اۋىز ادەبيەتىندە ەجەلدەن قالىپتاسقان پوەزيالىق جانر, توپ الدىندا قولما-قول سۋىرىپ سالىپ ايتىلاتىن ءسوز سايىسى, جىر جارىسى, سينكرەتتىك جانر – ايتىس. تۇرمىس-سالت جىرلارىنان باستاۋ الىپ, كەلە-كەلە اقىندار ايتىسىنا ۇلاسقان. وسى ءبىر پوەزيالىق جانردىڭ العاشقى نۇسقاسىن جيناپ, باسپاعا بەرگەن – ءىلياس جانسۇگىروۆ پەن فاتيما عابيتوۆا.
ءبىرىنشى رەت كوركەم جانە عىلىمي باسىلىمداردا جارىققا شىققان. قىزىلورداداعى «قازاقستان كوركەم ادەبيەت» باسپاسىنان 1935 جىلى قازاق تىلىندە لاتىن گرافيكاسىمەن جارىق كورگەن. كىتاپقا ءسۇيىنباي اقىننىڭ ومىردەرەكتەرىنەن باستاپ, تەزەك تورەگە ايتقانى, قىرعىز اقىنى قاتاعانمەن, دۋلات اقىنى قاڭتار بايمەن, باتىربەك داتقانىڭ اقىنى مايلىقوجامەن ايتىستارى, تاعى باسقا سوزدەر – جالپى 23 ايتىسى ەنگەن.
ءسۇيىنبايدىڭ ولەڭ ايتىپ جۇرگەن كەزى – جەتىسۋدى پاتشا ۇكىمەتى جاۋلاپ الىپ, ورنىققان ءحىح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسى. بۇل كەزدە ۇلى ءجۇزدى پاتشا ۇكىمەتى جاۋلاپ الۋىنا مۇرىندىق بولعان ءادىل تورەنىڭ نەمەرەسى, نۇرالى بالاسى – تەزەك تورە. بۇل تورەنى قازاق «قان تەزەك» دەپ اتاپ كەتكەن. تەزەك تورە – شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ قايىن اتاسى, ىلە وزەنىنىڭ وڭ جاعىنداعى التىن-ەمەل تاۋىن مەكەندەدى (شوقاننىڭ بەيىتى دە سوندا). ونىڭ الدىنا ادام شىقپاعان, اۋىلىنا رۇقساتسىز ات پەن ادام باسپاعان. ءسۇيىنباي وسى تەزەكتەن ءتىلىن تارتپاي, مىنەپ سالادى. تەزەكتىڭ ۇرلىق, زورلىعىن ايتادى, اراسىندا ماقتايدى دا. تەزەك ءسۇيىنبايدى قىرعىز اقىنى قاتاعانمەن ايتىستىرادى. ءسويتىپ ءسۇيىنباي بىردە قارانىڭ ءتىلى بولسا, بىردە تورەنىڭ ءتىلى بولادى.
ءسۇيىنبايدىڭ جەتىسۋدا شارلاماعان ەلى جوق. ونى جەتىسۋدىڭ قازاق, قىرعىزى بىلەدى. اسىرەسە, قاتاعانمەن ايتىسى جالپاق ەلگە تىم كوپ تارادى. بۇل ايتىس 1873 جىلى ورمان ماناپتىڭ اسىندا ءوتتى.
قازىر بۇل ەڭبەك ەلورداداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا ساقتاۋلى تۇر.
ءمولدىر بايماحانبەتوۆا,
قر ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحاناسى
«كىتاپ» مۇراجايىنىڭ مەڭگەرۋشىسى
