تسيفرلاندىرۋدىڭ جاڭاشىلدىعى ءومىرىمىزدى جارقىن ەتكەنىمەن, ينتەرنەت-الاياقتىقتىڭ قانات جايۋىنا دا تۇرتكى بولىپ وتىرعانىن مويىنداۋىمىز كەرەك. سەبەبى الەۋمەتتىك جەلىلەردە الاياقتارعا الدانعان ازاماتتاردىڭ مۇڭ-زارى تولىپ تۇر. وسىندايدا زەينەتكەرلەر بىلاي تۇرسىن, «قۇقىقتىق ساۋاتىم جاقسى» دەگەن تۇرعىنداردىڭ وزىنە الاياقتىڭ قاقپانىنا تۇسپەۋىنە بەلسەندى جاستار كومەكتەسەدى. «Alayaq.net» جاستار قوزعالىسى كيبەرقىلمىسكەرلەردىڭ ءتۇرلى ايلا-شارعى جولدارىن اشكەرەلەپ, 100-گە جۋىق جاستىڭ باسىن قوسقان.
ينتەرنەتتىڭ مۇمكىندىگىن قىلمىستىق ءىس-ارەكەتتەرىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن وڭتايلى پايدالانىپ جۇرگەن الاياقتاردىڭ ءادىس-تاسىلدەرى كۇن سايىن وزگەرىپ, جاڭارىپ وتىرادى. WhatsApp جەلىسىندەگى الاياقتىق, ونلاين دۇكەندەردىڭ قيتۇرقىلىعى, ءتۇرلى بلوگەرلەردىڭ «پايدالى» كۋرستارى سەكىلدى الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى الاياقتىقتىڭ ءتۇرلى سحەمالارى «Alayaq.net» ينتەرنەت-پورتالىندا ناقتى كورسەتىلىپ, كوپشىلىكتى الدانۋدىڭ الدىن الۋعا ءارى قارجىلىق ساۋاتىن ارتتىرۋعا شاقىرادى. رەسپۋبليكالىق جاستار قوزعالىسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن ۇيىمداستىرىلدى.
– ونلاين پورتالدا ادامدار الاياقتىق سحەمالارعا تۇسپەۋى ءۇشىن بارلىق قاجەتتى دەرەكتەر ورنالاستىرىلعان. مىسالى, «الاياقتى قالاي تەز بىلۋگە بولادى؟», «الاياقتار قالاي الدايدى؟», «الاياقتىقتىڭ راستالعان فاكتىلەرىنىڭ ءتىزىمى» تاقىرىپتارى بويىنشا قولجەتىمدى اقپارات الۋعا بولادى. سونداي-اق بەلگىلى ءبىر ينفليۋەنسەردىڭ قارا تىزىمدە بار-جوعىن تەكسەرۋ مۇمكىندىگى دە قاراستىرىلعان. ەڭ باستىسى, ءبىزدىڭ پورتالدىڭ كومەگىمەن ازاماتتار ينتەرنەتتەگى الاياقتىق فاكتىلەرى تۋرالى حابارلاي الادى. «الاياقتىقپەن بەتپە-بەت كەلدىڭىز بە؟» بولىمىنە ءوتىپ, ءوزىڭىزدىڭ وقيعاڭىزدى حابارلاۋعا مۇمكىندىك بار. ودان بولەك, عالامتورداعى اككى ۇرىلاردىڭ ايلاسى جۇزەگە اسپاۋى ءۇشىن ولاردىڭ قالىپتاسقان ارەكەتتەرىنىڭ ۇلگىسى جيناقتالىپ, جوبانىڭ الەۋمەتتىك جەلىلەرىندە ەرىكتىلەردىڭ قاتىسۋىمەن بەينەجازبالاردا جاريالانادى. جاستار ازاماتتارعا زاڭ تۇرعىسىنان كەڭەس بەرىپ, ءتۇرلى الاياقتىق ادىستەردى قالاي تەز انىقتاۋعا بولاتىنى جايلى ەگجەيلى-تەگجەيلى تۇسىندىرەدى. قازىرگى ۋاقىتتا ءبىز 10 كۇندىك ترەنينگتى باستادىق, وندا اقپاراتتىق بەينەروليكتەر مەن پودكاستتار ارقىلى ادامدارعا تۇسىنىكتى جانە قولجەتىمدى تۇردە اقپارات جەتكىزىلەدى. وعان تەك 500-دەي ادام قىزىعۋشىلىق تانىتادى دەپ ويلادىق, بىراق بۇگىندە 4000-عا جۋىق ادام تىركەلدى. دەنى – جاستار, – دەدى جوبانىڭ ىسكە اسىرۋشىسى ءارى «مەديتسينا جاستارى» رقب توراعاسى ابىلايحان ءابدىراش.
