قازاق ەلىنىڭ تاريحى سوناۋ زاماننان تامىرى تەرەڭگە جايىلعان, تابيعي قويناۋلارى, مادەنيەتكە جانە سالت داستۇرگە وتە باي ەل. كيەلى جەرىمىزدىڭ كونە تاريحىنا, ۇلان-بايتاق جەرىنە, دارحان دالاسىنا تامسانبايتىن ەل جوق. بىرلىگى مەن تاتۋلىعى جاراسقان ەلدە كوپ ۇلت وكىلدەرى باس قوسىپ, قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ ساليقالى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدە تىنىشتىق پەن تاتۋلىق ورناپ, مەملەكەتىمىزدىڭ وركەندەۋىنە ارنالعان بىرەگەي جوسپارلار مەن باعدارلامالار وڭ ناتيجەلەرىن بەرۋدە.
ەلباسى «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى باعدارلامالىق ماقالاسىندا: «…مەن حالقىمنىڭ تاعىلىمى مول تاريحى مەن ەرتە زاماننان ارقاۋى ۇزىلمەگەن ۇلتتىق سالت-داستۇرلەرىن الداعى وركەندەۋدىڭ بەرىك ءدىڭى ەتە وتىرىپ, ءاربىر قادامىن نىق باسۋىن, بولاشاققا سەنىممەن بەت الۋىن قالايمىن…» دەپ اتاپ ءوتتى. سونداي-اق ماقالادا ۇلتتىق سانا, باسەكەلىك قابىلەتتىلىك, پراگماتيزم, ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى ساقتاۋ, ءبىلىمنىڭ سالتانات قۇرۋى, قازاقستاننىڭ ەۆوليۋتسيالىق دامۋى, سانانىڭ اشىقتىعى سياقتى ماسەلەلەرگە ەرەكشە توقتالىپ ءوتتى. قازاقستاننىڭ قازىرگى ەڭ ماڭىزدى رۋحاني قۇندىلىقتارى ايقىن كورىنىس تاۋىپ, جالعاسى جاڭا باستامالارعا ۇلاستى.
2007-2009 جىلدارعا ارنالعان «مادەني مۇرا» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا شەتەل مەملەكەتتەرىنىڭ ارحيۆتەرى, كىتاپحانالارى مەن عىلىمي مەكەمەلەرىندە قازاقستان تاريحىنا قاتىستى ارحيۆتىك قۇجاتتار مەن ماتەريالدارىن انىقتاۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلدى, ناتيجەسىندە ەلدىڭ ۇلتتىق ارحيۆ قورىنىڭ قۇرامى مەن مازمۇنى بايىدى. ەلىمىزدىڭ وتكەن تاريحىنان سىر شەرتكەن قۇندى تاريحي ارحيۆتىك قۇجاتتار, قولجازبالار, راريتەتتىك باسىلىمدار مەن كىتاپتاردى ايقىنداۋ جانە يەلەنۋ بويىنشا رەسەي, قىتاي, ەگيپەت, تۇركيا, ارمەنيا, وزبەكستان, شىعىس جانە باتىس ەۋروپا ەلدەرى, اقش ارحيۆتەرى, كىتاپحانالارى مەن عىلىمي مەكەمەلەرىنە عىلىمي-زەرتتەۋ ەكسپەديتسيالارى ۇيىمداستىرىلدى. عىلىمي-زەرتتەۋ ناتيجەسىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى اقپارات جانە مۇراعاتتار كوميتەتى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق مۇراعاتى» مم شەتەل مەملەكەتتەرى: ارمەنيا, ۆەنگريا, ەگيپەت جانە تۇركيا ارحيۆتەرى, كىتاپحانالارى مەن عىلىمي مەكەمەلەرىنەن الىنعان قۇجاتتار مەن ماتەريالداردىڭ كوشىرمەلەرىن تاپسىردى. بۇل «شەتەل مەملەكەتتەرىنىڭ مۇراعاتتارى, كىتاپحانالارى جانە عىلىمي مەكەمەلەرىنەن الىنعان قۇجاتتار كوشىرمەلەرىنىڭ كوللەكتسيالارى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق ءارحيۆىنىڭ ەڭ قۇندى قورى بولىپ تابىلادى. قۇجاتتار قاعاز كۇيىندە, ساندىق فورماتتا, تاسپا جەتكىزگىشتەرىندە ساقتالادى. بۇل قۇجاتتاردان قازاق حاندىعىنىڭ تسين يمپەرياسىمەن قارىم-قاتىناسى تۋرالى, قايىپ مۇحاممەد حاننىڭ وسمانلى يمپەرياسىنىڭ باسشىسىمەن وڭتۇستىك تۇركىستاندا بەيبىتشىلىك پەن تىنىشتىقتى ساقتاۋ جونىندەگى حات الماسۋى, ءسىبىر گۋبەرناتورى پ.