بۇگىنگى كەلەلى اڭگىمەمىزدىڭ قوناعى – قوعام قايراتكەرى, پروفەسسور, قالامگەر, قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ ەكى شاقىرىلىمىنىڭ دەپۋتاتى بولعان مىرزاكەلدى كەمەل مىرزا.
– قازىرگى تاڭدا «قازاقتار ءبىرتۇتاس ۇلت ەمەس» دەگەن سىڭارجاقتى پىكىر ءجيى ايتىلىپ ءجۇر. قوعامىمىز باي-جارلى, قازاق-ورىستىلدى, تازا, شالا قازاق بولىپ ەكىگە جارىلدى. ونىڭ ءتۇپ-تامىرى نەدە دەپ ويلايسىز؟
– راس. ءسوزىڭىزدىڭ جانى بار. ءبىزدىڭ قازاقتا ءالى كۇنگە دەيىن بىرتۇتاستىق جوق. اسىرەسە, ءتىل ماسەلەسىنە كەلگەندە الشاقتىق كوزگە ۇرىپ تۇرادى. وعان كەشەگى سوتسياليستىك جۇيەنىڭ قاعيدالارى دا اسەر ەتكەن بولۋى كەرەك. قازىرگى كەزدە قازاق ءتىلى تەك اۋىلدىق جەردە تۇراتىن اعايىننىڭ قارىم-قاتىناس قۇرالى بولىپ قالعان سەكىلدى. ويتكەنى ءىرى قالالاردا قازاق ءتىلىنىڭ قولدانىس اياسى وتە تار.
كەزىندە يتاليا, فرانتسيا مەملەكەتتەرى تىلدەرىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ايانباي كۇرەس جۇرگىزدى. ەداۋىر مەملەكەت قارجىسىن سوعان جۇمسادى. قازاق ءتىلىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ءبىز دە كۇرەس جۇرگىزىپ جاتىرمىز با؟ وتە باياۋ, سىلبىر. بىزدە جوبا كوپ, بىراق اياعىنا جەتپەيدى. ناتيجە جوق. نەگىزى, قازاقتىڭ قالىپتاسۋى ءاۋ باستان-اق بىرىڭعاي بولماعان عوي. وسىدان 550 جىل بۇرىن شۋ توڭىرەگىنە قونىستانىپ, مەملەكەت رەتىندە ۇلت بولىپ قالىپتاسقان ۋاقىتتان بەرى ءبىرتۇتاستىققا قول جەتكىزە الماي كەلە جاتقاندىعىمىز شىمبايعا باتادى. ودان قالدى, سوڭعى جەتپىس جىل كەڭەس وداعىنىڭ قىلبۇراۋىندا قالىپ, كوپتەگەن قيىنشىلىقتار مەن ازاپتى باسىنان وتكەرىپ, سالت-ساناسىنان ايىرىلعان حالىقپىز. ونىڭ ۇستىنە, ورىس ءتىلىن بىلگەن ازاماتتار قىزمەتكە الىنىپ, ولاردىڭ بالالارى جاپپاي ورىس مەكتەبىن ءبىتىرىپ, ورىستانۋ ساياساتى سولاردان جالعاسىپ ءالى كەلەدى. ءيا, باي-جارلى دەپ ەكىگە جارىلىپ, اسا تەرەڭدەپ كەتتىك. مەنىڭ ماماندىعىم – ەكونوميست. ەگەر ەكونوميكالىق تۇرعىداعى كوزقاراسپەن ەكشەيتىن بولساق, وندا اسا قاۋىپتى كەزەڭگە تاپ بولدىق دەپ ويلايمىن. ەڭ كەدەي ادام مەن باي ادامنىڭ ۇلەس سالماعى 25 پايىزدان اسپاۋى كەرەك. دەگەنمەن دە بايلار وتە از بولۋى كەرەك تە, ءوز كۇنىن ءوزى كورە الاتىن ورتا شارۋا مەن تاپقاندارى وزدەرىنەن ارتىلىپ, جۇرتقا قايىرىمدىلىق جاسايتىن جاندار وتە كوپ بولعانى ابزال. بىزدە مۇلدە ولاي ەمەس. قازىر 3-4 پايىزى اسا باي بولاتىن بولسا, تاپقان تابىستارى وزدەرىنە تولىق جەتەتىندەر – 17 پايىز, كەدەيشىلىكتەن جوعارى, ورتا تاپتان تومەن – 38-42 پايىز, تاقىر كەدەي – 18-21 پايىز, قايىرشى, قاڭعىباستار – 4-5 پايىز كولەمىندە. دەمەك, ەلدەگى الەۋمەتتىك احۋال كۇردەلى كۇيىندە قالىپ وتىر.
