1995 جىلى قۇرىلعان نۇر-سۇلتان قالاسى مەملەكەتتىك ارحيۆىندە باستاپقىدا 40 قور بولعان. ەلوردانىڭ تۇراقتى دامۋ سەرپىنى ارحيۆ قورى قۇجاتتارىنىڭ تولىقتىرىلۋىنا اسەر ەتتى.
2021 جىلعى 1 قىركۇيەكتەگى جاعداي بويىنشا ارحيۆ جالپى كولەمى 382626 ساقتاۋ بىرلىگى بار 722 قوردىڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتەدى. ارحيۆ قورى 25 جىل ىشىندە 18 ەسەگە ۇلعايدى. سونىڭ ىشىندە جالپى كولەمى 73057 ساقتاۋ بىرلىگى بار 85 قوردا اسا قۇندى قۇجاتتارى ساقتالعان. قۇجاتتاردىڭ شامامەن جالپى كولەمى – 50 ملن پاراق. قۇجاتتاردىڭ شامامەن 70 پايىزىندا وشەتىن نەمەسە ءسال كونتراستى ءماتىن بار.
بۇگىنگى تاڭدا ارحيۆتە 1915-2020 جىلدار ارالىعىنداعى بىرەگەي قۇجاتتار ساقتالۋدا. قۇجاتتار قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە ۇسىنىلعان. XX عاسىر باسىنداعى اراب جازۋى, لاتىن جانە كيريلليتسا نەگىزىندە جازىلعان قۇجاتتار دا بار.
قۇجاتتاردىڭ ۇلكەن قاباتى 1941-1945 جىلدارداعى ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىنداعى تۇرعىنداردىڭ ءومىرىن, مايدانعا كومەك كورسەتۋدى, ەۆاكۋاتسيالانعان كاسىپورىنداردى قابىلداۋ مەن ورنالاستىرۋدى كۋالاندىرادى.
تىڭدى كوتەرۋ – وسى ولكە تاريحىنىڭ جەكە پاراعى. بۇل پروتسەسكە بارلىق كەڭەس رەسپۋبليكالارى قاتىستى. تىڭ يگەرۋشىلەردىڭ ۇرپاقتارى ءالى كۇنگە دەيىن ەلوردادا تۇرادى. تىڭ ولكەسى مەكەمەلەرىنىڭ (كوكشەتاۋ, قوستاناي, پاۆلودار, سولتۇستىك قازاقستان جانە تسەلينوگراد وبلىستارى) قورلارى 1961-1965 جىلدار كەزەڭىندە ءسۇت, ۇن تارتۋ, بىلعارى جانە ونەركاسىپتىڭ باسقا دا سالالارىنىڭ دامۋى تۋرالى مالىمەتتەردى قامتيدى.
اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋ تاريحى وكرۋگتىك جەر باسقارماسىنىڭ, وبلىستىق جەرگە ورنالاستىرۋ بولىمشەسىنىڭ, كولحوزدار مەن متس قورلارىنىڭ قۇجاتتارىمەن ۇسىنىلعان. مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋ, ءداندى داقىلداردىڭ ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ, شابىندىق جانە ەگىستىك جەرلەردى قايتا ءبولۋ تۋرالى مالىمەتتەر بار.
عىلىمدى, مادەنيەتتى, حالىققا ءبىلىم بەرۋ مەن دەنساۋلىق ساقتاۋدى دامىتۋ, ەلەكترلەندىرۋ, تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى, كولىك پەن بايلانىستى دامىتۋ تۋرالى ماڭىزدى ماتەريالدار جينالدى.
1995 جىلى ارحيۆتە «استانا – جاڭا استانا» قورى قۇرىلدى. وندا ەلوردانىڭ جاڭا كەزەڭىنىڭ تاريحىن اشاتىن قۇجاتتار ورنالاسقان.
