بۇگىندە استانا قالاسىندا 263 ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسى, ياعني, 84 مەكتەپ, 121 مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمە, 35 كاسىپتىك كوللەدج, 13 قوسىمشا وقىتۋ ورىندارى بار. وقۋشىلاردىڭ ءتالىمى مەن تاربيەسىنە جاۋاپتى ون مىڭنان استام ۇستاز تىنىمسىز تەر توگىپ كەلەدى. جىلداعى ءداستۇر بويىنشا ۇستازدار قاۋىمى باس قوسقان القالى جيىندا وتكەن وقۋ جىلىنداعى جەتىستىكتەر سارالانىپ, كەلەشەككە ايقىن باعدار جاسالدى. ەلىمىز وقۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا تۇبەگەيلى بەتبۇرىس جاساپ جاتقانىن بايىپتاساق, قالىپتاسقان تامىز كەڭەسى «ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ – ادامي كاپيتالدىڭ ساپالى ءوسۋىنىڭ باستى باعىتى» تاقىرىبىنا ارنالدى.
ەلباسىنىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان سىندارلى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا ءبىلىم سالاسىنا كوپتەگەن رەفورمالار جۇرگىزىلىپ, تىڭ يدەيالارعا دەم بەرىپ, جاڭاشا بەتبۇرىس جولىنا ءتۇستى. استانا قالاسى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باستىعى ءاسيما بيمەندينا بۇعان ەلىمىزدە نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ, وبلىس ورتالىقتارىندا نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىنىڭ اشىلۋى جانە مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىك دەڭگەيىن كوتەرۋدىڭ مۇلدە جاڭا سيپاتقا ەنۋى دالەل ەكەندىگىن ايتتى.
– ءىلىم مەن ءبىلىمنىڭ دامۋى – ادامزات وركەنيەتىنىڭ ولشەمى. ءبىلىمى كۇشتى ەل وزادى, ءبىلىمى ءالسىز ەل – وعان قىزمەت ەتەدى. بۇل دالەلدى قاجەت ەتپەيتىن زاڭدىلىق. ولاي بولسا, ءبىلىم سالاسى ۇنەمى جەتىلدىرۋدى قاجەت ەتەدى. ءبىز ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان بۇگىنگى ءداۋىر جاڭاشا كوزقاراستى, جاڭاشىلدىقتى تالاپ ەتەدى.
ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ بيىلعى جولداۋىندا جانە جۋىردا باسپاسوزدە جاريالانعان «قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك جاڭعىرتىلۋى: جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىنا قاراي 20 قادام» اتتى باعدارلامالىق ماقالاسىندا ادامي كاپيتالدى جاڭا ساپاعا كوتەرۋدىڭ باستى تەتىگى رەتىندە ءبىلىم سالاسىن دامىتۋعا جاڭا سەرپىن بەردى. بۇگىندە ءاربىر بالانىڭ جان-جاقتى دامۋىنا قولايلى جاعداي جاساپ, جەكە قابىلەتىن شىڭداۋعا مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك. استانا قالاسىنىڭ اكىمدىگى بۇل رەتتە ەلوردالىق شاكىرتتەردىڭ قاجەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋمەن قاتار وقۋ ساپاسىن جاقسارتۋدا ناتيجەلى جۇمىس جاساپ كەلەدى. ەلىمىزدە ءبىلىم سالاسىندا ءجۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمانىڭ باستى ماقساتى – دۇنيەتانىمى جوعارى, ءبىلىمدى, باسەكەگە قابىلەتتى جەكە تۇلعا تاربيەلەپ ءوسىرۋ. ولاي بولسا, استانالىق ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى بۇل ۇدەدەن شىعۋ ءۇشىن تالماي ەڭبەكتەنىپ كەلەدى,– دەدى ءا.بيمەندينا ءوز بايانداماسىندا.
