حالىقارالىق Zero Waste Week كامپانياسى مۇشەلەرىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك, جىل سايىن الەمدەگى سۇلۋلىق يندۋسترياسى 120 ميلليارد قاپتاما شىعارادى ەكەن. ولاردىڭ باسىم بولىگى قايتا وڭدەلمەيدى.
ءبىز دە پلاستيك جۇتىپ ءجۇرمىز
قايتا وڭدەلمەيتىن قاپتاما دەپ بيۋتي-ونىمدەردىڭ («beauty» – ادەمىلىك) پلاستيك قۇتىلارى مەن پوليەتيلەن قاپشىقتارىن ايتىپ وتىرمىز. سوندا ولار قايدا كەتەدى دەيسىز عوي؟ پوليگونعا كومىلەدى نەمەسە سۋعا جىبەرىلەدى. ماسەلەن, مۇحيتتار مەن تەڭىزدەر جىلىنا 8 ميلليون توننادان استام پلاستيكتى «قابىلداپ الاتىن» كورىنەدى. مۇنداي قارقىنمەن 2050 جىلعا قاراي سۋدا بالىقتان گورى پلاستيكتىڭ سانى كوپ بولادى, ال تەڭىز جاندىكتەرىمەن قورەكتەنەتىن قۇستاردىڭ 99 پايىزى پلاستيك جەپ ۇلگەرەدى.
بريتانيالىق تەلەجۇرگىزۋشى ءارى ناتۋراليست دەۆيد اتتەنبورو BBC-ءدىڭ «Blue Planet II» اتتى جەتى ءبولىمدى دەرەكتى ءفيلمىن ءتۇسىرۋ بارىسىندا بالاپاندارىن پلاستيكپەن تويدىرىپ جاتقان الباتروستاردى كورگەنىن مالىمدەيدى. «ادەتتە انالىق الباتروستار ءۇش اپتا بويى ۇيالارىنان ۇزاپ, جەم ىزدەپ كەتەدى. كەلەرىندە ولار تۇمسىقتارىمەن كالمار ەمەس, پلاستيك قوقىس تىستەپ اكەلەدى دە, ونى بالاپاندارىنا بەرەدى» دەيدى ول.
پلاستيكتىڭ پالەكەتىنەن ادامدارعا پالەندەي زالال جوق دەپ ويلاساڭىز قاتەلەسەسىز. گەنت ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى ءبىزدىڭ قازىرگى كۇننىڭ وزىندە سۋداعى پلاستيكتى قىلعىتىپ جاتقانىمىزدى ايتادى. ەگەر ءسىز تەڭىز تاعامدارىنىڭ فاناتى بولساڭىز, جىل سايىن اسقازانىڭىز شامامەن 11 مىڭ دانا ميكروپلاستيكتى «قوناق قىلادى».
2017 جىلى مينەسوتا ۋنيۆەرسيتەتى مەن Orb Media ۇيىمى بىرلەسىپ, 10-نان اسا مەملەكەتتەگى اۋىزسۋعا زەرتتەۋ جاسادى. سوندا ۇلگى رەتىندە الىنعان سۋ تامشىلارىنىڭ 83 پايىزىندا پلاستيك تالشىقتارى تابىلعان. بۇل دەگەنىڭىز – ميللياردتاعان كىسى سۋمەن بىرگە پلاستيك بولشەكتەردى دە جۇتىپ جاتىر دەگەن ءسوز.
نيەت باسقا, ءىس باسقا
ءبىر جۇباتارلىعى, سوڭعى ۋاقىتتا جۇرتشىلىقتىڭ ەكو-برەندتەرگە قىزىعا باستاۋىنىڭ ارقاسىندا كوسمەتيكا شىعاراتىن كومپانيالار دا ءوز ونىمدەرىن تابيعاتقا الدەقايدا قاۋىپسىز ەتۋگە كوشتى. ولاردىڭ العاشقىسى بولىپ Aveda فيرماسى تەرى جانە شاشقا ارنالعان قۇرالدار قاپتامالارىنىڭ 85 پايىزىن قايتا وڭدەلەتىن بيوپلاستيككە اۋىستىردى. اتالعان برەندتىڭ قاپتاما دايىنداۋ بويىنشا اتقارۋشى ديرەكتورى ەدموند يريززەري The Independent گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا «جاقىن ارادا سيىردىڭ تەزەگىنەن بيوپلاستيكتىڭ جاڭا ءتۇرىن جاسايتىن مۇمكىندىككە يە بولامىز» دەگەندى ايتادى.
