtyŋ täuır jıgıtı partiiada küştı bolamyn dep talap qylǧannan basqany oilamaitūǧyn uaqytta östı. Sol sebeptı jazuşylyqtyŋ özı de ekınşı därejede qalyp, salaq bolyp, berırek ūlǧaiyp qiraǧan kezınde ökınış tüsıp, jasynan ǧylym jolynda bolmai, qazaqtyŋ aiǧaiymen jürgendıkten keşırgen ömırınıŋ, jazǧan öleŋınıŋ retsız bolyp iaki ǧyibrat almaqqa jaramaitūǧyn, aqylǧa syiymsyz jerı bolsa, keiıngı zamandaǧy synauşy jastardan özınıŋ tärbiesız, ülgısız ösken ömırın aityp, nadan eldıŋ ışınde neşe türlı maşaqat äureşılıkpen boidy yza kernep ötken qatam bolsa aiap, az söge körıŋder dep jazǧany». Jazuşy Mūhtar Äuezov Abaidyŋ osy öleŋıne erekşe toqtalyp, «Būl öleŋde köp jaidyŋ tüiını bar. Keşe ǧana körgen soqqynyŋ saldary ǧana emes, ömırınıŋ ūzyn boiyn şolyp kelıp, däl osy jylda ölımdı aityp otyrǧan Abai asa qymbat qasiet tabady. Ol keleşekpen tıldesedı. Öz halqynyŋ keiıngı ūzaq tarihyna ölmestık ız qaldyryp otyrǧanyna senım artady. Ölım jaiynan bas-tap, ölmestıŋ syryna auysady» deidı. Danyşpan aqyn özı ömır keşken zamannan basqaşa artyq zaman bolatynyn boljaidy. Sol zamannyŋ adamymen söileskendei,
Sonda jauap bere alman men beişara,
Sızderge erkın tier, baiqap qara, – deidı.
Al törtınşı şumaqtyŋ bastapqy jolynda:
…Jüregıŋnıŋ tübıne tereŋ boila,
Men bır jūmbaq adammyn ony da oila.
Soqtyqpaly, soqpaqsyz jerde östım,
Myŋmen jalǧyz alys-tym, kınä qoima – deptı.
Bügıngı ūrpaǧyn öz zamanynan ūǧymdyraq, oilyraq, ädılettı tyŋdauşy dep tüsınedı. «Özıŋnıŋ jüregıŋe tereŋ boilai otyryp, menıŋ soqtyqpaly, soqpaqsyz ömır tırlıgımnen özıŋe sabaq al, menı söge körme» deidı. «Sender bılmeitın köne künnıŋ adamymyn, ol uaqytta menı qostaityn qauym ösken joq. Sol sebeptı sandalmamen kün keştım. Zamanyma ūǧymsyz, maǧynasyz boldym» deidı. Osy öleŋnıŋ bastapqy joly 1909 jylǧy Abai öleŋderınıŋ tūǧyş jinaǧynan bastap, tolyq akademiialyq jinaqtarda (1939, 1945, 1954, 196, 1976 jyldar) «Jüregıŋnıŋ tübıne tereŋ boila» dep basylǧan. Tek, 1977 jylǧy jinaqta «Jüregımnıŋ tübıne tereŋ boila» dep jariialanǧan. Aqyn sözınıŋ ne sebeppen özgertılgenı turaly tüsınık berılmegen. Būl jaiynda abaitanuşy-ǧalym Qaiym Mūhamethanov ta arnaiy toqtalǧan. Keiıngı jyldary Abai öleŋderı jinaǧyn şyǧaruşy baspalar būl öleŋdı 1977 jylǧy jariialanǧan nūsqasy boiynşa jaryqqa şyǧaryp jür. Mäselen, «Mektep kıtaphanasy» bas-pasynan şyqqan Abaidyŋ «Men bır jūmbaq adammyn ony da oila» atty öleŋı «Jüregımnıŋ tübıne tereŋ boila» dep berılıptı. Abai mūrasynyŋ halyq oi-sanasynda airyqşa oryn aluyn közdegen tūsta, jas ūrpaqqa jappai Abai oqularyn oqudan türlı baiqaular etek alǧan tūsta Abai öleŋderın tekstologiialyq özgerıssız jetkızgen abzal. Abai mūrasyn tanyp, bılu, ǧylymi tūrǧydan zerttei otyryp, ūly aqynǧa degen ūrpaq oiyn kesteleu – aldyŋǧy buynnan jalǧasyn tauyp kele jatqan dästür dep qarasaq, äsırese, mektep baǧdarlamasyna arnalǧan Abaidyŋ öleŋder jinaǧyna asa saq qarap, tüpnūsqamen salystyra otyryp jariialaǧan dūrys. Ahmet Baitūrsynūlynyŋ «Abai sözderı düniede qalǧany – qazaqqa zor baq. Betın tüzep, jön sıltegen kısılerge de sıltegen joldy laqpai, tūp-tura tapqan adamǧa da qazaq balalary talai alǧys berer» degenı keler ūrpaqtyŋ jan düniesın Abai sözımen tärbieleuge negız bolsa kerek.