ال جوبا جەتەكشىسى نۇرسۇلتان ورىنبەكوۆ تەز بايىسام, اقشا تاپسام دەگەن قىزىعۋشىلىق بار جەردە الاياقتار دا بولادى. سوندىقتان اركىمگە قاراجاتتى اۋدارعاندا ويلانعان ءجون.
– «Alayaq.net» سايتىندا ءتۇرلى ماقالالار بار, بىراق ونداعى ەڭ باستى قوسىمشا – «قارا ءتىزىم». وعان ادامدار ينتەرنەت-الاياقتىق بەلگىلەرى بايقالعان قىزمەت كورسەتۋشىلەردى تىركەي الادى. مىسالى, سىزگە بەلگىسىز نومىردەن قوڭىراۋ شالىپ, الدەبىر جەكە دەرەكتەرىڭىزدى ەنگىزۋدى سۇراسا جانە بۇل سىزگە كۇماندى كورىنسە, ول تۋرالى بىزگە حابارلاي الاسىز. بىراق مۇنىمەن ول الاياق دەپ تانىلمايدى. بۇلاي دەۋگە ەشكىمنىڭ دە قۇقى جوق. ال ءوزىنىڭ «قارا تىزىمگە» ەنگەنىن بىلگەن ادام ءوز ءىسىنىڭ دۇرىستىعىن دالەلدەسە, ونىڭ دەرەكتەرى تىزىمنەن الىنىپ تاستالادى. جالپى, ءبىر ايتا كەتەرلىگى, ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – الاياقتاردى اشكەرەلەۋ, ۇستاۋ ەمەس, ولاردىڭ ۇلگى, جۇيەسىن كوپكە جاريالاۋ, ءتۇسىندىرۋ. سول ارقىلى ازاماتتاردىڭ وزدەرىن-وزدەرى سولاردىڭ قۇربانى بولۋدان ساقتاۋ, – دەدى سپيكەر.
جاقىندا استانا قالاسىنداعى ازاماتتىق باستامالاردى قولداۋ ورتالىعىنىڭ الاڭىندا اتالمىش قوزعالىس نەگىز بولىپ, ينتەرنەتتەگى الاياقتىق سحەمالاردىڭ الدىن الۋ بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويىلدى. وعان قارجىلىق مونيتورينگ اگەنتتىگىنىڭ استانا قالاسى بويىنشا ەكونوميكالىق تەرگەپ-تەكسەرۋ دەپارتامەنتى مەن «مەديتسينا جاستارى» رقب وكىلدەرى قاتىستى.
– بۇل مەموراندۋمنىڭ بەكىتىلۋى – حالىقتىڭ قارجى پيراميداسى ماسەلەسىن تۇپكىلىكتى جويماسا دا, ونىڭ دەڭگەيىن تومەندەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى دەپ ۇمىتتەنەمىز. تەك استانانىڭ وزىندە جىل باسىنان بەرى 5 مىڭنان استام ادام قارجى پيراميدالارىنىڭ قۇربانى اتاندى. ەندىگى كەزەكتە جاستارمەن, «Alayaq.net» قوزعالىسىنىڭ ەرىكتىلەرىمەن بىرلەسىپ, روليكتەر, پودكاستتار ءتۇسىرۋدى, كەڭ اۋديتورياعا الاياقتاردىڭ قۇرىعىنا ءتۇسۋ قاۋپى تۋرالى اقپارات بەرۋدى, ءوز جۇمىسىمىزدىڭ ناتيجەلەرى, قارجى پيراميداسىنىڭ بەلگىلەرى تۋرالى ايتۋدى, جۇمىسىمىزعا بلوگەرلەردى تارتۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز, – دەپ اتاپ ءوتتى استانا قالاسى بويىنشا ەكونوميكالىق تەرگەۋ دەپارتامەنتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى جاسلان امانبەكوۆ.
