مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ 10 شىلدەدەگى ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا: «دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى باسقارۋدا بىرقاتار ناقتى قاتەلىكتەرگە بوي الدىردى. اكىمدەردىڭ كوپشىلىگى ءوز جۇمىسىن ءتيىستى دەڭگەيدە اتقارمادى, ۇكىمەت ونى باقىلامادى» دەپ ءسوزدىڭ شىندىعىن ايتقانى ەل-جۇرتتىڭ ەسىندە. پرەزيدەنت قاتەلىكتەر مەن جاۋاپسىزدىقتى انىقتاۋ جونىندەگى ارنايى كوميسسيا قۇرۋدى ۇسىندى. بۇل كوميسسيا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى مەن ۇكىمەتتىڭ جىبەرگەن ەلەۋلى قاتەلىكتەرىنە رەۆيزيا جاساپ, پرەزيدەنتكە ۇسىنىس ايتۋى قاجەت. 
گۋمانيتارلىق كومەك ساتىلعانى راس پا؟
پرەزيدەنت تەرگەۋ جۇرگىزىپ, قازىرگى قيىندىقتارعا بارلىق كىنالىلەردى جاۋاپقا تارتۋ قاجەتتىگىن مالىمدەدى. سونىڭ ىشىندە, ءمامس پەن «سق-فارماتسيا» باسشىلىعىن مىسالعا كەلتىردى. شىنىندا دا حالىقتىڭ دەنساۋلىعىنا تىكەلەي جاۋاپتى ەكى قۇرىلىم بىلىق-شىلىققا بەلشەسىنەن باتىپ تۇر. ىندەت كۇشەيگەندە جۇرت سابىلىپ ىزدەگەن «تاميفليۋ» دەگەن دارىگە قاتىستى ءبىر عانا جانجال وسىنى دالەلدەدى. وتاندىق بىرقاتار بلوگەرلەر الەۋمەتتىك جەلىدە شەتەلدەردەن اكەلىنگەن گۋمانيتارلىق كومەكتى ءدارىحانالار ساتىپ جاتىر دەگەن جورامال ايتتى.
مىسالى, جەلى قولدانۋشىسى ايجان حاميت «تاميفليۋ» تۋرالى جازبا جاريالادى. ونىڭ وقىرماندارىنىڭ ءبىرى وسى ءدارىنى ءدارىحانادان 9 مىڭ تەڭگەگە ساتىپ العان. ونىڭ ايتۋىنشا, ءدارىنىڭ سىرتىنداعى «RX Only» جانە «NDC» دەگەن بەلگىلەر تەك اقش اۋماعىندا ساتىلاتىن دارىلەرگە قويىلادى. وعان قوسا, ءدارىنىڭ مەملەكەتتىك تىلدەگى اقپاراتى قوراپ سىرتىنا رەزەڭكەمەن بەكىتىلىپتى. ايتپاقشى, وسى ءدارىنى مەن دە ساتىپ الدىم, بلوگەر ا.ءحاميتتىڭ ايتقانى تۋرا شىقتى. «ءالاۋلايىم تاۋسىلسا, ءحالاۋلايىم تاعى بار» دەگەندەي, «سق-فارماتسيا» باسشىلىعى بۇل بىلىققا قاتىستى: «تاميفليۋ ءدارىسى «سق-فارماتسيا» جشس ارقىلى قازاقستانعا گۋمانيتارلىق كومەك رەتىندە اكەلىنگەن جوق» دەگەن شوپ-شولاق اقپارات جاريالادى.
سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس اگەنتتىگى «سق-فارماتسيا» جشس-ىندەگى جەمقورلىققا قاتىستى بىلىقتاردى تەرگەۋ 31 شىلدەگە دەيىن سوزىلاتىنىن حابارلادى. الايدا, بۇل مەرزىمنەن 20 كۇن اسسا دا, اتىشۋلى كومپانياعا قاتىستى ەشقانداي شىنايى اقپارات حالىققا تاراتىلماعانى وكىنىشتى-اق.
