جارىتىپ ىستەلگەن جۇمىستان جارتى جىلدىق ەسەپ شىعادى. سىيىمدىلىعى سانادا ساقتالمايتىن سانداردى سويلەتۋ دە وڭاي ەمەس. بىراق, ءبىز ەلوردالىق ءبىراز مەكەمەنىڭ ەسەلەي ەڭسەرگەن شارۋالارىن شامامىز شاپقان جەرگە دەيىن تۇرلەندىرە جاريالاۋدامىز. بۇگىنگى كەزەكتە – استانا قالاسىنىڭ ءبىلىم باسقارماسى.
بۇل مەكەمە دە سوڭعى التى ايدا اجەپتاۋىر كورسەتكىشتەر ءتۇزىپ ءۇلگەرگەن. ىلكى ءىستە ءىلگەرىلەۋشىلىك بار. قورىتىندى كەستەسىندە بالاباقشادان ۋنيۆەرسيتەتكە دەيىنگى ارالىق سالا-سالا بويىنشا سىقيىپ تۇر. ال, ءبىز گازەت بەتىنىڭ ءمۇمكىنشىلىگىن ەسكەرىپ, ونىڭ ءىشىنەن ناقتى كەرەك دەرەكتى «كەرتىپ الىپ» وتىرمىز.
كادردىڭ قادىرى قاشپايدى
مىسالى, قازىر استانا قالاسىنىڭ ءبىلىم جۇيەسىندە 278 مەكەمە جۇمىس اتقارادى. ولارداعى پەداگوگيكالىق ۇجىمنىڭ جالپى قۇرامى 11 مىڭ 142 قىزمەتكەردەن تۇرسا, اراسىندا 5 مىڭ 609 جالپى ورتا ءبىلىم مەكتەبىنىڭ مۇعالىمدەرى بار. ونىڭ ىشىندە 1 مىڭ 612 ۇستازدىڭ كاتەگورياسى جوعارى.
قازىر جاس مامانداردىڭ سانى ل. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىمەن جانە گۋمانيتارلىق كوللەدجبەن تىعىز قارىم-قاتىناستىڭ ارقاسىندا دا ارتۋدا. مۇعالىمنىڭ كوپتىگى جاقسى. ءبارى بىردەي ورەنى ءوسىرىپ, ءورىستى كەڭەيتۋگە تىرىسسا, كوسەگەمىز دە كوگەرەدى, كوجيەگىمىز دە نۇرلانادى ەمەس پە؟!.
وسىنشا كادردىڭ ىشىندە 1 مىڭ 121 ادام ءتۇرلى مەملەكەتتىك ماراپاتتارعا, جوعارى لاۋازىمعا, لايىقتى توسبەلگىگە, قۇرمەت گراموتاسىنا يە بولعان. ەڭبەگى ەرەسەن پەداگوگتاردىڭ ەسىمدەرى جىل سايىن قالالىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ «ءبىلىم بەرۋدىڭ التىن قورى» قۇرمەت كىتابىنا دا ەنگىزىلىپ تۇرادى.
ازىرگە ەلوردالىق باستاۋىش سىنىپتارعا 49 مۇعالىم جەتىسپەي جاتىر دەمەسەڭ, بۇل جاقتا كادردىڭ قادىرى قاشا قويمايدى.
بالانىڭ باعى – بالاباقشا بابى
استانادا 138 بالاباقشا بار. مەملەكەت يەلىگىندەگىلەرى – 77 دە, جەكە مەنشىكتەگىلەرى – 60. قالعان بىرەۋى ۆەدومستۆولىق ەكەن. ءالى دە قۇرىلىسى اياقتالۋعا تاقاۋلارىن قوسپاعاندا, ارينە.
نەگىزىندە, قازىر مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسىنە 33 مىڭ 575 بالا بارىپ ءجۇر. «بالاپان» باعدارلاماسىمەن 3-6 جاس ارالىعىنداعى 61,9 پايىز بوبەكتەر قامتىلعان. ال, مەكتەپكە دەيىنگى دايارلىق جاسىنداعى 88,6 پايىز بالاعا 22 شاعىن ورتالىقتىڭ اشىلۋى سەپ بولدى.
