قازىرگى تاڭدا وقۋشىلاردى مەكتەپتە فيزيكالىق ەڭبەكپەن اينالىسۋعا باۋلۋ, دالىرەك ايتساق, وزدەرى وتىرعان سىنىپتىڭ ءىشىن تازالاپ كەتۋگە ۇيرەتۋ جاپونيادا كەڭىنەن تاراعان. بۇل ءۇردىس باتىستا بالانى قاناۋ رەتىندە قابىلدانعانمەن, شىعىس مادەنيەتىندە جاس ۇرپاقتىڭ سانالى ازامات بولىپ وسۋىنە كومەكتەسەتىن كەشەندى تاجىريبە ءتارىزدى قولدانىلادى. ءوز تىلدەرىندە Gakko Soji دەپ اتالاتىن وسىناۋ شارا كۇنشىعىس ەلىندە مەملەكەت تاراپىنان مىندەتتى ءىس بولىپ سانالماسا دا, شاكىرتتەر ونى كۇندەلىكتى داعدىلارىنا اينالدىرىپ العان. ولاردىڭ ۇراندارى قاراپايىم: ەگەر سەن بەلگىلى ءبىر ورىندى نە جەردى پايدالانساڭ, ونى كەلەسى ادامعا تازا كۇيىندە قالدىرۋ – سەنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىڭ.
بيىلعى وقۋ جىلىنان باستاپ استاناداعى بىرقاتار مەكتەپ جاپونيالىق تاجىريبەنى نەگىزگە الا وتىرىپ, وقۋشىلاردى سىنىپ ءىشىن تازالاۋعا مىندەتتەۋدە. ياعني شاكىرتتەر ساباقتان سوڭ پارتالاردى رەتتەستىرىپ, تاقتانى ءسۇرتىپ, ەدەندى جۋىپ كەتۋگە جاۋاپتى. تىڭ باستاماعا قاتىستى قوعام پىكىرى بۇگىندە ەكىگە جارىلىپ تۇر.
گۇلىمجان تۇتقابايقىزى, نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى №80 مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ وقۋ ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى:
تازالاۋعا تەك جوعارىسىنىپ وقۋشىلارىنعانا تارتامىز
– جاڭا وقۋ جىلىنان باستاپ ءبىز وسى تاجىريبەنى ەنگىزىپ جاتىرمىز. بىلتىر مۇنى قاناتقاقتى جوبا رەتىندە بىرنەشە سىنىپتا قولدانىپ كورگەن ەدىك, وقۋشىلار قىزۋ قولدادى. نەگىزى, جاپونيانى ۇلگى ەتىپ الدىق قوي, دەگەنمەن كەڭەس وكىمەتى تۇسىندا دا وسىنداي پراكتيكانىڭ بار بولعانىن كوپشىلىك بىلەدى. جالپى, وقۋشىلاردى سىنىپ ءىشىن تازالاۋعا مىندەتتەۋدەگى ماقساتىمىز – ولاردى ومىرگە دايىن ازامات قىلىپ تاربيەلەۋ, وزدەرىنىڭ جانە باسقالاردىڭ ەڭبەگىن باعالاۋعا ۇيرەتۋ, تازالىققا تاربيەلەۋ, توپپەن بىرگە جۇمىس ىستەۋگە ەپتى ەتۋ. پەداگوگ رەتىندە ايتارىم, بالا بۇدان جاقسى بولماسا, جامان بولمايدى. ءبىز بالالاردىڭ فيزيكالىق مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرىپ, بۇل ىسكە تەك ءبىرىنشى اۋىسىمداعىلاردى, ياعني 8-11-سىنىپ وقۋشىلارىن عانا تارتامىز. ساباقتارى بىتكەن سوڭ, ولار كەلەسى اۋىسىمنىڭ بالالارى ءۇشىن سىنىپتارىن تازالاپ تاپسىرادى. ءبىزدىڭ باستامامىزدى استاناداعى №30 جانە №76 مەكتەپتەر دە جالعاستىرۋدا.
جازيرا اسانوۆا, نۇر-سۇلتان قالاسى ءبىلىم باسقارماسى ستراتەگيا, تالداۋ جانە تسيفرلىق تەحنولوگيا ءبولىمىنىڭ باسشىسى:
بۇل مىندەتتەمە ەمەس
– ەلورداداعى جيىرما شاقتى مەكتەپتە وقۋشىلارعا سىنىپ ءىشىن تازالاتۋ تاجىريبەسى ءساتتى جۇزەگە اسىرىلدى. بۇل جەردە ەشقانداي مىندەتتەۋدىڭ جوق ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون. ەگەر بالانىڭ ءوزى نەمەسە اتا-اناسى قارسى بولسا, وندا بۇل جۇمىسقا قاتىسپاي-اق قويۋىنا بولادى. ەكىنشىدەن, بۇل وقۋشىلاردىڭ ءبارى جاپپاي ەدەن جۋادى دەگەن ءسوز ەمەس. ماسەلەن, ولار اسحانادا ءوز ىدىسىن ءوزى جيناۋ, سىنىپتاعى گۇلدەردى سۋارۋ نەمەسە تەرەزەنىڭ شاڭىن ءسۇرتۋ سياقتى قاراپايىم شارۋالاردى جاساۋدان باستايدى.