ايتا كەتكەن ءجون, 2011-2012 وقۋ جىلىندا ەلوردا مەكتەپتەرىندە – 79268 وقۋشى, تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە – 31702, قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە 23658 بالا ءبىلىم الدى. قالادا 121 مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمە جۇمىس ىستەيدى. ونىڭ ىشىندە 69-ى مەملەكەتتىك بالاباقشا, 51-ءى مەملەكەتتىك ەمەس جانە 1-ەۋى ۆەدومستۆولىق. مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم الاتىن بالالاردىڭ جالپى قۇرامى – 2 جاستان 6 جاسقا دەيىن. ال, مىندەتتى اقىسىز مەكتەپالدى دايارلىقتان 5-6 جاس شاماسىنداعى بالالاردىڭ 86,2%-ى وتەدى ەكەن. سونداي-اق, ءبىلىم بەرۋ سالاسىن قارجىلاندىرۋ جىلدان جىلعا ۇلعايىپ كەلەدى.
– قالانىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن قارجىلاندىرۋ 19 038 700 مىڭ تەڭگەنى قۇراپ وتىر. بۇل وسىدان بەس جىل بۇرىن اتالعان سالاعا بولىنگەن قارجى كولەمىنەن 10 ميللياردقا كوپ. بۇل قالا اكىمدىگىنىڭ ءبىلىم جۇيەسىنە, بولاشاق ۇرپاقتىڭ سانالى ازامات بوپ وسۋىنە قامقورلىق تانىتىپ, ۇلكەن قولداۋ ءبىلدىرۋىنىڭ ارقاسى. سوندىقتان وقۋ تاربيە جۇمىسىنداعى بەلسەندى جۇمىس جاڭعىرىپ, ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازا جەتىلدىرىلىپ كەلەدى,- دەدى قالالىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باستىعى ءاسيما تەمكەقىزى.
ءبارى بالاباقشادان باستالادى
استانا كۇن سايىن قارقىندى ءوسۋدى باستان كەشىرىپ وتىر. تۇرعىن-ءۇي قۇرىلىسى جاندانىپ, جاڭادان جۇمىس ورىندارى كوپتەپ اشىلۋدا. بۇل ءوز كەزەگىندە ەلوردامىزعا جاس وتباسىلاردىڭ كوپتەپ قونىس اۋدارۋىنا جول اشاتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان باس قالادا مەكتەپكە دەيىنگە مەكەمەگە باراتىن بالا سانى كوبەيدى. ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى بۇل رەتتە ولاردىڭ تاربيەسىنە ەرەكشە توقتالدى.
بالالارعا مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن ءبىلىم بەرۋدىڭ نەگىزگى نىسانى – بالاباقشا. ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋدىڭ العاشقى باسپالداعى وسى جەردەن باستالادى.
بۇگىندە 12 جىلدىق جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە كوشۋ تۇجىرىمداماسى مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە ستاندارتىن قايتا قاراستىرۋدى قاجەت ەتەدى. سەبەبى, بۇل جۇيە – مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم جانە تاربيە بەرۋ وتە ماڭىزدى ساتى. بەس جاستاعى بالالاردىڭ مەكتەپالدى دايارلىعىن ۇيىمداستىرۋ – باستاۋىش مەكتەپتە وقۋ ساپاسىنىڭ نەگىزگى شارتى بولماق. XXI عاسىردا اقپاراتتانعان قوعام قاجەتتىلىگىن قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن وقىتۋ ىسىندە كومپيۋتەرلىك تەحنيكانى, ينتەرنەت, ەلەكتروندىق وقۋلىقتاردى, ويىنداردى ءتيىمدى پايدالانۋ ارقىلى ءبىلىم ساپاسىن كوتەرۋ كوزدەلگەن. ءاسيما بيمەندينانىڭ ايتۋىنشا, استانا قالاسىنىڭ مەكتەپكە دەيىنگى بەس مەكەمەسىندە ءىس تاجىريبە الاڭى ۇيىمداستىرىلعان. بيىلدان باستاپ, بۇل بالاباقشالاردى مەملەكەت عىلىمي زەرتتەۋلەر گرانتى بويىنشا قارجىلاندىرادى. «مۋلتيمەديالىق ينتەراكتيۆتى وقىتۋ باعدارلامالارىنىڭ ءادىسناماسى مەن تەحنولوگياسىن قۇراستىرۋ» اتتى عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. جوبانىڭ نەگىزگى ماقساتى – مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتى نەگىزىندە «تانىم» جانە «الەۋمەتتىك ورتا» ساباقتارىنا ارنالعان تاڭداۋلى كومپيۋتەرلىك ويىنداردىڭ قۇرىلىمى مەن نەگىزىن انىقتاۋ, ولاردى قۇراستىرىپ, ءبىلىم بەرۋ ۇردىسىنە ەنگىزۋ. اتالعان جوبانىڭ تاعى ءبىر ۇتىمدىلىعى – ءۇش ءتىلدى ءبىلىم بەرۋ ساياساتىن ەسكەرۋى. ەڭ باستىسى, بۇل ويىنداردىڭ مازمۇنىن, بارىسىن بالاباقشانىڭ تاربيەشىلەرى قۇراستىرعانى قۋانتادى. كەلەر كۇننىڭ ازاماتىن زامان تالابىنا ساي تاربيەلەۋدە مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ ءرولى زور. تامىز كەڭەسىندە وسى سالانىڭ باسىم باعىتتارى كەڭىنەن اتاپ ءوتىلدى.