ءبۋتۋرليننىڭ ابىلقايىر حانعا تۇتقىندارمەن الماسۋ تۋرالى جازعان حاتى, بۇكىل ورىنبور شەكارالارى, بەكىنىستەرى, رەدۋتتەر كورسەتىلگەن جالپى كارتانىڭ سىزباسى, اقمولا ايماعىندا بەكىنىستەر سالۋ تۋرالى جانە س.اسفەندياروۆ, ا.ورازاەۆ, ت.رىسقۇلوۆ, ا.سەرعازيەۆ, س.ەسقاراەۆ سەكىلدى مەملەكەت قايراتكەرلەرى جايلى قىزىقتى مالىمەتتەردى كەزدەستىرۋگە بولادى. بۇل كوللەكتسيادا سول سياقتى ت.رىسقۇلوۆتىڭ «تۇركىستانداعى اشارشىلىق» تۋرالى بايانداماسىنىڭ كوشىرمەسى, م.شوقايدىڭ ارحيۆىنەن الىنعان كىتاپتارى, ول تۋرالى ەستەلىكتەرى, وتباسىلىق البومنان فوتوسۋرەتتەرى كەزدەسەدى.
قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆ 2018 جىلدىڭ 21 قاراشاسىندا شىققان «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى ماقالاسىندا تاريحي سانانى جاڭعىرتۋدى بىرنەشە جوبالار ارقىلى باستاۋعا بولاتىنىن اتاپ ءوتتى. سونىڭ ارحيۆ سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ءۇشىن ەڭ ماڭىزدىسى – «ارحيۆ 2025» جەتى جىلدىق باعدارلاماسىن «…ەجەلگى داۋىردەن قازىرگى زامانعا دەيىنگى كەزەڭدى قامتيتىن بارلىق وتاندىق جانە شەتەلدىك مۇراعاتتار دۇنيەسىنە ەلەۋلى ىرگەلى زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ ءۇشىن…» دەپ ءتۇسىندىردى.
وسى باعدارلامانى ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا 2019 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق ارحيۆىندە «ارحيۆ-2025» ورتالىعى قۇرىلدى. ورتالىقتىڭ ماقساتى – «ارحيۆ-2025» باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ بويىنشا ۇيلەستىرۋ جانە ادىستەمەلىك جۇمىستارىن جۇرگىزۋ, مەملەكەتتىك ورگاندارمەن, ارحيۆتەرمەن, ينستيتۋتتارمەن, عىلىمي قاۋىمداستىقپەن بىرگە ۇلتتىق تاريحتى تەرەڭىنەن تۇتاس قاراۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن وتاندىق جانە شەتەلدىك ارحيۆتەردىڭ قۇجاتتارى نەگىزىندە عىلىمي جۇمىستاردى ۇيىمداستىرۋ.
ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 16 قاڭتارىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق ارحيۆىندە عىلىمي قاۋىمداستىقتىڭ جانە ارحيۆيستەردىڭ ۇسىنىستارىن زەردەلەۋ ماقساتىندا دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى. كەلەشەكتە وسىنداي بىرلەسكەن وتىرىستار ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىندە وتكىزىلۋى جوسپارلانۋدا.
بولاشاقتا بۇل عىلىمي-ادىستەمەلىك ورتالىق ارحيۆ ءىسى سالاسىنىڭ جان-جاقتى دامۋىنا جاڭالىقتار ەنگىزىپ, زاماناۋي داۋىرگە جاڭاشا قادام باسۋىنا سەپتىگىن تيگىزەرى ءسوزسىز. ويتكەنى كيەلى كونە تاريحىمىز ارحيۆتەن باستالادى, ول – تاريحي دەرەكتەر ساقتالعان باعا جەتپەس قۇندى قازىناسى جانە وتكەن تاريحىمىزدى ۇرپاقتان ۇرپاققا اماناتتاپ, وتكەنمەن بولاشاقتى جالعاستىرۋشى كوپىر.
گۇلجانار يدريسوۆا,
قازاقستان رەسپۋبليكاسى
ۇلتتىق ءارحيۆىنىڭ قىزمەتكەرى