دەسەك تە, قۇزىرلى اگەنتتىكتىڭ باسشىسى اليك شپەكباەۆتىڭ 21 شىلدەدەگى القالى جيىنداعى مىنا ءسوزى كوڭىلگە ءۇمىت ۇيالاتقانى راس. «الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى اقپاراتتاردى مۇقيات وقيتىندار حالىق ىندەتكە قاتىستى احۋالدىڭ ورشۋىنە ەلىمىزدەگى جەڭ ۇشىنان جالعاسقان جەمقورلىق, بيۋروكراتيا مەن جاۋاپسىزدىق بىردەن-ءبىر سەبەپ بولدى دەپ سانايتىنىنا كەلىسەدى. «سق-فارماتسيا», ءمامس جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ بىرقاتار مەديتسينالىق مەكەمەلەرىنە قاتىستى قىلمىستىق ىستەردىڭ قوزعالۋى بۇل ايىپتاۋدىڭ وتە ءادىل ەكەنىن كورسەتتى. ءبىز «سق-فارماتسياداعى» جەمقورلىققا قاتىستى جايتتاردى ءارى جەدەل, ءارى ساپالى جۇرگىزۋىمىز كەرەك. وعان سىرتتان ساراپشىلار شاقىرامىز. ويتكەنى ءبىزدىڭ تالداۋىمىزدىڭ ساپاسى بۇل ۇيىمنىڭ بولاشاقتا ءتيىمدى جانە ادال جۇمىس ىستەۋىنە ىقپال ەتەدى» دەدى سول جيىندا ا.شپەكباەۆ.
قىلمىس اشكەرەلەندى, كىنالىلەر جازالانا ما؟
ىندەت ەل ىشىنە ىلاڭ سالىپ, ءدارى-دارمەك تاپپاي, دارىگەردىڭ كومەگىنە جەتە الماي, اۋرۋى اسقىنعان ادامدار ءجانتاسىلىم ەتىپ جاتقاندا ءتيىستى باسشىلار داعدارىپ قالدى. مىنە, سول كەزدە حالىقتىڭ جانايقايىن بيلىككە جەتكىزگەن كەيبىر دەپۋتاتتار قولدان كەلگەنشە قارەكەت جاسادى.
تۋراسىن ايتساق, 2020 جىلى 23 شىلدەدەگى ءماجىلىس دەپۋتاتى, «اق جول» پارتياسىنىڭ جەتەكشىسى ازات پەرۋاشەۆتىڭ «سق-فارماتسيا» مەن ءمامس قورىنا قاتىستى بەينەجازباسى الەۋمەتتىك جەلىلەردى ءدۇر سىلكىندىرگەنى ءمالىم. 5 مينۋتتىق بەينەجازبادا دەپۋتات اتالعان قۇرىلىمداردىڭ شەتەلدەردەن مەديتسينالىق جابدىقتاردى ءوز باعاسىنان بىرنەشە ەسەگە قىمباتقا ساتىپ العانى جايىندا ايتىلادى.
«2012 جىلدىڭ 12 مامىرىندا «اق جول» فراكتسياسى دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى مەن ونىڭ قۇرامىنداعى ۆەدومستۆونىڭ «دەنساۋلىق كودەكسىندەگى» ساتىپ الۋ جۇيەسىنە ەنگىزگەن وزگەرىستەرىنە قارسى نارازىلىق جولداعان ەدى. ءبىز مارشالل ارالدارىنان ءدارى-دارمەكتەر مەن جابدىقتاردى قازاقستانداعى جابدىقتار قۇنىنان 4 ەسەگە قىمباتقا ساتىپ العاندار جونىندە فاكتىلەر كەلتىردىك. بۇل ماسەلەنى ءبىز 2013 جىلدىڭ 6 اقپانىندا قايتا كوتەردىك. ال 2013 جىلدىڭ 6 قاڭتار كۇنى «اق جول» فراكتسياسى «سق-فارماتسيانىڭ» پرەپاراتتاردى ءوندىرۋشى باعاسىنان, ءوندىرۋشىنىڭ رەسمي سايتىندا كورسەتىلگەن باعادان 3 ەسە قىمباتقا ساتىپ العانى جونىندە باس پروكۋرورعا ساۋال جولدادىق. بۇل – ءدال وسى پرەپاراتتى وندىرۋشىلەر, ءدال وسى پرەپاراتتى باسقا ەلدەرگە