Күздің алғашқы күндерінен-ақ Арқа төрінде күн күрт суып, қыстың жақындап қалғанын білдірді. Тиісінше, халық «алты ай қысқа» дайындалуға кірісті. Бұл күндері жұртты алаңдататын басты мәселе – көмір тапшылығы бар ма, қымбаттап кеткен жоқ па? Біз осы тұста Астанадағы жағдайды бағамдау үшін табиғи отын сатылатын бірнеше орынды аралап, мән-жайды өз көзімізбен көріп қайттық.
Қалада қатты отын мөлшері жеткілікті ме? Тұрғындар қысқа қаншалықты қамданып жатыр? Осы тұрғыда Астанадағы көмір сататын кәсіпорындарға арнайы барып, жағдайды көзімізбен көрдік. Ондағы жұмыс барысын бақылап, жергілікті билік таратқан ақпаратқа қанықтық.
Өткен аптада Астана әкімдігі қалада көмір сататын 7 негізгі орын барын, сондай-ақ оның жалпы қоры 15111 тоннаны құрайтынын хабарлаған болатын. Бұған қоса, 17-25 тамыз аралығында бас қалаға 90 вагон, яғни 6223 тонна көмір жеткізілгені белгілі болды.
Қалалық әкімдік көмір нарығындағы жағдайға күн сайын мониторинг жүргізіп, бақылауда ұстап отыр. Сонымен, Шұбаркөл көмірінің бір тоннасы 12500-14500 теңге болса, Қаражыра 14000 теңгеге бағаланып отыр. Ал Майкөбе 12500 теңгеге сатылып жатыр.
Біз әкімдік таратқан мәлімет бойынша Герцен көшесі, 4/1 мекенжайына қарай аяңдаған едік, қызметкерлері кіреберістен-ақ жолымызды кесе-көлденеңдеп, ішке қарай енгізбеді. Жөн сұрап, ойдағы сұрақтарымызды қойғанымызда, кезекте тұрғандардың барын әрі көмірдің жетіспей жатқанын алға тартып, жауап беруден үзілді-кесілді бас тартты. Іштей «Қалалық әкімдік таратқан мәліметте жағдай мүлдем басқаша еді ғой» деген ойда қалдық.
Жә, мәселенің бір шетін анықтағаннан кейін жолымызды ары қарай жалғадық. Герцен көшесінің маңайы қаладағы көмір сатылатын негізгі мекендердің бірі болғаннан кейін, іргесінде орналасқан орындардың біріне ендік. Мұнда жағдай басқаша екен. Кезек күтіп, сарылып тұрғандардың да қарасы байқалмайды. Бірақ көмірі толып тұр. Сатушы жігітпен тілдескенімізде, сұрақтарымызға іркілместен жауап берді.
– Қазіргі уақытта қатты отынның үш түрін сатамыз. Майкөбе көмірінің 250 тоннасы, Богатырь көмірінің 160 тоннасы, Кузнецкий көмірінің 350 тоннасы бар. Күніне жалпы алғанда 30-40 тоннасын сатамыз, – деп сөзін бастаған Жанат Түргешов осы айдың басында 20-ға жуық вагон көмір жеткізілгенін айтты. Сөз арасында ол сұранысқа байланысты айына 30-40 вагонға дейін көмір сатылатынын мәлім етті.
Бұған қоса, ол өзі қызмет ететін орында көмір тапшылығы жоқтығын айтқанмен, Шұбаркөл мен Қаражыра түріне сұраныс жоғары екенін жеткізді. Аталған көмір түрлері жоғарыда біз барған мекенжайда сатылады екен. Осыған байланысты кезекте тұрғандардың да қатары қалың. Мәселенің түпкі себебі осы жерде белгілі болды. Бірақ жұрт Шұбаркөл мен Қаражыра отынын неге көбірек сатып алады деген ойда қалдық. Ойымызды сезіп қойған болса керек, Жанат сөзін ары қарай жалғай жөнелді.
– Биыл жұрт, негізінен, тоқтаусыз жанатын пеш орнатып алған көрінеді. Себебі олардың температурасына Шұбаркөл мен Қаражыра көмірлері ғана жете алады, – деп мәселені түсіндіріп тұрған сәтте сырттан келген бір кісі: «Шұбаркөл көмірі бар ма? Биыл тоқтаусыз жанатын пеш орнатып алып едім» деп сұрады. Бұл Жанаттың сөзіне дәлел бола түсті.
Жанат қызмет ететін орынның жағдайы белгілі болды. Енді Герцен көшесіндегі 6 Б мекенжайына қарай бет түзедік. Мұнда да үздіксіз көмір тиеп жатқан ауыр көліктер бар. Бірақ кезекте тұрып, қатты отынға дауласқан жұрттың қатары көрінбейді.
– Аптасына төрт-бес вагон жеткізіледі. Ал күніне шамамен 30-40 тонна отын саудалаймыз. Ал бағаларына келер болсақ, ең қымбаты, яғни жылуы қатты саналатын – Шұбаркөлдікі. Оның бір тоннасы 17500 теңгеге сатылады. Ал Майкөбенікі 12500 теңге тұрады. Бізде ұзын-сонар кезек жоқ. Тиісінше, әр клиент қалағанынша сатып ала алады. Есептеп шыққанымызда бір қыста 30-40 мың тонна көмір сатады екенбіз, – деді «Айтқожинов» ЖК менеджері Ілияс Насипов. Оның айтуынша, өзі қызмет ететін орында Жалын көмірінің 800 тоннасы, Майкөбенің 770 тоннасы бар екен. Ал Шұбаркөл мен Қаражыранікі мұнда да жоқ.
Бұрын күздің алғашқы күндерінен-ақ көмірдің қымбаттайтыны қалыпты жағдай болатын. Ал оған орта жолдан алыпсатарлар араласып, баға күрт көтерілетін. Биыл бұл жағдайдың қайталануы екіталай. Астана қаласының әкімдігі көмір нарығындағы жағдайға күн сайын мониторинг жүргізіп әрі бақылауында ұстап отыр. «iКөмек» орталығында халықпен тікелей байланыс желісі құрылды.
Бұған қосымша қала әкімдігі отын-энергетикалық ресурстар бөлімінің басшысы Мақсат Есмағұловтың айтуынша, Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестікті және тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетімен бірлесіп, тиісті шаралар қабылданды. Яғни көмір сатушылармен бағаны тұрақты ұстап тұру үшін келісім жасалған. Ол сөз арасында былтыр отын құнын аспандатып жіберген сатушылардан сот арқылы 24 млн теңге тәркіленгенін тілге тиек етті.
Қорыта айтар болсақ, биыл елордада әзірге көмір тапшылығы жоқ. Бірер апта бұрынғы мәлімет бойынша 15 мыңнан аса қатты отын бар. Алайда көпшіліктің сұранысына ие, жылуы қатты әрі сапалы саналатын, сондай-ақ күлі аз шығатын Шұбаркөл өнімі былтыр да тапшы болған. Бұрынғы жартас – сол жартас. Қыс түспей-ақ күздің алғашқы күндерінде сапалы отынның аздығы қайтадан білініп отыр. Ал қыстан аман шығу үшін ауданы 100 шаршы метрді құрайтын үйге орташа есеппен алғанда 7-10 тонна көмір қажет.
Аян ӘБДУӘЛИ