ەندىگى ەسەپ: 2013 جىلدىڭ باسىندا 800 ورىندى ءۇش بالاباقشا, ال اقپان ايىندا 720 ورىندى ءۇش بالاباقشا پايدالانىلۋعا بەرىلدى; شىلدەدە 520 ورىندى ەكى بالاباقشا اشىلدى; قازىر 480 ورىندى 2 بالاباقشانىڭ قۇرىلىسى اياقتالىپ قالدى; 920 ورىندى ءتورت بالاباقشا قۇرىلىسى ءالى جالعاسۋدا; 1680 ورىندى جەتى بالاباقشانىڭ قۇرىلىسى باستالدى. بۇلار بىرىنەن ءبىرى ءوتىپ جاتقانمەن, قازىرگى كەزدە ورىن جەتىسپەۋشىلىگى 34 مىڭ 200 دەگەن ساندى كورسەتسە, ودان كەيىنگى كەزەگى ەكىنشى جارتى جىلدىقتا كەلەتىن 71 مىڭ 655 بالا دا ازىرگە ۇيىندە ويناۋدا…
وسى جىلدىڭ اقپانىندا بالاباقشا قىزمەتكەرلەرىنە مەملەكەتتىك قۇرىلىس قورىنان مانسارد تۇرىندەگى 63 پاتەر بەرىلگەنىن ايتىپ, قاراپايىم نۇكتە قويايىق!..
مەكتەپ مەرەيى
قازىر قالامىزدا مەكتەپتىڭ جالپى سانى 86 مىڭ 663 وقۋشىدان تۇراتىن 82 نىساندى قۇرايدى. ونىڭ جەتپىسى – مەملەكەتتىك, ون ەكىسى – جەكە مەنشىك يەلىگىندە. سوندا دا 15 مىڭ 728 وقۋشىعا ورىن جەتپەي تۇرعان جايى بار. وسى جاعىن ەلەپ-ەسكەرگەندىك پە, ايتەۋىر, №8, 13, 28, 31, 37, 57 مەكتەپتەردە ءۇش اۋىسىمدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ساقتالعان. شىداي تۇرۋ كەرەك. ويتكەنى, بيىل ءبىتۋى جوسپارلانىپ وتىرعان 3500 ورىندى ءۇش مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى جالعاسۋدا. ودان بولەك, تاعى 6 مىڭ ورىنعا شاقتالعان بەس مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى باستالدى. جالپى, وقۋشىلارعا ورىن جەتىسپەۋشىلىكتىڭ سەبەپتەرى باستاۋىش سىنىپتاعى بالالاردىڭ جىل سايىن كوبەيىپ, ەلورداعا جان-جاقتان كوشىپ كەلىپ جاتقان وقۋشىلاردىڭ كوپتىگىمەن تۇسىندىرىلەدى.
بيىل قالانىڭ 20 جالپى ءبىلىم بەرۋ مەكتەپتەرىنە بەينەباقىلاۋ كامەرالارىن ورناتىپ تاستادى. سونداي-اق, بۇنداعى بارلىق مەكتەپتەر جان-جاقتى مامانداندىرىلىپ, زاماناۋي تەحنولوگيالارمەن جابدىقتالعان مەديتسينالىق كابينەتتەرمەن قامتىلدى. ىستىق تاماق جاعى 70 جالپى ءبىلىم بەرۋ مەكتەپتەرىندە جاقسى جولعا قويىلعان. ونىمەن 60 359 وقۋشى قامتاماسىز ەتىلسە, بۋفەتتىك جەڭىل-جەلپى تاماقتاندىرۋمەن 23 071-ءى قامتىلعان. ال, 41 مىڭ 151 بالا 1 ميلليارد 441 ميلليون 271 مىڭ تەڭگەنىڭ ىستىق تاماعىن تەگىن ىشەدى! ونىڭ ءىشىندە الەۋمەتتىك جاعدايى ناشار, تۇرمىسى تومەن وتباسىلاردان شىققان 2789 بالاعا 155 ميلليون 271 مىڭ تەڭگەنىڭ تاماعى ءپىسىرىلدى. باستاۋىش سىنىپتا وقيتىن 38 362 وقۋشىنىڭ ءوزى 1 ميلليارد 286 ميلليون تەڭگەنىڭ تاماعىن جەيدى ەكەن.
بالالاردى جاقىن جەردەگى مەكتەپكە اپارۋ ماسەلەسى تولىق شەشىمىن تاپقان. مەكتەپتەردىڭ ماتەريالدىق جانە تەحنيكالىق جاعدايلارى شەشىلگەن. بارلىعى زاماناۋي ءۇلگىدەگى كابينەتتەرمەن قامتىلعان. مۋلتيمەديالىق جانە لينگوفوندىق كابينەتتەردە قازاق, ورىس, اعىلشىن ءتىلدەرىن وقىتۋ باعدارلامالارى ورناتىلعان. عالامتور پايدالانۋدىڭ تولىق مۇمكىندىگى بار. بيىلعى جارتى جىلدىق جۇمىس قورىتىندىسىندا استانا قالاسىنىڭ ءبىلىم باسقارماسى ءبىزدى وسىنداي ءسوز-لەپەسپەن قۋانتىپ قويدى.