بولاشاقتىڭ ءبىلىم قانداي بولماق؟
مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ساپالى ءبىلىم بەرۋ – استانالىق مەكتەپتەردىڭ بارىنە قويىلعان ورتاق مىندەت. ءبىلىم باسقاراماسى وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ جانە ءتيىمدى پايدالانۋ, بىرىڭعاي ءبىلىم بەرۋ اقپاراتتىق ورتاسىن قالىپتاستىرۋدى مىقتاپ قولعا العان. ءاسيما تەمكەقىزىنىڭ ايتۋىنشا, بۇل سالادا ناتيجەلى تابىسقا قول جەتكىزۋ ءۇشىن ەڭ ۇزدىك مەكتەپتەردە يننوۆاتسيالىق تاجىريبە الاڭدارى ۇيىمداستىرىلۋدا. ماقسات – وقۋ باعدارلاماسى مەن ءادىسىن جەتىلدىرۋ,وقۋشىلاردىڭ وي-ءورىسىن دامىتۋ. بۇعان دەيىن وتكىزىلگەن حالىقارالىق دەڭگەيدەگى تاجىريبە الاڭدارى ەلىمىزدەگى وقىتۋشىلاردىڭ قولداۋىنا يە بولعان. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن ءتيىمدى دامىتۋ ستراتەگياسىن جۇزەگە اسىرۋدا وزگە دە جۇمىستار جۇيەلى جۇرگىزىلىپ كەلەدى.
– ءدال قازىرگى قوعامدا ەكونوميكالىق ءبىلىم الۋ اسا ماڭىزدى بولىپ وتىر. بۇل دەگەنىمىز – عىلىمدار ىقپالداستىعى. ءدال وسى سالانىڭ ەرەكشەلىگى ءبىلىمنىڭ بارلىق سالاسىن قامتيدى. سوندىقتان ەكونوميكانىڭ نەگىزدەرىن مەكتەپ قابىرعاسىنان وقىتۋ تيىمدىلىگى بايقالادى. بىزگە وقۋ باعدارلاماسىنا جاڭاشا سەرپىن كەرەك. اسىرەسە, بۇعان جەتەكشى عالىمداردىڭ قاتىسقانى ءجون. بۇگىندە ەلورداداعى ءبىلىم بەرۋ ءىسىن دامىتۋعا بىرنەشە مىندەتتەر قويىلدى. ەڭ ماڭىزدى مىندەتتەردىڭ ءبىرى – يننوۆاتسيالىق ستاندارتتى جەتىلدىرۋ, دارىندى بالالارمەن جۇمىس جۇرگىزۋدى قولعا الۋ. بۇل ءۇشىن ءبىلىم بەرۋدىڭ وزىق ۇلگىسىن قالىپتاستىرىپ قانا قويماي, تالانتتى بالالاردىڭ قارىم-قابىلەتتەرىن اشۋعا تۇبەگەيلى جاعداي جاساۋ كەرەك. مۇمكىن, قالانىڭ ءىرى جوعارى وقۋ ورىندارى جانىنان دارىندى بالالارعا ارنالعان مەكتەپ اشۋ ماسەلەسىن ويلاستىرعان ءجون شىعار, – دەگەن باسقارما باسشىسى بۇدان وزگە دە ءبىلىم سالاسىنا قاتىستى تۇيتكىلدەردى اتاپ ءوتتى.