ساتقان باعادان 5 ەسەگە قىمبات سوما! 2013 جىلدىڭ 25 اقپانىندا ۇكىمەت پەن باس پروكۋراتۋراعا وتاندىق فارماتسەۆتيكالىق كومپانيالارعا «سق-فارماتسيانىڭ» كەدەرگى كەلتىرىپ وتىرعانىن ايتىپ, ساۋال جولدادىق. بۇل كومپانيالار قازاقستان نارىعىنا كىرگەن, كاسىپتەرىن جولعا قويعان كومپانيالار ەدى. ول جەردە ۇزىن-سونار سوت ۇدەرىسى بولدى. سونىڭ ناتيجەسىندە سوت جەرگىلىكتى ءدارى-دارمەك ءوندىرىسىنىڭ ينۆەستورلارىنا كەدىرگى كەلتىرىپ وتىرعانى جونىندە مەملەكەتتىك ورگاندارعا رەسمي تۇسىنىكتەمە بەرگەن. وسى كەدەرگىلەردىڭ كەسىرىنەن قازاقستان نارىعىنداعى وتاندىق ءدارى-دارمەك ءوندىرىسىنىڭ ۇلەسى 30 پايىزعا كەمىگەن. «نەگە ءبىز قاراپايىم پاراتسەتامولدىڭ ءوزىن شەتەلدەن يمپورتتاپ وتىرمىز؟» دەگەندى بۇگىن جەلىلەردەن ءجيى وقيمىز. مىنە, وسىنىڭ بارلىعىنا جاڭاعى جاعدايلار سەبەپ. وسىنىڭ بارلىعىنا «سق-فاماتسيانىڭ» وتاندىق وندىرۋشىلەردى شەتەلدىك كومپانيالار الدىندا جىعىپ بەرگەنى سەبەپ» دەپ ءتۇسىندىردى ازات پەرۋاشەۆ.
وتاندىق ءونىم نەگە وگەي؟
بۇدان بولەك, «اق جولدىڭ» باسشىسى وتاندىق كاسىپكەر قۋانىش كەرىمقۇلوۆتىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازباسىنان ءۇزىندى كەلتىردى. «جارايدى, بۇلار 2012-2013 جىلدارداعى ماسەلەلەر دەيىك. مىنە, جاقىندا عانا بولعان جايت. قۋانىش قازاقستانداعى العاشقى جەكە كلينيكا اشقان ادام. ول 16 شىلدە كۇنى مەدساقتاندىرۋ قورى پارا الىپ, ستاتسيونارلىق قىزمەت كورسەتۋگە رۇقسات بەرەتىن كەلىسىمدەر جاساعانى تۋرالى الەۋمەتتىك جەلىدەگى جەكە پاراقشاسىندا جازدى. ونىڭ جازۋىنشا, مەدساقتاندىرۋ قورى 100 جانە ودان دا كوپ توسەگى بار ءاربىر ستاتسيوناردا ءوجج (يۆل) اپپاراتتارىن قوسقاندا تولىق جابدىقتالعان 15 رەانيماتسيالىق توسەك بولۋى كەرەك دەگەن ستاندارتتاردى دا ەلەمەگەن. دەمەك, 100 جانە ودان دا كوپ توسەگى بار ءاربىر ستاتسيوناردا كەم دەگەندە 15 ءوجج (يۆل) اپپاراتتارى بولۋ كەرەك ەدى. ال مىناۋ ىندەت كەلگەن كەزدە سول ءوجج (يۆل) اپپاراتتارى بولماي شىقتى عوي. قانشاما ادامنىڭ ءولىمى پارا ءۇشىن وسىنداي كەلىسىمدەر جاساعان وسى قوردىڭ موينىندا دەگەن ءسوز! مەن وسى جازبا جاريالانعان كۇنى-اق, اتالعان فاكتى بويىنشا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس اگەنتتىگىنە جۇگىنۋ ءۇشىن, دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە ساۋال جولداپ, اتالعان ستاندارتتاردىڭ بار-جوعىن سۇرادىم. ەگەر بىزگە جاقىن ارادا, 10 كۇننىڭ ىشىندە جاۋاپ بەرمەيتىن بولسا, ءبىز ءوزىمىز سىبايلاس جەمقورلىق اگەنتتىگىنە جۇگىنەمىز» دەدى دەپۋتات.
