اۋەلگىدە الەمدى جايلاعان الاپات ىندەتتىڭ توقتامى جوقتاي كورىنگەنى راس. كۇللى الەم كۇتپەگەن زاۋالدان استاڭ-كەستەڭ بوپ جاتقاندا, ادامزات بولاشاعى بۇلىڭعىر كورىنگەن. ايتسە دە, دەرتتىڭ داۋاسىن ەلدەن بۇرىن رەسەي تاپتى. بەس اي بويى ءتۇرلى سىناق پەن تاجىريبەدەن وتكەن ۆاكتسينا «سپۋتنيك V» دەپ اتالادى.
كوروناۆيرۋسقا قارسى بىرلەسكەن كەلىسىم
COVID-19-عا قارسى ۆاكتسينانى ىرگەلى ەلدەر جانتالاسا ىزدەستىرىپ, جۇمىلا جاساپ جاتقاندا, ونىڭ ەڭ ءبىرىنشى بولىپ تىركەگەنىن ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ ءوزى مالىمدەدى. ينفەكتسيادان قورعايتىن بۇل پرەپارات رەسەيدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە قاراستى ن.گامالەيا اتىنداعى ۇلتتىق ەپيدەميولوگيالىق جانە ميكروبيولوگيالىق زەرتتەۋ ورتالىعى ءدارى-دارمەك زاۋىتىندا شىعارىلعان. ازىرگە «سپۋتنيك V» ەكپەسى ءۇشىنشى سىناقتان ءالى وتكىزىلگەن جوق, سوندا دا قىركۇيەك ايىندا رەسەيلىك مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنە سالىنادى.
كورشىلەس مەملەكەتتىڭ بۇل جەتىستىگىن قازاقستان دا جوعارى باعالادى. ويتكەنى بىزگە عانا ەمەس, بۇكىل الەمگە كەرەگى ءبىرىنشى كەزەكتە الەمنىڭ ىرگەلى ەلدەرىنىڭ اراسىنداعى كورسوقىر باسەكەلەستىك ەمەس, وكپەدەن قىسقان ءولىمدى دەرتتىڭ داۋاسىنىڭ تابىلعانى ەدى. سوندىقتان دا العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ بۇل جاڭالىقپەن پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ قۇتتىقتاپ, ۆلاديمير پۋتينگە جەدەلحات جولدادى.
«بۇل وقيعا رەسەي عىلىمىنىڭ جوعارى الەۋەتى مەن بەدەلىن ناقتىلاي ءتۇستى. رەسەيدىڭ وسى جاھاندىق قاۋىپ-قاتەرگە قارسى كۇرەستەگى جەتەكشى ءرول اتقاراتىنىن كورسەتتى. الەمدە قالىپتاسقان وسىناۋ قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە قازاقستانعا ۇنەمى قولداۋ كورسەتىپ, ونىڭ ىشىندە گۋمانيتارلىق كومەك بەرىپ جانە ەلىمىزدەگى سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق احۋالدىڭ جاقسارۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوسقان دارىگەرلەردى ءبىزدىڭ ەلگە جىبەرگەنىڭىزگە ريزاشىلىق بىلدىرەمىز. تامىز ايىنىڭ ەكىنشى جارتىسىندا ۇكىمەتتىك دەلەگاتسيا رەسەيلىك ۆاكتسينانى ساتىپ الۋ ماسەلەسىن تالقىلاۋ ءۇشىن ماسكەۋگە بارادى» دەلىنگەن جەدەلحات ماتىنىندە.
وسىلايشا, جەدەل جاساقتالعان دەلەگاتسيا رەسەي استاناسىنا كەشە اتتانىپ كەتتى. ونى پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى رومان سكليار باسقارىپ باردى. بۇل ساپاردا رەسەي ۇكىمەتى وكىلدەرىمەن ءتۇرلى كەزدەسۋلەر وتكىزىلىپ, وندا ونەركاسىپتىك كووپەراتسيانىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى, بارلىق كلينيكالىق سىناقتار وتكىزىلگەن جاعدايدا حالىقتى تەگىن جانە ەرىكتى تۇردە يممۋنداۋ ءۇشىن COVID-19 ۆاكتسيناسىن ساتىپ الۋ جانە قولدانۋ ماسەلەلەرى تالقىلاندى. سونىڭ ىشىندەگى ەڭ نەگىزگىسى رومان ۆاسيلەۆيچتىڭ ونەركاسىپتىك كووپەراتسيا جانە فارميندۋستريا سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق ماسەلەلەرى بويىنشا رف ونەركاسىپ جانە ساۋدا ءمينيسترى دەنيس مانتۋروۆپەن تالقىلاۋ وتكىزدى.