بۇل كۇندە قازاقستان حالقىنىڭ 95 پايىزى بۇگىنگى كۇنمەن عانا ءومىر ءسۇرىپ وتىر. ال ۇدايى جوقشىلىقتا, جەتىسپەۋشىلىكتە كۇي كەشكەن ادامنىڭ ومىرگە ىزاسى بولادى, بيلىككە قاپالانادى. ولاردىڭ ەش ۋاقىتتا بارشىلىققا, مولشىلىققا قول جەتكىزە المايمىز دەگەن وكىنىشى وزەگىن ورتەيدى. قوعامداعى وزىنە قول سالىپ ءومىرىن قيۋشىلار, جەزوكشەلىككە, جەڭىل جۇرىسكە تۇسكەندەر, جۇرتتى الداۋشى الاياقتار نەمەسە ءبارىن تارتىپ الىپ جاتقان بۇزاقىلار, ناشاقورلار, باسقا دىنگە اۋىسىپ كەتكەندەر – ءبارى-ءبارى ومىرگە وكپەلىلەر.
جالپى, قاراپ وتىرساڭ, ماسەلەنىڭ ءبارى كەدەيلىكتەن تۋىندايدى. سوندىقتان كەدەيلىكتى جويۋمەن كۇرەسۋ كەرەك. ماسەلەن, تەندەردى, اۋقىمدى جوبالاردى كىمدەر جەڭىپ الىپ جاتىر؟ ارينە, بايلار. «باي-بايعا, ساي-سايعا قۇيادى» دەگەن وسى شىعار. وسى ورايدا پرەزيدەنت ق.توقاەۆ: «وكىنىشكە قاراي, سىبايلاس جەمقورلىق ءالى دە ءبىزدىڭ قوعامنىڭ اۋىر دەرتى بولىپ وتىر. مەن ءوز تاراپىمنان وسى جۇيەلى ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن بارىنشا كۇش-جىگەرىمدى جۇمسايمىن دەپ سەنىمدى تۇردە ايتامىن» دەپ ۋادە بەردى. ونىڭ قالاي جۇزەگە اساتىنىن ۋاقىت كورسەتە جاتار.
ارينە, تەندەرگە قاتىسۋشىلاردىڭ قاتارىندا بىلىمدىلەرى, گرانتتى ۇتىپ الىپ جاتقاندار بار. نەبارى ءبىر پايىز عانا. قالعانىنىڭ ءبارى – باسقا دا ءبىر اينالىپ وتەتىن جولمەن بايىپ جاتقاندار. قازىر تاعى دا ءبىر پروبلەما شىقتى. جەڭىل اقشا تابۋدىڭ جولىنا كوشىپ كەتكەن سياقتىمىز. ەش ويلانباستان بىرەۋدىڭ بيزنەسىن تارتىپ الۋعا بارمىز, ادال ەڭبەك جاساۋعا جوقپىز. ويتكەنى ادال ەڭبەكپەن تابىس تابا المايسىڭ. ۇدايى جوقتىقتا بولاسىڭ دەگەن ءسوز.
تاريحتان ءبىر مىسال كەلتىرە كەتەيىن. بۇرىنعى پاتشا وكىمەتىنىڭ كەزىندە پروفەسسورلار وپەرا تەاترىنىڭ قويىلىمدارىنا دەمەۋشىلىك جاساعان. ال ءبىزدىڭ پروفەسسورلار قاۋىمى بار سانالى ءومىرىن عىلىمعا ارناپ, ماردىمسىز جالاقى الادى.
– «ەتىكشى ەتىككە جارىمايدى» دەمەكشى, قانشاما قازبا بايلىقتىڭ ۇستىندە وتىرعان قازاق ءوز تۋعان توپىراعىندا ءجۇدەۋدىڭ كۇيىن كەشىپ جاتقانى جايلى تالاي مارتە ايتىلدى. قايتا قازاقستاندا تۇراتىن باسقا ەتنوس وكىلدەرىنىڭ نانى ءجۇرىپ تۇرعان سياقتى. بۇل جونىندە الىپ-قوسارىڭىز بار ما؟
– باسقا ەتنوس وكىلدەرى قازاققا قاراعاندا ۇيىمشىل. اۋىزبىرشىلىگى مىقتى. ءبىرىن-ءبىرى سۇيرەيدى, دەمەيدى. ونىڭ سەبەبى نەدە؟ ولار دۇنيە جيناۋدىڭ جولىن جاقسى بىلەدى. ءبىردى ەكى قىلادى. ىسىراپشىلدىققا جول بەرمەيدى. ال بىزدەر قۇدالىق وتكىزەمىز, توي جاسايمىز, كوكپار بەرەمىز, داڭعازالىققا قۇمارمىز. بالەنباي قارجى نەسيە الىپ بانككە قارىزعا بەلشەدەن باتامىز. تىم بولماسا العان اقشانى وڭدى-سولدى شاشپاي, ۇل-قىزىنا بەرىپ, ءبىر جىرتىعىن جاماسا جاقسى عوي. ولاي ىستەمەيمىز. ءبىر سوزبەن ايتقاندا, اقشا ۇستاۋعا ادەتتەنبەگەنبىز. نە كەرەك, بوسبەلبەۋ قالپىمىزدا سوتسياليزمگە كەلدىك, ودان نارىققا كوشتىك. بوسبەلبەۋلىكتەن ەش اينىماستان جيىرما-وتىز جىلعا جۋىق كەلە جاتىرمىز. ەشتەڭەنى ويلامايمىز, ەشتەڭەنىڭ بايىبىنا بارمايمىز.
