2020 جىلدىڭ قاراشا ايىندا قازاقستاندا جەڭىل اۆتوموبيل كولىگىن قۇراستىراتىن «ازيا اۆتو» اق-تىڭ ءوندىرىسى توقتادى. وعان قر يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگى مەن «بيپەك اۆتو – ازيا اۆتو» كومپانيالار توبى اراسىنداعى كيكىلجىڭ سەبەپ بولدى. ويتكەنى اۆتوكاسىپورىن 10 جىل بويى مەملەكەت تاراپىنان ءتۇرلى سالىقتىق جانە كەدەندىك جەڭىلدىكتەر الىپ تۇرعانىمەن, موينىنا العان مىندەتتەمەلەرىن سوزبالاققا سالىپ, ورىنداماي كەلگەن. اتاپ ايتقاندا, كومپانيا باسشىلىعى وسى ۋاقىت ىشىندە تولىق تسيكلدى اۆتوقۇراستىرۋ جانە بوياۋ زاۋىتىن سالىپ, قازاقستاندىق مازمۇندى ۇلعايتۋعا ءتيىس بولاتىن.
قازىرگى كۇنى وسىعان بايلانىستى مينيسترلىك پەن حولدينگ سوتتاسىپ جاتىر. تامىز ايىندا نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق ەكونوميكالىق سوتى «ازيا اۆتو» مەن قر يدم اراسىنداعى 2017 جىلعى 7 ساۋىردەگى ونەركاسىپتىك قۇراستىرۋ تۋرالى كەلىسىمدى جانە 2019 جىلعى 4 قاراشاداعى قوسىمشا كەلىسىمدى جارامسىز دەپ تانىپ, كومپانيا مىندەتتەمەنى الدەنەشە رەت ونىڭ كۇشىن جويدى. بۇعان قوسا مينيسترلىك سوتقا «ازيا اۆتو»اق-تان جەڭىلدىكتەردى ءوندىرىپ الۋ تۋرالى تالاپ-ارىز بەرگەن. شاعىمنىڭ 2012 جىلدان بەرى جينالعان جالپى سوماسى 176 ملرد تەڭگەگە جەتكەن.
«ازيا اۆتو» مىندەتتەمەلەردى ورىندامادى
– مەملەكەتتىك جەڭىلدىكتىڭ بەرىلمەۋى كاسىپورىننىڭ اعىمدىق وندىرىسىنە جانە جۇمىس پروتسەسىنە ەشقانداي اسەر ەتپەيدى. كەلىسىمنىڭ بۇزىلۋى حولدينگ باسشىلىعىنىڭ بۇعان دەيىن العان مىندەتتەمەلەرىن ورىنداتۋعا يتەرمەلەۋى ءتيىس. كومپانيا قۇرىلعالى مەملەكەتتىڭ قامقورلىعىندا بولدى, بىراق ءوندىرىستى جەتىلدىرۋ جانە قازاقستاندىق مازمۇندى كوبەيتۋ بويىنشا مىندەتتەمەلەردى ورىنداماي كەلەدى, – دەيدى قر يندۋستريالدىق دامۋ جانە ونەركاسىپ قاۋىپسىزدىگى كوميتەتىنىڭ توراعاسى مارات قاراباەۆ.
العاش رەت قر يدم مەن «ازيا اۆتو» 2010 جىلدىڭ 24 ماۋسىم كۇنى كەلىسىمگە قول قويدى. ول بويىنشا حولدينگ 2017 جىلدىڭ 1 ماۋسىمىنان باستاپ ەڭ قۇرىعاندا ءبىر اۆتو مودەلىن دانەكەرلەيتىن, بويايتىن جانە قۇراستىراتىن زاۋىتتى پايدالانۋعا بەرۋگە ءتيىس بولاتىن. الايدا بۇل شارت ورىندالمادى, مەملەكەت ونىڭ مەرزىمىن تاعى ەكى جىلعا ۇزارتتى. بىراق ەكى جىلدان كەيىن دە تولىق تسيكلدى زاۋىت سالىنعان جوق. سوندىقتان ونىڭ مەرزىمىن 2020 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن تاعى كەيىنگە ىسىرۋعا تۋرا كەلدى.
اعىمداعى جىلدىڭ 11 ءساۋىر كۇنى مينيسترلىك «ازيا اۆتودان» اتقارىلعان جۇمىستاردىڭ اكتىسىن كورسەتۋدى تالاپ ەتتى, ويتپەگەن جاعدايدا كەلىسىمدى بۇزاتىنىن ەسكەرتكەن.