ساپار اياسىندا رەسەيدىڭ تىكەلەي ينۆەستيتسيالار قورى مەن «سق-فارماتسيا» اراسىندا «سپۋتنيك V» ۆاكتسيناسىنىڭ كەپىلدىك بەرىلگەن كولەمىن سىناقتاردىڭ بارلىق ساتىلارىنان وتكەننەن كەيىن ءبولۋ تۋرالى ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى. سوعان سايكەس قازاقستان ءۇشىن قاجەتتى ۆاكتسينا كولەمىن ن.گامالەيا اتىنداعى ەپيدەميولوگيا جانە ميكروبيولوگيا ۇلتتىق زەرتتەۋ ورتالىعى جۇرگىزۋگە دايىن ەكەندىگى ءمالىم ەتىلدى. بۇل رەتتە, قاۋىپ توبىنا كىرەتىن قازاقستاندىقتار ءۇشىن يممۋنداۋ تەگىن جانە ەرىكتى نەگىزدە جۇرگىزىلەدى جانە ۆاكتسينالاۋ بارلىق كلينيكالىق سىناقتاردان وتكەننەن كەيىن عانا مۇمكىن بولادى.
ساپار اياسىندا قر دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى الەكسەي تسوي مەن رف دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ميحايل مۋراشكونىڭ اراسىندا كەلىسسوزدەر ءوتتى, ونىڭ بارىسىندا كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسىنىڭ تارالۋىنا قارسى كۇرەستەگى ءوزارا ءىس-قيمىل ماسەلەلەرى تالقىلاندى, ناتيجەسىندە ۆەدومستۆولار اراسىنداعى ودان ءارى ىنتىماقتاستىق تۋرالى حاتتاماعا قول قويىلدى.
سىرت كوز – سىن كوز
ۆيرۋسولوگتار رەسەيدىڭ «سپۋتنيك V» ۆاكتسيناسىن ونىڭ كوروناۆيرۋسقا قارسى تولىق اسەرىن انىقتاعانعا دەيىن قولدانۋ تۋرالى جوسپارىنا الاڭداۋلى. ساراپشىلار كوروناۆيرۋس كلينيكالىق سىناقتىڭ ءۇشىنشى فازاسىنان وتپەگەن رەسەيلىك ۆاكتسينا بىرتىندەپ ۆيرۋستىڭ مۋتاتسيالانۋىنا اكەپ سوعۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتادى. بۇل تۋرالى Reuters اگەنتتىگىنە عالىمدار مالىمدەگەن.
«ۆاكتسينا ءتيىمدى ەكەنىنە كوز جەتكىزسەك دەيمىز. ءبىز ونى شىن مانىندە بىلمەيمىز» دەيدى اقش-تاعى ۆاندەربيلت ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مەديتسينالىق مەكتەبىنىڭ پەدياتريا پروفەسسورى جانە ۆاكتسينالار بويىنشا ساراپشىسى كەترين ەدۆاردس. ونىڭ ايتۋىنشا, ۆاكتسينانىڭ ۆيرۋسقا قارسى اسەرى, ونى بۇعاتتاۋى نەمەسە ۇيرەنىسىپ كەتۋى اسەرى «ۇنەمى الاڭداۋشىلىق تۋعىزادى».
«اسەر ەتپەيتىن ۆاكتسينانى قولدانۋدىڭ ءتۇرلى ىقتيمال ءتاۋەكەلى بولادى. ۆيرۋس مۋتاتسيالانادى دەگەن تاۋەكەل – تەوريالىق تاۋەكەل» دەيدى بوستونداعى مەديتسينالىق ورتالىقتىڭ مامانى دەن بارۋح.