سىنىپتان تىس ساباق
استانادا ون ءۇش قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمى بار. ول دەگەنىڭ جالپى ءبىلىم بەرۋدىڭ 29 پايىزىن قامتىپ, قازىر 23 948 وقۋشىنىڭ يگىلىگىنە جاراپ تۇر. ساباقتان تىس ءبىلىم بەرەتىن 27 اۋلا كلۋبتارىنا ءتورت مىڭ بالا بارىپ تۇرادى. ءارتۇرلى ءۇيىرمەلەرگە قاتىساتىن وقۋشىلاردىڭ دا سانى بيىل 29 618-گە جەتىپتى. ونىڭ ىشىندە ەكى وقۋشىلار سارايى, ءۇش مۋزىكالىق مەكتەپ, ەكى ونەر مەكتەبى, ءبىر تەحنيكالىق شىعارماشىلىق ورتالىعى, ءبىر كوركەمسۋرەت مەكتەبى جانە «شىعىس» جاسوسپىرىمدەر ورتالىعى, ءبىر جاس تۋريستەر ستانساسى مەن «ارمان» سپورتتىق-ساۋىقتىرۋ لاگەرى بار. قالا وقۋشىلارىنا قوسىمشا ءبىلىم بەرۋدى ودان ءارى جەتىلدىرۋ ماقساتىندا ونەر مەكتەبىنىڭ ون فيليالى, مۋزىكالىق مەكتەپتىڭ وتىز ءتورت فيليالى, تەحنيكالىق شىعارماشىلىق ورتالىقتىڭ سەگىز فيليالى, كوركەمسۋرەت مەكتەبىنىڭ ەكى فيليالى, جاس تۋريستەر ستانساسىنىڭ ەكى فيليالى جۇمىس جاساۋدا.
سونىمەن قاتار, بارلىق ءتاجىريبەلىك سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ وقۋلىقپەن تولىقتاي قامتىلعاندىعىن ايتپاسقا بولماس. سەبەبى, ءتاجىريبەلىك مەكتەپتەردىڭ جۇرگىزگەن سىناعى ونىنشى سىنىپقا ارنالعان وقۋ قۇرالدارىنىڭ زاماناۋي باعدارلامالارعا سايكەس كەلەتىندىگىن دالەلدەدى. بيىل وسى ءتاجىريبەنى جاساۋعا 147 مۇعالىم قاتىسقان. «ءتاجىريبەلىك سىنىپ دەگەن نە؟» دەسەڭىز, وندا مۇعالىمدەر ءار وقۋشىنىڭ بەلگىلى ءبىر ماماندىققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن انىقتاۋ ماقساتىندا ءارتۇرلى تاقىرىپتاعى تاربيە ساعاتتارىن وتكىزىپ تۇرادى. وسى ماقساتتا قازىر استانادا سەكسەن ءۇش ءتاجىريبەلىك الاڭ جۇمىس ىستەيدى. بۇنداعى جالپى تاجىريبە مەكتەپتەگى ءبىلىمدى دامىتۋعا, وقۋ-تاربيەلىك ۇدەرىستى جەتىلدىرىپ, يننوۆاتسيالىق يگىلىكتى يگەرۋگە باعىتتالعان. سول ءۇشىن سەگىز الاڭ – 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە, جيىرما جەتى الاڭ – اعىلشىن ءتىلىن, ءتورت الاڭ – نەمىس ءتىلىن, ەكەۋى فرانتسۋز ءتىلىن ەرتە ءۇيرەتۋگە نەگىزدەلگەن. قوسىمشا ءبىلىم بەرۋدىڭ بار ءتۇيىنى – وسى! پايىزبەن پايىمداپ, اۋىزبەن ايتۋعا ىڭعايلى.
ءتۇيىن
ءبىلىم وليمپيادالارى, سپورتتىق-ساۋىقتىرۋ, دوڭگەلەك ۇستەل سىندى ءجيى ۇيىمداستىرىلاتىن ماۋسىمدىق شارالاردى ادەيى جازباي وتىرمىز. ولاردىڭ تىرناقشاعا الىنعان, الىنباعان اتاۋلارىنىڭ ءوزى كوپ. باس قالانىڭ ءبىلىم سالاسىنان ءبىردەڭە بىلگىسى كەلگەن ادامعا بۇدان ارتىق نە كەرەك؟!. استانانى «اقىلدى قالاعا» تەڭەپ جۇرگەن التىن باستارعا ەندى «ءبىلىمدى شاھار – بۇل قالا» دەپ ءسويلەۋ دە جاراسادى, وسىدان كەيىن!
ەركەعالي بەيسەنوۆ