«كومپانيا لاكپەن بوياۋ جانە دانەكەرلەۋ تسەحىن سالعان جوق. جەرگىلىكتى مازمۇننىڭ ۇلەسى و باستا كەلىسىلگەن 50%-دىڭ جارتىسىنا عانا جەتتى, 23-31% كولەمىندە. 2020 جىلى ساۋىردە بەرگەن ەسەپتەرى «ازيا اۆتو» اق-نىڭ موتورلى كولىكتى ونەركاسىپتىك قۇراستىرۋ تۋرالى كوپجاقتى كەلىسىم اياسىندا وسىدان 10 جىل بۇرىن بەكىتىلگەن مىندەتتەمەلەرىن ورىنداماعانىن كورسەتتى» دەپ مالىمدەدى مارات قاراباەۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا, كومپانيا ەگەر مەملەكەتتەن بۇعان دەيىن العان ينۆەستيتسيالىق باسىمدىقتاردى تيىسىنشە پايدالانىپ, جاڭا وندىرىستىك قۋاتتى ىسكە قوساتىن بولسا, وندا جاڭا كەلىسىم بەكىتۋ ءۇشىن ءوتىنىش بەرە الادى. بۇل جاعدايدا مينيسترلىك مەملەكەتتىك جەڭىلدىكتەر بەرۋ مۇمكىندىگىن قايتادان قاراستىرادى. قر يدم «ازيا اۆتو» اق ۇجىمىن سابىرلىق ساقتاپ, بوسقا دۇرلىكپەۋگە جانە كاسىپورىن باسشىلارىنىڭ ارانداتۋىنا ەرمەۋگە شاقىردى. ەگەر ولاردى جۇمىستان زاڭسىز شىعاراتىن بولسا مەملەكەتتىك ەڭبەك ينسپەكتسياسىنا شاعىمدانۋ كەرەكتىگىن جەتكىزدى.
«مينيسترلىك جۇمىسسىز قالعانداردى ەلىمىزدىڭ باسقا ماشينا جاساۋ كاسىپورىندارىندا جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋگە كەپىلدىك بەرەدى. قازىر بۇل سالانىڭ ماماندارى جەتىسپەيدى» دەلىنگەن ۆەدومستۆونىڭ اقپاراتتىق دەرەگىندە.
سونداي-اق حولدينگ باسشىلىعىنىڭ مەملەكەتتىڭ وتاندىق ماشينا جاساۋ سالاسىن قولداۋعا باعىتتالعان ساياساتىن مانسۇقتاۋ ماقساتىندا تاراتقان اقپاراتتىق ارانداتۋلارىنا سەنبەۋگە شاقىردى. ويتكەنى «بيپەك اۆتو – ازيا اۆتو» كومپانيالار توبى ەگەر مەملەكەت تاراپىنان قاراستىرىلعان ينۆەستيتسيالىق جەڭىلدىكتەر توقتاتىلاتىن بولسا, تەك وسكەمەن اۆتوقۇراستىرۋ زاۋىتىنىڭ 609 جۇمىسشىسى عانا ەمەس, حولدينگتىڭ قۇرامداس بولىمشەلەرى مەن فيليالدارىنداعى قىزمەتى اۆتووندىرىسپەن بايلانىستى 4 مىڭنان استام ادامنىڭ جۇمىسسىز قالۋى مۇمكىن دەپ مالىمدەگەن ەدى.
«قازاقستان تەك ءبىزدىڭ كومپانيالار توبىندا عانا ءتورت مىڭنان استام ادام ءبىزدىڭ ونىمدەردى ساتۋمەن, سەرۆيستىك قىزمەت كورسەتۋمەن اينالىسادى. قاراشا ايىندا ءبىز بارلىعىنا ءبىر ايدىڭ ىشىندە جۇمىس ورىندارى قىسقاراتىندىعى تۋرالى حابارلاما جىبەرۋگە ءماجبۇر بولدىق» دەيدى «ازيا اۆتو» اق باس ديرەكتورى ەرجان مانديەۆ.
زاۋىتقا قانداي جەڭىلدىكتەر بەرىلدى؟
ناقتىلاي كەتەيىك, «ازيا اۆتو» اق-عا ون جىل ىشىندە مەملەكەت تاراپىنان وتە اۋقىمدى كومەكتەر كورسەتىلىپ, ءبىرتالاي سالىقتىق-كەدەندىك جەڭىلدىكتەر بەرىلگەن ەكەن. اتاپ ايتقاندا:
• كومپونەنتتەردى يمپورتتاۋ كەزىندە ققس تولەمىنەن بوساتۋ (2012- 2020 جىلدار ارالىعىندا 75 ملرد تەڭگە);
• دايىن ءونىمدى ساتقان كەزدە ققس تولەمىنەن بوساتۋ (2010-2019 جىلدار ارالىعىندا 122 ملرد تەڭگە);
• كەدەندىك تولەمدەردەن بوساتۋ (2012-2020 جىلدار ارالىعىندا 99 ملرد تەڭگە);
• «وكم وپەراتورى» جشس-ءتىڭ پايدالانۋ جيناعىنىڭ وتەمى (2016-2020 جىلدار ارالىعىندا 65 ملرد تەڭگە).