جالپى, باس قالاداعى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ وقۋ ءۇلگەرىمدەرى مەن شىعارماشىلىق جەتىستىكتەرى كوڭىل قۋانتادى. كۇنى كەشە وتكەن ۇبت قورىتىندىسى بويىنشا ەلوردا مەكتەپتەرىنىڭ ورتاشا بالى بىرنەشە پايىزعا كوتەرىلگەن.
استانالىق ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى تۇگەل ينتەرنەت جەلىسىمەن قامتىلعان. جەتكىنشەكتەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيلەرىن نىعايتۋمەن قاتار, ولاردىڭ شىعارماشىلىق بەيىمدەرى مەن ىزدەنىستەرىن ەسەلەۋ ءۇشىن كوپتەگەن قوسىمشا ۇيىرمەلەر اشىلۋدا. بۇل وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق الەۋەتتەرىن ارتتىرۋعا ەلەۋلى ىقپال ەتەتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. قازاقستاندىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە نەگىزگى ءپان رەتىندە اپتاسىنا ءبىر ساعات كولەمىندە ء“وزىن-ءوزى تانۋ” ساباعىنىڭ ەنگىزىلۋى بيىلعى جاڭا وقۋ ماۋسىمىنىڭ ەڭ باستى جاڭالىعى. سول سەبەپتى دە وقۋ جىلى باستالماي تۇرىپ-اق ەلىمىزدەگى بارلىق ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى اتالعان ءپان بويىنشا قاجەتتى وقۋ-ادىستەمەلىك قۇرالدارمەن جابدىقتالىپ ءۇلگەرگەن. ەڭ باستى جاڭالىقتىڭ ءبىرى – العاشقى قوڭىراۋ كۇنى ءتورت جاڭا ءبىلىم وشاعى – يلينكا ەلدى مەكەنىندە جانە ماناس كوشەسىندە ورىن تەپكەن 1200 ورىندى ەكى مەكتەپ, كۇيگەنجار تۇرعىن الابىنداعى 400 بالاعا ارنالعان مەكتەپ پەن №6 مەكتەپ-گيمنازيا سالتاناتتى تۇردە ەسىگىن ايقارا اشپاق. بۇلاردىڭ ۇشەۋى تازا قازاق تىلىندە وقىتاتىن بولادى.
راس, ەلوردادا كوپتەگەن ءبىلىم وشاقتارى بوي كوتەرىپ جاتىر. مەكتەپ, بالاباقشا تاپشىلىعى بولاشاقتا تۇبەگەيلى شەشىلەدى. 1600 مۇعالىم باس قوسقان بۇل جيىندا سول مەكتەپتەردە بولاشاقتا قانداي ءبىلىم بەرىلەدى, كىمدەر جۇمىس ىستەيدى دەگەن ماسەلەلەر دە تىس قالمادى.
كاسىپتىك ءبىلىمنىڭ كوكجيەگى
بۇگىندە ماماندار, اسىرەسە, كاسىپتىك ماماندىق يەلەرىن دايارلاۋ ءىسى كوپ ىزدەنىستى قاجەت ەتەدى. الداعى ون-جيىرما جىل ىشىندە بىزگە قانداي ماماندار قاجەت؟ تامىز كەڭەسىندە ەرەكشە كوتەرىلگەن ماسەلەنىڭ ءبىرى – وسى بولدى.