بريتانيالىق Neal’s Yard Remedies كومپانياسى دا ودان قالىسار ەمەس. برەند 2050 جىلعا دەيىن ءوزىنىڭ بارلىق ونىمدەرىنىڭ سىرتقى بولىكتەرى مەن قاپتاماسىن 100 پايىز قايتا وڭدەلەتىندەي ەتۋگە ۋادە بەرگەن. اتالعان فيرمانىڭ باسشىسى لۋيز گريننىڭ ايتۋىنشا, جاۋاپكەرشىلىكتىڭ ءبىر ۇشى تۇتىنۋشىلارعا دا تيەدى. «بۇل رەتتە سانالى كونسيۋمەريزم كەرەك سەكىلدى. مىسالى, «بىرەۋىن الساڭ, ەكىنشىسى تەگىن» دەگەن جارناماعا كوبىمىز الدانامىز دا, اسا قاجەتى جوق زاتتاردى ساتىپ الامىز. ولار ءبارىبىر كوپ وتپەي قوقىس جاشىگىنە كەتەدى» دەيدى گرين. ونىڭ بۇل ويىمەن Lush برەندىنىڭ وكىلدەرى دە كەلىسەدى. وسى پروبلەمانى شەشۋدىڭ جولى رەتىندە كومپانيا الداعى ۋاقىتتا تۇتىنۋشىلارعا تەك قاجەتتى ونىمدەردى عانا ساتىپ الۋعا كومەكتەسەتىن دۇكەن كەڭەسشىلەرىن دايىنداۋعا كۇش سالماقشى.
ەندى مىناداي قىزىق قۇبىلىستى قاراڭىز. The Independent گازەتى جۇرگىزگەن ساۋالنامادا ۇلىبريتانيا تۇرعىندارىنىڭ 62 پايىزى بامبۋكتان جاسالعان قۇلاق تازالاعىشتاردىڭ ەكولوگيالىق تازا ءتۇرى ءۇشىن ارتىق اقشا تولەۋدى قۇپ كورگەن. سونداي-اق ولارعا باعاسى 7 جارىم فۋنت ستەرلينگ تۇراتىن Lush ەكو-سۋسابىنى مەن 1 فۋنت ستەرلينگتىك Head and Shoulders سۋسابىنىن ۇسىنعاندا, 41 پايىزىنىڭ تاڭداۋى بىرىنشىگە تۇسكەن. الايدا تابيعاتقا زيانى جوق ءونىم ءۇشىن قارجىسىن قۇرباندىققا شالۋعا دايىن «بريتيشتەر» جەتەرلىك بولعانىمەن, تۇپتەپ كەلگەندە, ولاردىڭ ءبىرازى سول زاتتاردىڭ قايتا وڭدەلۋگە جول تارتۋىنا قاتىسپايتىن بولىپ شىقتى. ماسەلەن, Garnier كومپانياسىنىڭ تاپسىرىسىمەن ۇيىمداستىرىلعان زەرتتەۋدە رەسپوندەنتتەردىڭ جارتىسى, ال TerraCycle كومپانياسى جۇرگىزگەن ساۋالنامادا 4 جارىم ميلليون بريتانيالىق تۇرعىن وزدەرىنىڭ جۋىناتىن زاتتارىنىڭ بوساعان قاپتامالارىن قايتا وڭدەۋگە بەرمەيتىنىن مويىنداعان.