ال ءوز كەزەگىندە «سپۋتنيك V» ۆاكتسيناسىن دايىنداعاندار قاۋىپسىز ەكەنىن جانە ەكى اي كلينيكالىق سىناق ونىڭ ءتيىمدى ەكەنىن دالەلدەگەنىن ايتادى. الايدا زەرتتەۋ ناتيجەسى جاريالانباعاندىقتان, كوپتەگەن باتىس عالىمى وعان كۇمانمەن قاراپ وتىر.
ۆاكتسينا پاناتسەيا دەۋگە ءالى ەرتە مە؟
2020-2021 جىلداردىڭ جەلتوقسان-قاڭتار ايلارىندا رەسەي ايىنا 5 ميلليون ۆاكتسينا شىعارۋ جوسپارلاپ وتىر. ولار ءوندىرىس قۋاتىن وسى دەڭگەيگە جەتكىزەمىز دەيدى. بۇل تۋرالى تاياۋدا رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ميحايل مۋراشكو ءوزى وتكىزگەن ءباسپاسوز بريفينگىندە مالىمدەدى. ۆاكتسينانى جاساپ شىعارۋشى عالىمدار قاتىسقان جيىندا الەمدەگى ەپيدەميولوگيالىق احۋال ءسوز بولىپ قانا قويماي, عىلىمداعى بەتبۇرىستار دا تالقىلاندى. ولار ۆاكتسينانىڭ تولىقتاي قاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك بەرىپ وتىر. ايتۋىنشا, بۇل ەكپە بيولوگيالىق نەگىزدە, بۇرىننان قولدا بار, عىلىمعا بەلگىلى ماتەريالداردىڭ قۇرامىنان جاساپ شىعارىلعان ەكەن.
ۆاكتسينانىڭ العاشقى پارتياسى قىركۇيەك ايىنا دەيىن وندىرىستەن شىقپاق. مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى العاشقى ەگۋدەن وتكەننەن كەيىن, ودان ءارى تاجىريبەنى جالعاستىرۋ ءۇشىن كەز كەلگەن جاستاعى, كەز كەلگەن ماماندىق يەلەرى سىناققا تارتىلادى.
ءبىر قىزىعى, وسى جيىندا مينيستر جاڭاشىلدىق تۋرالى پاش ەتە وتىرىپ, مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىن جانە سوزىلمالى اۋرۋى بار ادامداردى قاراپايىم تۇماۋعا قارسى ەكپە جاساۋدى دا ۇمىتپاۋعا شاقىردى.
«سەمىزدىككە بەيىم, جۇرەگى اۋىراتىن, وكپەسى اۋىراتىن نەمەسە ديابەتپەن سىرقات ادامدارعا تۇماۋعا قارسى ۆاكتسينا سالعىزۋدى كەڭەس ەتەمىن. اسىرەسە, مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنە وسى شاراعا جاۋاپكەرشىلىكپەن مىندەتتى تۇردە قاتىسقانى دۇرىس. تۇماۋعا قارسى ۆاكتسيناتسيا مەديتسينالىق مەكەمەلەر پەرسونالىن 80-85 پايىزعا دەيىن قامتۋى ءتيىس» دەدى ول.
جوعارى مىنبەدەن ايتىلعان مۇنداي ءۋاجدىڭ جاھاندىق جاڭاشىلدىقتىڭ تاساسىندا قالىپ قويعانمەن, بىلايعى سىنشىل جۇرتتى ەكىۇداي كۇيدە قالدىرعانى راس.
ءسوز سوڭى
ەلىمىز دە الەمدىك ۇردىستەن قالىسپاي, پاندەمياعا قارسى ءوز سۇڭگىسىن كەزەنىپ جاتقانى بەلگىلى. حال-قادىرىمىزشە ەكپە جاساپ, سىناقتان وتكىزىپ جاتىرمىز. تاياۋدا وسى قازاقستاندىق COVAX-19 ۆاكتسيناسىنىڭ كلينيكالىق كەزەڭى ءساتتى اياقتالعان بولاتىن. قاۋىپتى كەسەلگە قارسى ەكپە ەكى ميلليوننان اسا وتانداسىمىزعا تەگىن بەرىلەدى دەپ جوسپارلانعان.