جىل سايىن استانالىق مەكتەپ بىتىرۋشىلەردىڭ 85 پايىزى ەلىمىزدىڭ ىرگەلى جوعارى وقۋ ورىندارى مەن شەتەلدىك ءبىلىم وردالارىنا تۇسەدى. بىراق, ولاردىڭ 15 پايىزى عانا ەلىمىزگە قاجەتتى دەگەن ماماندىقتاردى تاڭدايدى. سەبەبى, وقۋشىلارعا ماماندىق تاڭداۋدا كاسىبي باعدار بەرۋ جاعى كەمشىن. استانا قالاسىنداعى 35 تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە ەلىمىزدىڭ تۇپكىر-تۇپكىرىنەن كەلگەن 31702 جاس ءبىلىم الۋدا. ايتسە دە, ارناۋلى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ دەڭگەيى بارشامىزدى تولعاندىرادى. بيىلعى وقۋ جىلىنان باستاپ كاسىپتىك جانە تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى كوللەدجدى جۇيەگە اۋىستىرىلعانى بەلگىلى. بۇرىنعى ليتسەيلەردىڭ اتى وزگەرگەنمەن, زاتىن وزگەرتۋ وڭايعا تۇسپەيتىن سياقتى. جيىندا ونىڭ بىرنەشە سەبەپتەرى ايتىلدى. بىرىنشىدەن, وقۋ ورىندارىنىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى بۇگىنگى كۇن تالابىنا ساي كەلمەيدى. ەكىنشىدەن, ماماندىقتار بويىنشا تەحنيكالىق وقۋلىقتار جەتىسپەيدى, ونىڭ ۇستىنە, مەملەكەتتىك تىلدەگى وقۋلىقتار ساپاسىز جازىلعاندىعى تاعى بار. كاسىپورىندار مەن وقۋ ورىندارى اراسىنداعى الەۋمەتتىك سەرىكتەستىك تەتىكتەرى تولىققاندى جۇمىس ىستەمەۋىنە بايلانىستى وقۋشىلاردىڭ ءوندىرىس ورىندارىندا تاجىريبەلەرىن وتۋىنە كەدەرگىلەر كوپ. مەملەكەتتىك ءبىلىم ستاندارتتارى مەن وقۋ باعدارلامالارىن ازىرلەۋ جۇمىستارىنىڭ ورالىمسىزدىعى دا سياقتى اياققا تۇساۋ بولارلىقتاي.
ەلىمىزدىڭ ىرگەلى كاسىپورىندارىنا جاڭا تەحنولوگيا مەن قۇرىلعىلاردىڭ قارقىندى ەنگىزىلۋىنە بايلانىستى وقىتۋ ۇدەرىسى مەن وندىرىستىك تاجىريبە اراسى الشاقتاي تۇسكەنى بايقالادى. سەبەبى, ەسكى جابدىقتار بويىنشا وقىپ-ۇيرەنگەن جاس ماماننىڭ ءوندىرىس ورنىنا بارعاندا قايتا ماماندانۋىنا تۋرا كەلەدى. وسى ايىرماشىلىقتى ازايتۋ ماقساتىندا پوليتەحنيكالىق كوللەدج بەن № 6 كاسىپتىك ليتسەي بازاسىندا قۇرىلىستىڭ قۇرعاق ءادىس تەحنولوگيالارى بويىنشا ماماندار دايارلايتىن رەسۋرستىق ورتالىقتارى اشىلدى. «قر يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋىن جەدەلدەتۋ» باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا پوليتەحنيكالىق كوللەدجدە «اۆتوموبيلدەردى كومپيۋتەرلىك دياگنوستيكالاۋ» زەرتحاناسى جۇمىس ىستەيدى.
– مەن «قازاقمىس» كورپوراتسياسىنىڭ قارجىسىنا سالىنعان جەتىم جانە اتا-انا قامقورلىعىنان ايرىلعان بالالار وقيتىن № 6 كاسىپتىك ليتسەيدە اشىلعان كۇننەن باستاپ وندىرىستىك وقىتۋ شەبەرى بولىپ قىزمەت جاسايمىن. كاسىپتىك ليتسەي وتكەن وقۋ جىلىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا استانا قالاسى اكىمىنىڭ تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى ءۇشىن تاعايىندالعان گرانتىنا يە بولدى.
كاسىپتىك ليتسەيدە ەلىمىزدىڭ ەڭبەك نارىعىنا قاجەتتى سەگىز ماماندىق بويىنشا كادر دايارلاۋ ءىسى جولعا قويىلعان.