ۇتقىر شەشىمدەر
جوعارىدا اتالعان قۇبىلىستىڭ كەسىرىنەن قايتا وڭدەلەتىن پلاستيكتەردىڭ ءوزى ءتيىستى جەرىنە جەتپەيتىنىن ايتىپ, Greenpeace Unearthed ۇيىمى دابىل قاعادى. مىسالى, ۇلىبريتانيا مەن وزگە دە باتىس ەلدەرىنەن شىققان قايتا وڭدەلەتىن قالدىقتار بۇگىندە مالايزيانىڭ زاڭسىز قوقىس ۋچاسكەلەرىندە ءۇيىلىپ جاتىر. دەمەك, «قايتا وڭدەلەتىن پلاستيك» دەگەن اتاۋ ول ءونىمنىڭ شىنىمەن دە مىندەتتى تۇردە قايتا وڭدەلەتىنىن بىلدىرمەسە كەرەك.
پليمۋت ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى ريچارد تومپسون بۇل ولقىلىقتى جويۋدىڭ مىناداي ءبىر شەشىمىن ۇسىنادى. «ونىمگە recyclable (قايتا وڭدەلەتىن) دەپ بەلگى سوعۋ جۇيەسى ءبىزدىڭ ماقساتىمىزدى تولىقتاي ورىندامايدى. ءسوز جۇزىندە ەمەس, ءىس جۇزىندە دە سونداي بولعانىن قالاساق, قۇرالداردىڭ سىرتىنا ونى قايتا وڭدەۋگە قالاي جىبەرۋ كەرەكتىگى, ياعني, جەرگىلىكتى قايتا وڭدەۋ ورىندارى جايلى اقپاراتتى قوسا جاپسىرعان ءجون» دەيدى ول.
قازىرگى تاڭدا Boots سياقتى كەيبىر ءىرى كومپانيالار وزدەرى ساتاتىن ونىمدەردىڭ قاپتاماسىنا قايتا وڭدەۋ ينسترۋكتسيالارىن كورسەتىپ, تۇتىنۋشىلاردىڭ بۇل ىسكە قاتىسۋىن رەتتەۋ ءۇشىن ارنايى فوكۋس-توپتارمەن جۇمىس ىستەۋدە. بۇدان بولەك, MAC كومپانياسى ەرىن دالابىنىڭ التى بوس قۇتىسىن اكەلگەن كىسىگە ءبىر دالاپتى تەگىن بەرەدى. سول سياقتى, Le Labo ءيىسسۋلار دۇكەنىنە بۇرىنعى ءپارفيۋمىڭىزدىڭ بوس قۇتىسىن اپارىپ, قايتا تولتىرتۋ ارقىلى چەگىڭىزدەگى سومانى 20 پايىزعا ازايتىپ الۋ مۇمكىندىگىڭىز بار. ال Kiehl برەندى ۇلكەن كولەمدەگى ونىمدەرىنىڭ 10 كونتەينەرىن وتكىزگەن ادامعا ءبىر كىشى كولەمدەگى ءونىمىن سىيعا تارتادى. جاقىندا Hourglass, Dior سىندى كومپانيالار قايتا تولتىرىلاتىن قۇتىداعى ەرىن دالاپتارىن ساتىلىمعا شىعاردى.
Zero Waste Week كامپانياسىنىڭ نەگىزىن سالۋشى رەيچەل ستراۋس: «كەيبىر كوفەحانالاردا ءوز ىدىسىڭمەن بارعانىڭ ءۇشىن 25 پەنس جەڭىلدىك بەرەدى. نەلىكتەن ەڭ كوپ پايدالانىلاتىن كوسمەتيكالىق قۇرالداردىڭ ءبىرى – سۋسابىن مەن شاشقا ارنالعان كونديتسيونەر ساتىپ الاردا وسىنداي تاجىريبەلەردى ەنگىزبەيمىز؟» دەيدى.
قىسقاسى, كوسمەتيكا قاپتاماسىنىڭ «قايتا وڭدەلەتىن ءونىم» عانا بولۋى جەتكىلىكسىز, ونىڭ «تابيعاتقا زيانسىز بولۋ ميسسياسىن» تولىق ورىنداۋى ءۇشىن باسقا دا قوسىمشا شارالار قاجەت. ازىرگە ەۋروپاداعى سۇلۋلىق يندۋسترياسىنىڭ ساناۋلى برەندتەرى عانا بۇل جولعا قادام باسىپ جاتىر.