عايشا ابدىكارىم, اتا-انا:
بالالاردان بۇرىن ەرەسەكتەردى تاربيەلەۋ كەرەك
– مەنىڭشە, حالىقتى جاۋاپكەرشىلىككە تاربيەلەۋ بالالاردان ەمەس, ەرەسەكتەردەن باستالۋى كەرەك. مىسالى, قوعامدىق ورىنداعى اجەتحانانى پايدالانعاندا, ساياباقتا قىدىرعاندا, پويىزعا مىنگەندە, كونتسەرتكە بارعاندا ادامداردى ءوز قوقىستارىن وزدەرى جيناپ كەتۋگە مىندەتتەۋ قاجەت. سوندا عانا ۇلكەندەر بوتەننىڭ ەڭبەگىن باعالاۋدى ۇيرەنىپ, بۇعان بالالارىن وزدەرى-اق ۇيرەتە باستايدى. ال وعان دەيىن بالالارعا قانشا جەردەن مەكتەپتە شاڭ سۇرتكىزگەنمەن, ولار مۇنىڭ نە ءۇشىن قاجەت ەكەنىن تۇسىنبەيدى, ويتكەنى ۇيىندەگىلەردەن كورگەنى باسقا. ەكىنشىدەن, بۇل جەردە جاپونيانىڭ تاجىريبەسىن مىسال ەتۋ دە ورىنسىز دەپ ويلايمىن. ول جاقتا گيگيەنا – ءبىرىنشى ورىندا, بالالار زاماناۋي ءارى قاۋىپسىز قۇرالدارمەن تازا سىنىپتاردىڭ ءىشىن جيناستىرادى. ال بىزدەگى اۋىر حيميكاتتاردى پايدالانىپ, ەرتەڭگى كۇنى بالالاردىڭ ءبىرى قاۋىپسىزدىك شاراسىن ساقتاماسا, وعان كىنالىنى قايدان ىزدەيمىز؟! ۇشىنشىدەن, بۇگىنگى بالالاردىڭ ونسىز دا ۋاقىتى از. بىرنەشە ۇيىرمەنى ءبىر باستارىنا ءۇيىپ-توگىپ قويعانىمىز ازداي, بىلايعى ساباقتارىنىڭ وزدەرىن ورىنداپ ۇلگەرۋ وڭاي شارۋا ەمەس. ەندى وعان قوسىمشا ەتىپ مەكتەپتى جيناستىرۋدى جۇكتەپ قويعانىمىز وبال.
شۇعىلا دۋاناەۆا, بالالار پسيحولوگى:
وزىنە-ءوزى قىزمەت كورسەتۋ قابىلەتى ومىردە كەرەك
– وقۋشىلارعا سىنىپ ءىشىن تازالاتۋ تاجىريبەسى جاپونيا, كورەيا سەكىلدى ازيا ەلدەرىنىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە بۇرىننان بار. ولار وسىلايشا بالالاردىڭ بويىنا ومىردە كەرەك بولاتىن قابىلەت – وزىنە-ءوزى قىزمەت كورسەتۋ قابىلەتىن سىڭدىرگىسى كەلەدى. وزىنە-ءوزى قىزمەت كورسەتە بىلەتىن ادام ءوزىنىڭ دە, وزگەنىڭ دە ەڭبەگىن قۇرمەتتەۋدى ۇيرەنەدى. جاپونيا, كورەياعا بارا قالساڭىز, قايدا قاراساڭىز دا مۇنتازداي تازالىقتى كورەسىز. ويتكەنى حالىق بالا كەزىنەن باستاپ وزىنەن كەيىن ورىندى جيناستىرىپ كەتۋگە داعدىلانعان. بىزدە كەيبىر اتا-انالاردىڭ وسى تاجىريبەگە قارسى بولۋ سەبەبى ولارعا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى دۇرىس جۇرگىزىلمەگەننەن دەپ ويلايمىن. ارينە, فيزيكالىق ەڭبەك تە بەلگىلى ءبىر قيسىننىڭ شەڭبەرىندە بولۋى ءتيىس. تاقتا ءسۇرتۋ, گۇل سۋارۋ, سىنىپ ىشىندەگى قوقىستى جيناۋ, پارتالاردى رەتتەستىرىپ قويۋ ءتارىزدى بالالارعا اسا ۇلكەن اۋىرتپالىق تۇسىرمەيتىن جۇمىستاردىڭ ەش زيانى جوق.