وتكەن ءساۋىر ايىندا استانالىق ارىپتەستەرىممەن بىرگە تۇركيا ەلىنىڭ ستامبۇل قالاسىندا تاجىريبە الماسۋ كۋرسىنان ءوتىپ كەلدىك. ولاردىڭ ەلدە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە قولداناتىن ءادىس-تاسىلدەرى مەن جۇيەلەرى ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە بار. تەك قانا ولارداعى وقۋ ورىندارىنىڭ ءوندىرىس ورىندارىمەن تىعىز بايلانىستا جۇمىس ىستەيتىندىگى ساپالى مامان دايارلاۋدا ۇلكەن ءرول اتقاراتىندىعىنا كوز جەتكىزدىم. اسىرەسە, تۇركيادا مەملەكەت بارلىق كاسىپورىنداردى كادر دايارلاۋ ىسىنە قاتىسۋعا مىندەتتەپ وقۋشىلاردىڭ ماماندىققا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋعا ءمان بەرەدى, سول ءۇشىن ولاردىڭ ەڭبەگىنە بەلگىلى ءبىر مولشەردە اقى تولەنەدى. وسى تاجىريبەنى ءبىز دە قولدانۋىمىز كەرەك, –دەيدى, د. قۇسايىنوۆ.
باعدار ايقىنداۋىمىز بەكەر ەمەس
بۇل باسقوسۋدا قالا اكىمى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ بالالاردىڭ شىعارماشىلىق تۇرعىدا, ءوز بەتىنشە ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋعا باعىتتالعان ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرىنە ايرىقشا نازار اۋداردى.
– الدىڭعى جيىندا ءبىز قىرۋار ماسەلەلەردى قاۋزادىق. جاس ۇرپاققا جاڭاشا ءبىلىم بەرۋ ءۇشىن قالاي وقىتۋ, قانداي ادىستەمەنى, نەندەي تاسىلدەردى تاڭداۋ كەرەك؟ ءبىلىمدى قالاي قورلاندىرىپ, قالاي وقىتۋ ءارى ولاردى قالاي جالعاستىرۋ ءجون? تاقىرىپ اياسى شەكسىز. بۇل ايتىلعاندار ءاردايىم نازاردا ۇستالاتىن نارسەلەر, – دەپ باستاعان اكىم قالىپتاسقان كەڭەستىك نۇسقاداعى ءبىلىم بەرۋدىڭ جۇيەسى ابدەن ەسكىرگەنىن ايتتى.
قازىرگى دامىعان ەكونوميكا, بارىنەن بۇرىن, ينتەللەكتۋالدىق رەسۋرستاردىڭ الەۋەتىنە ارقا سۇيەيدى. باسەكەگە قابىلەتتىلىكتە تەحنيكالىق قۇرالدارعا عانا ەمەس, وسىناۋ تەحنولوگيانى جاساپ شىعاراتىن ادامعا بايلانىستى بولادى. سوندىقتان زاماناۋي وقىتۋ نەگىزىندە, وزىندىك ويلاۋ جۇيەسىنە ءورىس اشاتىن بالانىڭ اقىل-وي قابىلەتىن دامىتۋ ۇستانىمىن زەردەلەۋ قاجەتتىگىن العا تارتتى. جيىندا بايانداما وقىعان قالا باسشىسى وقۋ باعدارلاماسىنا قاتىستى بىرقاتار كەمشىلىكتەردى ورتاعا سالدى. قازىرگى كەزدە ەلىمىزدە وقىتىلىپ جاتقان ءداستۇرلى ادىستەردى باتىستىق مەكتەپتەردىڭ ادىسنامالىق قۇرالدارىمەن سالىستىرا باياندادى.
بۇل عاسىر اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ دامىعان زامانى دەسەك, اكىم تاپسىرماسىمەن قولعا الىنعان مەكتەپ سايتتارىنىڭ ساتسىزدىككە ۇشىراعانىن جانە نە سەبەپتى مۇنداي كۇيگە جەتكەنى بەلگىلى بولدى. مەكتەپ مۇعالىمدەرىن سىنعا الىپ, الداعى ۋاقىتتا سايت جۇمىسىن جانداندىرۋ جولدارىن وسى كەڭەستە قالا اكىمى كەڭىنەن قاراستىردى.