ال استانا قالاسىنىڭ پوليتسيا دەپارتامەنتى ينتەرنەت-الاياقتىق بويىنشا وتكەن 10 ايدا قالا اۋماعىندا 4129 قىلمىستى انىقتاپ, ونىڭ 720-سى اشقان ەدى. ەلوردالىق پوليتسيا دەپارتامەنتىنىڭ كريمينالدىق پوليتسيا باسقارماسىنىڭ كيبەرقىلمىسقا قارسى كۇرەس ءبولىمى باستىعى ولجاس مايتكانوۆ قىلمىستىڭ بۇل ءتۇرى بىردەن اشىلا سالمايدى دەيدى.
«ينتەرنەت قولدانۋشىلاردىڭ قاي-قايسى دا الاياقتاردىڭ ارباۋىنا ءتۇسىپ قالۋعا بەيىم. كوبىمىز جەلىنىڭ ارعى جاعىنداعى ساتۋشىنىڭ شىن ايتىپ تۇرعانىنا, تاۋاردىڭ بارىنا, ساپاسىنىڭ دۇرىس ەكەنىنە كوزىمىز جەتپەي جاتىپ, الدىن الا اقشا اۋدارامىز. جاستار جاعى ينتەرنەت-ساۋدادا اقشاسىنان قاعىلىپ جاتسا, تۇرعىنداردىڭ قارجىلىق ساۋاتى از توبى بانك قىزمەتكەرلەرىنىڭ اتىن جامىلىپ, قوڭىراۋ شالعان قۋلارعا الدانىپ جاتادى.
الدىمەن, بانكتەردىڭ قاۋىپسىزدىك قىزمەتى نەمەسە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ اتىنان جاسالاتىن قوڭىراۋلارعا مۇقيات بولۋ كەرەك. اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا زيانكەستەر بانكتىك شوتتاردى پايدالانا وتىرىپ, قوڭىراۋ شالعان ادامعا نەسيە راسىمدەلگەنى تۋرالى حابارلاۋى مۇمكىن. بۇل جاعدايدا اڭگىمەنى ءۇزىپ, بۇل تۋرالى پوليتسياعا حابارلاۋ قاجەت. قانداي دا ءبىر كۇماندى قوسىمشالاردى ورناتۋدان ساقتانۋ كەرەك, اسىرەسە قۇرىلعىلاردى قاشىقتان باسقارۋعا ارنالعان قوسىمشىلاردان اۋلاق بولعان ءجون (AnyDesk, RustDesk, TeamViewer جانە ت.ب.) ەكىنشىدەن, الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن ينتەرنەت-پلاتفورمالاردا تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى ساتۋ. ادەتتە, بۇل اۆتوموبيلدەر, تۇرمىستىق تەحنيكا, جيھاز, كيىمدەر, اكسەسسۋارلار, تۇتىنۋ تاۋارلارى, تاماق ونىمدەرى جانە ت.ب. زيانكەستەردىڭ ماقساتى – پايدا تابۋ. ولار كەز كەلگەن جولمەن اقشا قاراجاتىن الدىن الا تولەم رەتىندە اۋدارۋدى سۇرايدى. ەگەر ءسىز ءونىمدى ءوز كوزىڭىزبەن كورمەسەڭىز, مۇنداي ساتىپ الۋلاردان باس تارتقان دۇرىس» دەدى سپيكەر.
