جاقىندا مىناداي جايتقا كۋا بولدىم: ويناپ ءجۇرىپ, ەرنىن تەمىرگە ۇرىپ العان بالاسىنىڭ جاراقاتىنا اتا-انا العاشىندا ءمان بەرە قويمايدى. ءتىپتى, دارىگەرگە بارۋدىڭ ورنىنا وزدەرى ەم-دوم جاساسا كەرەك. بىراق, جارا جازىلمايدى. سونىڭ كەسىرىنەن ءسابيدىڭ قانىنا ۆيرۋس ءتۇسىپ, ونىڭ سوڭى جامان اۋرۋعا ۇلاسادى…
ءيا, كەز كەلگەن ادام دەنساۋلىعىنا بەي-جاي قاراماۋى كەرەك. ءتىپتى, ۇساق-تۇيەك جارانىڭ ءوزى كەيىن وكىنىشتى جاعدايلارعا ۇرىندىرۋى مۇمكىن. سوقىر ساۋەگەيلىكتىڭ كەسىرىنەن ماڭدايىن تاسقا ۇرىپ جۇرگەندەر قانشاما؟ كەز كەلگەن اۋرۋ دەر كەزىندە انىقتالسا جازىلادى. ال, مەڭدەپ كەتسە, ونى اۋىزدىقتاۋ قيىن.
ەلىمىزدە جىل سايىن 30 مىڭداي ادام ونكولوگيالىق دەرتكە شالدىعادى ەكەن. سونىڭ ىشىندە بالالار قاتارى ارتىپ كەلە جاتقانى قىنجىلتادى. بالالاردىڭ قاۋىپتى اۋرۋلارىن ەمدەيتىن بىردەن-ءبىر مەكەمە – ەلورداداعى انا مەن بالا ۇلتتىق عىلىمي ورتالىعى. بىلتىر وسىندا ونكولوگيالىق سىرقاتتاردى ەمدەيتىن ارنايى ورتالىق اشىلدى. سول ۋاقىتتان بەرى مۇندا 50 بالا ەم قابىلداپ, ونىڭ 12-ءسى جازىلعان. بالالار اۋرۋحانادان شىققاننان كەيىن ءۇش اي سايىن تەكسەرۋدەن وتەدى. ەگەر اۋرۋ 5 جىلدىڭ ىشىندە قايتالانباسا, وندا ناۋقاستىڭ قۇلان-تازا جازىلعانى.
دارىگەرلەردىڭ ايتۋىنشا, ەمدەلۋشىلەردىڭ 50 پايىزى – 5 جاسقا دەيىنگى, 30 پايىزى – 12 جاسقا دەيىنگى, ال 20 پايىزى 13-17 جاس ارالىعىنداعى جەتكىنشەكتەر ەكەن. ونكولوگيالىق اۋرۋدىڭ كوپتەگەن سەبەپتەرى بار. سونىڭ ىشىندە ءتۋابىتتى, تۇقىم قۋالاۋشىلىق جاعدايلار كەزدەسەدى. سونداي-اق, بۇل اۋرۋ شارانانىڭ ىشتە جۇرگەندە پايدا بولۋى مۇمكىن. ول اناسىنىڭ جۇكتى كەزىندەگى كۇتىمىنە بايلانىستى بولادى.
ونكولوگيالىق اۋرۋلاردى ەمدەۋ ەلىمىزدە تەگىن جۇرگىزىلەدى. دەگەنمەن, اۋرۋدان ايىعىپ, جانى قالسا دا, ەمدەلۋ بارىسىندا قابىلداعان ءارتۇرلى حيميالىق قوسپا دارىلەردىڭ دە ادام اعزاسىنا زيانى از ەمەس. ءتىپتى, زاقىمدانعان اعزالار وپەراتسيالىق جولمەن الىنىپ تاستالۋى دا مۇمكىن. سونىمەن قاتار, ساۋىعۋعا ادامنىڭ پسيحولوگيالىق جاي-كۇيى دە وتە قاتتى اسەر ەتەتىن كورىنەدى. ياعني, ەمدەلۋشى ءوزىنىڭ قۇلان تازا ايىعاتىنىنا سەنىپ, اۋرۋى جايلى كوپ ويلاماسا, وندا جازىلۋ مۇمكىندىگى كوپ ەكەن. ەرەسەكتەردەن گورى سارى ۋايىمدى ءبىلمەيتىن بالالار تەزىرەك ساۋىعاتىنىنىڭ ءوزى كوپ نارسەنى اڭعارتسا كەرەك.
بالاعا دا بالتا سىلتەپ وتىرعان بۇل اۋرۋدىڭ قۇلقىنىندا قاناعات جوق. دەنى ساۋ, ەسى ءبۇتىن ۇرپاق اكەلۋ ءۇشىن ءار ادام دەنساۋلىعىنا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋ كەرەك. كەز كەلگەن جارانى ۇساق-تۇيەك دەپ قاراماي, دەر كەزىندە ەمدەلۋدىڭ ءوزى كوپ ءنارسەنىڭ الدىن الاتىنىن ەسىمىزدەن شىعارماعانىمىز ابزال.
ايگەرىم بالعاباەۆا