– مەكتەپپەن ءومىر تۇگەسىلمەيدى, تەك باستالادى. ونىڭ كەشەگى تۇلەكتەرى ءارتۇرلى كاسىپورىندارعا, ۇيىمدار مەن مەكەمەلەرگە بارادى. سوندىقتان, ءبىز ءۇشىن ەلدىڭ ءبىلىمدى ءارى ءوز بەتىنشە ويلاي الاتىن ازاماتىنىڭ تۇلعاسىن سومداۋ اسا ماڭىزدى ماسەلە. بۇل ماسەلە جالپى ۇلتتىق مانگە يە. تەك بيىلدىڭ وزىندە مەملەكەت باسشىسى ونى بىرنەشە رەت قوزعادى. اسىرەسە, ەڭبەك قوعامى تۋرالى ءوزىنىڭ سوڭعى ماقالاسىندا بالالاردىڭ, جاسوسپىرىمدەر مەن جاستاردىڭ بايىپتى ەسەيۋى مەن تابىستى الەۋمەتتەنۋىنىڭ دارا مىندەتتەرىن شەشۋگە باعىتتايتىن رۋحاني-پاراساتتىلىق تاربيەسىنىڭ تاسىلدەرى جەتكىلىكسىزدىگىن سىنعا الدى. ەل پرەزيدەنتى ءبىلىم دەگەنىمىز – كۇشتى دە باسەكەگە قابىلەتتى قوعام قالىپتاستىرۋعا اۋاداي قاجەت ومىرشەڭ تالاپتاردىڭ نەگىزگىسى ەكەنىن بىرنەشە مارتە اتاپ كورسەتتى. سوندىقتان دا بۇگىن ونىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تياناقتى تالداپ, بولاشاققا باعداردى ايقىنداۋىمىز بەكەر ەمەس, – دەدى ي.تاسماعامبەتوۆ.
ۇسىنىس سۇرانىسقا ساي كەلسە يگى
مويىنداۋ كەرەك, بۇل كۇندە «زاپاستاعى» زاڭگەرلەر مەن ەكونوميستەر قاپتاپ كەتتى. ەڭبەك نارىعىنداعى جالپى احۋال بiرقالىپتى بولعانىمەن, يندۋستريالاندىرۋ سەكتورىنا, مۇناي-حيميا, بارلاۋ-ءوندiرۋ سالالارىنا ءالi دە ماماندار جەتىسپەيدى ەكەنى. سونىمەن قاتار, وتكەن جىلدىڭ ديناميكاسىن باستاعان Iت جانە تەلەكوممۋنيكاتسيا سالاسى بيىل دا سۇرانىسقا يە. زەرتتەۋلەر ناتيجەسى سونداي-اق, iشكi جانە سىرتقى ساۋدا سالاسىنا قاتىستى ساتۋ ءبولiمiنiڭ جەتەكشiسi, تۇلعالارعا قىزمەت كورسەتۋ مەنەدجەرi, ينجەنەر, تەحنولوگ, Iت-پروگرامماشى, ۆەب-ازiرلەۋشi, ايماقتىق ۇيلەستiرۋشiلەر دە تاپشى ەكەنىن كورسەتتى. ال استانا مەكتەپتەرىن تامامداعان تۇلەكتەردىڭ كەيىن ەكى قولعا ءبىر كۇرەك تاپپاي قالۋى قالاداعى جۇمىس سايكەسسىزدىگىمەن بايلانىستى. ايتا كەتۋ كەرەك, باس قالادا «بيزنەستiڭ جول كارتاسى-2020» باعدارلاماسى اياسىندا ونەركاسiپ سالاسى وركەن جايىپ كەلەدi. وسىعان بايلانىستى كوپتەگەن كومپانيالار ەلوردادا ءوز وكiلدiگiن اشتى. رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, ەلورداعا ءبۇگiندە تاجiريبەلi تەحنولوگتار اۋاداي قاجەت. مىنە, استاناداعى سۇرانىس پەن ۇسىنىس اراسىنداعى وسىنداي الشاقتىقتى جويۋ ءۇشىن جاستارعا كاسىبي باعدار بەرۋدى مەكتەپ قابىرعاسىندا قالىپتاستىرعان ابزال. ياعني, كاسىبي باعدارلاۋ – بۇگىنگى كۇننىڭ باستى تالابى ەكەنى تامىز ماسليحاتىنداعى باستى تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى بولدى.