3 تامىزعا دەيىن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنەن ەشقانداي جاۋاپ الماعان ا.پەرۋاشەۆ سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس اگەنتتىگىنىڭ باسشىسى ا.شپەكباەۆقا جوعارىداعى اقپاراتقا وراي تەرگەۋ جۇرگىزىپ, مالىمەتتەر راستالعان جاعدايدا تىكەلەي جاۋاپتى تۇلعالاردى جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋدى ۇسىندى. حالىق قالاۋلىسى «سق-فارماتسيانىڭ» اينالاسىنداعى مىناداي تاعى ءبىر بىلىقتى اشكەرەلەدى. قازاقستاندا ءوجج (يۆل) اپپاراتتارىن شىعارۋمەن اينالىساتىن «كاپيتال پليۋس» اتتى كومپانيا بار. بۇل كومپانيا وكپەنى جاساندى جەلدەتۋ اپپاراتتارىن 13 ميلليون تەڭگەگە شىعارادى. ءونىم حالىقارالىق تەحنيكالىق تالاپتارعا ساي. الايدا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى ولاردى سوڭعى ۋاقىتقا دەيىن ەلەمەي, ءدال سونداي اپپاراتتاردى شەتەلدەن 30 ميلليونعا ساتىپ اكەلگەن. ياعني, بۇل اقشاعا قازىرگىدەن گورى 2,5-3 ەسەگە ارتىق ءوجج (يۆل) اپپاراتتارىن الۋعا بولاتىن ەدى. مۇنداي مىسالدار وتە كوپ.
ءمامس-ءتىڭ توڭىرەگىندە بۇرىننان-اق بىلىق كوپ. «سق-فارماتسيا» دەگەن دوكەي مەكەمەگە اشىق, ءادىل تەرگەۋ جۇرگىزسە, بارلىق بىلىق اشىلادى. ءوز باسىم جۋرناليستىك قىزمەتىمدە وسى «سق-فارماتسياعا» قاتىستى بىرنەشە رەت ماتەريال جازدىم. سوندا مەكەمە باسشىلىعى رەداكتسيالارعا ماتەريالدى شىعارعانى ءۇشىن قوماقتى قاراجات تولەيدى. ارينە, جارنامالىق ماتەريال جاعىمدى جاعىنان عانا بەرىلەدى. بىراق بىردە-ءبىر جۋرناليست وسى مەكەمەنىڭ اينالاسىنداعى كەمشىلىكتەرگە زەرتتەۋ جۇرگىزىپ, سىني نەمەسە جۋرناليستىك زەرتتەۋ جاساعانىن كورمەپپىن. ويتكەنى, جۇمىسى جابىق, قىزمەتى تۇسىنىكسىز. مەنىڭشە, وسى مەكەمەنىڭ باسشىلىعى قىزمەتىن اشىق, ءادىل جۇرگىزبەيىنشە, بىلىق-شىلىققا ءبىر باتقانى باتقان, سول كۇيىندە قالا بەرەدى.
ر.S. وسى ماقالانى جازىپ ءبىتىپ, بەت قاتتالىپ جاتقاندا ۇكىمەتتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى مىناداي اقپارات تاراتتى: «وتاندىق فارماتسەۆتيكا ءوندىرىسىن ودان ءارى دامىتۋ ماقساتىندا ۇكىمەت باسشىسى اسقان مامين يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىنە بيزنەس قاۋىمداستىعىنىڭ پىكىرىن ەسكەرە وتىرىپ, فارماتسەۆتيكا سالاسىن دامىتۋ باعدارلاماسىن ازىرلەپ, بيىلعى قىركۇيەك ايىندا جوباسىن ۇسىنۋدى تاپسىردى». جەمقورلىقتىڭ باتپاعىنا ابدەن باتقان سالا جاقىن ارادا وزگەرە مە, ىندەتتىڭ ەكىنشى تولقىنى ۇدەسە حالىقتى تاعى دا سارساڭعا سالماي ما؟