جەڭىلدىكتەر مەن ارتىقشىلىقتاردىڭ جالپى سوماسى 361 ملرد تەڭگەنى قۇرادى.
كاسىپورىننىڭ نارىقتاعى ۇلەسى قانداي؟
«ازيا اۆتو» اق قازاقستاندا العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ جەڭىل اۆتوكولىكتەردى قۇراستىرۋ ءىسىن قولعا الدى. زاۋىت وسكەمەن قالاسىندا ورنالاسقان, ونىڭ فيليالدارى ەلىمىزدىڭ بارلىق ءىرى قالالارىندا اشىلدى. ول – «بيپەك اۆتو – ازيا اۆتو» كومپانيالار توبى مەن رەسەيلىك «اۆتوۆاز» اق-نىڭ (رەسەيلىكتەرگە 25% ۇلەسى تيەسىلى-اۆت.) بىرلەسكەن كاسىپورنى. مۇندا Lada, Skoda, Kia, UAZ جينالادى.
2019 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا, كاسىپورىننىڭ وتاندىق جەڭىل كولىكتەر نارىعىنداعى ۇلەسى 48%-دى قۇراپ, بىلتىر 21 مىڭ ماشينا ساتىلعان.
«قازاۆتوپروم» اق دەرەگى بويىنشا, ىشكى نارىقتا ساتىلعان كولىكتەردىڭ 70,6% – وتاندىق ءاۆتووندىرىس ونىمدەرى. بۇل ىندەتتىڭ سالدارىنان سىرتقى شەكارالاردىڭ جابىق بولۋىمەن جانە ەكونوميكالىق قيىندىقتارعا وراي حالىقتىڭ جاعدايى قيىنداپ, شەتەلدىك قىمبات كولىكتەردى الۋعا شاماسى كەلمەگەندىكپەن بايلانىستى بولسا كەرەك.
«بيپەك اۆتو – ازيا اۆتو» حولدينگى قازاقستانداعى ەڭ ءىرى ديللەر توبى دەپ تانىلدى.
– قازاقستاننىڭ اۆتوموبيل ونەركاسىبىندەگى ءىرى سالىق تولەۋشى جانە ينۆەستور كومپانيانىڭ قازىرگى جاعدايى ءماز ەمەس. الايدا «ازيا اۆتو» اق-تىڭ الەۋەتى ۇلكەن. ءبىز 2002 جىلدان بەرى ءاۆتووندىرىس سالاسىنا 522 ملن دوللار ينۆەستيتسيا سالدىق, 525 ملن دوللار سالىق تولەدىك. بانكتەردىڭ پايىزى 257 ملن دوللارعا جەتتى, – دەپ شاعىمداندى «بيپەك اۆتو – ازيا اۆتو» كومپانيالار توبى ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى اناتولي بالۋشكين 27 قاراشا كۇنى وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا.
ر.S. ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك, قالىپتاسقان كۇردەلى جاعدايعا بايلانىستى بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ءبىرىنشى رەت «بيپەك اۆتو – ازيا اۆتو» كومپانيالار توبىنىڭ تالاپ-ارىزى, ەكىنشى رەت قر يدم تالاپ-ارىزى بويىنشا ەكى سوت تالقىلاۋى ءوتىپ, ەكەۋىندە دە مينيسترلىك جەڭىسكە جەتكەن بولاتىن. ا.بالۋشكين ەندى جوعارعى سوتقا ارىزدانۋعا نيەتتى ەكەندىكتەرىن جەتكىزدى.
«ازيا اۆتو» اق ءوندىرىسىنىڭ توقىراۋىنا بايلانىستى ەلىمىزدەگى 20 جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى ءوزىنىڭ ءبىلىم بەرۋ گرانتتارىن توقتاتاتىنى جونىندە مالىمدەدى. زاۋىت باسشىلىعى اتالعان وقۋ ورىندارىنا ول تۋرالى حابارلاما جىبەردى. ءبىلىم وردالارىنىڭ قاتارىندا «نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى» ااق, «قاراعاندى پوليتەحنيكالىق كوللەدجى» كمقك, «شاحتينسك تەحنولوگيالىق كوللەدجى» كمقك جانە تاعى باسقالارى بار.