ماقتاۋلىلار ماراپاتتالعان كۇن
ۇستازدار قاۋىمى باس قوسقان تامىز ءماسليحاتىنا قر ءبىلىم جانە عىلىم ۆيتسە-ءمينيسترى مۇرات ورىنحانوۆ قاتىستى. بۇگىنگى پەداگوگيكالىق كونفەرەنتسيانىڭ نەگىزگى وزەگى ادام كاپيتالىنىڭ قوزعاۋشى كۇشى بولىپ تابىلاتىن الەۋمەتتىك جاڭعىرتۋ ەكەندىگىنە نازار اۋدارتقان ول ەلىمىزدەگى ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ الدىندا تۇرعان بىرنەشە ماڭىزدى مىندەتتەردى اتادى. ونىڭ ىشىندە ون ەكى جىلدىق وقىتۋ جۇيەسىنە ەرەكشە توقتالدى. جيىندا بەلگىلى بولعانداي, جاڭا وقۋ جىلىندا اتالعان جۇيەگە كوشۋ سىناعى رەسپۋبليكانىڭ 104 مەكتەبىندە جالعاساتىن كورىنەدى.
ورتا ءبىلىم بەرۋدەگى كەلەسى باعدار – كوپ تىلدىلىككە وقىتۋ. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن 2020 جىلعا قاراي مەكتەپ بىتىرۋشىلەر ءجۇز پايىز مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋلەرى قاجەت.
2013-2014 وقۋ جىلىندا ءبىرىنشى سىنىپتاردا اعىلشىن ءتىلىن, سونداي-اق جاراتىلىستانۋ پاندەرىن اعىلشىن تىلىندە كەزەڭ-كەزەڭىمەن وقىتۋ ەنگىزىلمەك. بۇل وقۋشىلارعا حالىقارالىق دەڭگەيدە باسەكەگە قابىلەتتى بولۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ۆيتسە-ءمينيستردىڭ پىكىرىنشە, وقىتۋدىڭ قازىرگى زامانعى ادىستەمەلەرىن جانە ءبىلىم بەرۋدىڭ زاماناۋي يننوۆاتسيالىق مودەلىن قۇرۋعا قاجەتتى پراكتيكالىق داعدىلاردى وقىپ-ۇيرەنۋدى قاراستىراتىن مەزگىل الدەقاشان جەتتى.
مۇعالىمدەردىڭ ءداستۇرلى تامىز كەڭەسى كەتكەن كەمشىلىكتەردى سارالاپ, بولاشاققا دەگەن باعداردى ايقىنداپ قانا قويماي, ۇستازداردىڭ ابىرويىن اسقاقتاتتى. ەلوردامىزدا عۇمىرىن ۇرپاق تاربيەسىنە ارناپ كەلە جاتقان ون ۇستازعا قالا اكىمى پاتەر كىلتىن تابىستاسا, ەرەن ەڭبەگىمەن كوزگە تۇسكەندەر ارنايى ءتوس بەلگىلەرمەن ماراپاتتالدى.
جولىڭ بولسىن, جاس مامان!
الدا جاڭا وقۋ جىلى. ەلوردالىق ۇستازدار قاۋىمى جاس ماماندارمەن تولىعۋدا. ءبىلىم بايگەسىندە باقىتىن ايالايتىن, ۋاقىتىن ايامايتىن ماماندارعا ساتتىلىك تىلەگەن ءاسيما بيمەندينا «حالقىمىز ءۇشىن ءبىلىم مەن تاربيەنىڭ ورنى قاشاندا بولەك. ءبىلىمدى بولۋ ءۇشىن –وقۋ كەرەك, باي بولۋ ءۇشىن – ەڭبەك كەرەك, كۇشتى بولۋ ءۇشىن – بىرلىك كەرەك» دەپ, بيىلعى تامىز ءماسليحاتىن قورىتىندىلادى. وسكەلەڭ ۇرپاققا سانالى تاربيە مەن ساپالى ءبىلىم بەرۋدە ايانباي ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتقان بارشا استانالىق ۇستازدار قاۋىمىنا ءبىز دە جاڭا وقۋ جىلى قارساڭىندا تەك قانا تولايىم تابىستار تىلەگىمىز كەلەدى.
گۇلميرا ايماعانبەت
