استانادا ءبىر ايعا جۋىق ۋاقىت بۇرىن «الاش قايراتكەرلەرى» ەسكەرتكىشىنە گۇل قويۋدان باستالعان قازاقستان حالقى تىلدەرىنىڭ XXV قالالىق فەستيۆالى اياقتالدى. قالالىق تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى باسقارماسى ۇيىمداستىرعان فەستيۆال اياسىندا ەلوردا اكىمدىگىنە قاراستى مەكەمەلەردە ەرتەڭگىلىكتەر, اپتالىقتار, سىنىپ ساعاتتارى, بايقاۋلار, سەمينارلار, كونفەرەنتسيالار, دوڭگەلەك ۇستەل وتىرىستارى ءوتتى. جالپى قالا بويىنشا 300-دەن استام ءىرىلى-ۇساقتى شارا ۇيىمداستىرىلدى.
«انا ءتىلى – ارىڭ بۇل!»
«ءتىل – حالىق مۇراسى» اتاۋىمەن وتكەن فەستيۆالدىڭ نەگىزگى مىندەتى – قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندەگى تولىققاندى قىزمەتىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ, ءتىل مادەنيەتىن ودان ءارى ارتتىرۋعا جانە تىلدىك كاپيتالدى دامىتۋعا باعىتتالعان ۇيلەسىمدى ءتىل ساياساتىن جۇرگىزۋ.
سول ماقساتتا قالا تۇرعىندارى اراسىندا «انا ءتىلىڭ – ارىڭ بۇل!» بايقاۋى ءوتتى. ەلوردا كوشەلەرى, ساياباقتار مەن ساۋدا ورتالىقتارىندا جانە باسقا دا قوعامدىق ورىنداردا ۇيىمداستىرىلعان بايقاۋعا قاتىسۋشىلار سوزدەردىڭ قازاق تىلىندە جازىلۋى جانە دۇرىس ايتىلۋى بويىنشا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ, ماقال-ماتەل مەن قاناتتى سوزدەردىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىردى, جۇمباقتاردان, جاڭىلتپاشتاردان قۇرالعان تاپسىرمالاردى ورىندادى. ۇزدىك ناتيجە كورسەتكەن قاتىسۋشىلارعا ارنايى سىيلىقتار بەرىلدى. قالاداعى كولىك جۇرگىزۋشىلەرى دە سۇراق-جاۋاپ ويىنىنا تارتىلىپ, انا ءتىلدى قۇرمەتتەۋگە شاقىراتىن جازباسى بار شاعىن جاپسىرمالار كولىكتىڭ ارتقى تەرەزەلەرىنە جابىستىرىلدى. جالپى 400-دەن استام كولىككە 1500 ۇلاعاتتى ءسوز ورنالاستىرىلدى.
اتادان قالعان اسىل ءسوز
سونىمەن قاتار باس قالاداعى قوعامدىق كولىكتەردىڭ ىشكى سالونىنا كورنەكتى تۇلعالاردىڭ ۇلاعاتتى سوزدەرى ورنالاستىرىلدى. شارانىڭ نەگىزگى ماقساتى – تۇلعالاردىڭ دانالىق سوزدەرىن, وسيەتىن, تاربيە تۇرعىسىنان بەرەرى مول قازىنانى ەل-جۇرتقا تانىتۋ. استانادا كۇن سايىن 600-گە جۋىق اۆتوبۋس جولاۋشى تاسىمالدايدى. قالالىق كولىك جانە جول-كولىك ينفراقۇرىلىمى باسقارماسىمەن كەلىسە وتىرىپ, 500-دەن استام اۆتوبۋسقا قاناتتى ءسوز جازىلعان جالپى سانى 1500 پوستەر ورنالاستىرۋ جوسپارلانعان. سوڭعى ءبىر اپتا ىشىندە 200 اۆتوبۋسقا 520 پوستەر ورنالاستىرىلدى. سونداي-اق تۇلعالار تۋرالى اقپارات قوعامدىق كولىكتەردە اۋديوماتەريال رەتىندە ازىرلەنىپ, بۇقاراعا ۇسىنىلدى. ازىرگە ەلۋ بەس ءىرى تۇلعا جايلى دا اۋديوماتەريال جازىلدى. اۋديو ءتيىستى ايالداما جانە تۇلعا اتىنداعى كوشەگە اۆتوبۋس كەلگەندە قوسىلادى. قالالىق تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ باسقارماسى وسى ارقىلى قالا ونوماستيكاسىن ەلگە جاقىنىراق تانىستىرۋدى, تاريحي تۇلعالاردى دارىپتەۋدى ماقسات ەتتى.
جاستارمەن جۇزدەستى
ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە قازاقستان حالقى تىلدەرىنىڭ XXV قالالىق فەستيۆالى اياسىندا «ءتىل – ۇلتتىڭ جانى» تاقىرىبىندا سەمينار-فورۋم ءوتتى. ءىس-شارادا ەلوردالىق ستۋدەنتتەر زيالى قاۋىم وكىلدەرىمەن كەزدەستى.
كەلەلى كەزدەسۋدى استانا قالاسىنىڭ تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى باسقارماسىنا قاراستى «رۋحانيات» كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسىنىڭ جانە «قازاقستان جازۋشىلار وداعى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ استانا قالالىق فيليالى ۇيىمداستىردى.
«رۋحاني-تانىمدىق جۇزدەسۋلەردىڭ ستۋدەنتتەرگە بەرەرى كوپ. بۇل ءىس-شارا جاس ۇرپاق بويىنا ەلجاندىلىق پەن وتانسۇيگىشتىكتى سىڭىرۋگە, بەيبىت كۇننىڭ قادىرىن ۇقتىرۋعا, تاۋەلسىزدىكتىڭ قاسيەتىن جاستارعا دارىپتەۋگە, ادەبيەتىمىزدى دامىتۋعا, ءتىل تازالىعى مەن مادەنيەتىن ساقتاۋعا باعىتتالدى» دەدى ءوز سوزىندە قالالىق تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى باسقارماسىنىڭ باسشىسى ساكەن ەسىركەپ.
سونداي-اق ءىس-شاراعا فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور سەرىك نەگيموۆ, ادەبيەتتانۋشى عالىم امانتاي ءشارىپ, جازۋشى ورىنبەك جولدىباي, قازاقستان جازۋشىلار وداعى استانا قالالىق فيليالىنىڭ توراعاسى داۋلەتكەرەي كاپۇلى, اقىن, ەۇۋ قوعاممەن بايلانىس كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى سەرىكزات دۇيسەنعازين, بەلگىلى اقىندار سەرىك سەيىتمان, ەربول الشىنباي, ۇستازدار جانە ستۋدەنتتەر قاتىستى.
كەزدەسۋ بارىسىندا مەملەكەتتىك ءتىل ماسەلەسى, ءتىل قاجەتتىلىگىن قالاي كوتەرۋ كەرەك, ۇلتتىق كودتى ساقتاپ قالۋدا جاستاردىڭ نەگە ءمان بەرگەنى دۇرىس جانە ت.ب. ماڭىزدى ساۋالدار توڭىرەگىندە اڭگىمە ءوربىدى. پروفەسسور سەرىك نەگيموۆ مەملەكەتتىڭ بولاشاعىن جارقىن ەتەتىن ءبىلىمدى, ەلىن سۇيەتىن جاستار قولىندا ەكەنىن باسا ايتىپ, ستۋدەنتتەردى پاتريوت بولۋعا شاقىردى. جازۋشى ورىنبەك جولدىباي جاستاردىڭ شەت تىلدەرىن مەڭگەرۋدە انا ءتىلىن ۇمىتپاي, ناسيحاتتاپ جۇرگەنى دۇرىس دەسە, ال عالىم امانتاي ءشارىپ رەسەي يمپەرياسىنىڭ قول استىنا قاراعان حالىقتىڭ بارىندە انا ءتىلدىڭ شۇبارلانۋى, جويىلىپ كەتۋ قاۋپى بولعانىن ءسوز ەتتى. ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا, مۇنداي كەزدەسۋلەر ەلوردانىڭ بىرقاتار جوعارى وقۋ ورىندارىندا جالعاسىن تابادى. ال قالا مەكتەپتەرىندە «تىلگە قۇرمەت – ۇلتقا مىندەت» مادەني-تانىمدىق شاراسى ۇيىمداستىرىلدى.
امانعالي قالجانوۆ,
ينديرا بەرجانوۆا