قازىر قازاقستاننىڭ 5,5 ملن تۇرعىنىنىڭ يپوتەكالىق نەسيەسى بار. سونىڭ ىشىندە 1,5 ملن ادام بىرنەشە نەسيە العان. نەگە كوزسىز الا بەرەدى؟ الدە باسەكەلەستىك پە؟ الدە جوقتى ايتۋعا ۇيالا ما؟ ەرتەڭىندە شاڭ قاۋىپ قالاتىنىمەن شارۋاسى جوق. مىنە, بۇل – قازاقتىڭ ەڭ باستى كەمشىلىكتەرىنىڭ ءبىرى. سونىڭ سالدارىنان ەڭ اۋىر, قارا جۇمىستا قازاقتىڭ ۇلدارى مەن قىزدارى جۇرەدى. ولاردان نە شىعادى؟ ەشتەڭە شىقپايدى. سول پسيحولوگيامەن كەتەدى. بۇگىنگى كۇنكورىستى عانا ويلايدى. ويتكەنى ول ودان باسقا جولدى كورىپ تۇرعان جوق. قايدان وڭادى؟ وسىدان بارىپ قازاقتىڭ كەدەيى كوپ بولماي قايتەدى؟ كوپتەگەن ازاماتتاردىڭ نەسيەلىك جۇكتەمەسى وسۋدە, تازا تابىس كولەمى تومەندەۋدە.
ءبىر قۋانتارلىعى, جاڭادان سايلانعان مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستاندىق ازاماتتاردىڭ بورىش جۇكتەمەسىن ازايتۋ شارالارى تۋرالى جارلىق شىعارىپ, حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىنا بەت بۇرا باستادى. مەملەكەت باسشىسى رەتىندە قارىزعا باتقان ازاماتتارىمىزدىڭ جاعدايىنا بەي-جاي قاراي المايتىنىن, قيىن جاعدايعا تاپ بولعان ازاماتتارعا كومەكتەسۋ, وتباسىلىق قارجىلىق احۋالىن ايتارلىقتاي جاقسارتۋعا مۇمكىندىك جاسايتىنىن ايتىپ, ەلدىڭ ەڭسەسىن ءبىر كوتەرىپ تاستادى. ارينە, بۇل جاعداي نەسيەلەرىن وتەۋدىڭ امالىن تابا الماي وتىرعان جاندار ءۇشىن ەلەۋلى كومەك بولارى انىق.
– قازىر ۇلت مۇددەسىنەن گورى بەلگىلى ءبىر توپتىڭ, رۋدىڭ مۇددەسىن جوعارى قويۋشىلىق كەزدەسىپ قالادى. بۇل ورايدا ەلباسى «رۋ مەن تايپاعا ءبولىنۋ – ۇلتتىڭ تۇتاستىعىنان ايىرۋدىڭ وتە قاۋىپتى ءتۇرى» دەپ ەدى. ءسىز نە دەيسىز؟
– ەجەلگى قىتاي مەملەكەتىندە بەس مىڭ جىل بۇرىن رۋشىلدىق بولعان. ءتىپتى ريم مەملەكەتىندە دە 4 مىڭ جىل بۇرىن رۋشىلدىق ەتەك العان. كەيىن نارىق زامانىنا كوشكەن كەزدە رۋشىلدىقتىڭ جاقسىلىققا اپارمايتىنىنا كوزدەرى جەتكەننەن كەيىن بويلارىن اۋلاق ۇستاعان. رۋشىلدىق دەگەن – جەگىدەي جەيتىن قۇرت. بۇل – ءالى تولىق ۇلت بولىپ قالىپتاسپاعانىمىزدىڭ كورىنىسى.
ەلباسى جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتتىڭ قۇپتارلىق قىرى – باتىسقا ورتالىقتىڭ, ورتالىققا باتىستىڭ تۋماسىن رۋىنا قاراماستان قىزمەتكە قويۋى «مەنەن ۇيرەنىڭدەر, ۇلگى الىڭدار» دەگەنى عوي. دەسەك تە, وسىنداي يگى باستامانى ءارى قاراي جالعاستىراتىن وبلىس باسشىلارى جوق. سەبەبى ولار وزدەرىنىڭ ورىنتاعىنان ايىرىلىپ قالامىز دەپ قورقادى. ءار جەردە اقساقالدار بار اراعا ىرىتكى سالىپ «سەن بوتەن رۋدىڭ ادامىسىڭ, ىستەپ جاتقان جۇمىسىڭ جامان ەمەس, بىراق سەن كەتۋىڭ كەرەك» دەپ كۇن كورسەتپەيدى. سوندا قايدان وڭامىز؟ نەگىزى, رۋشىلدىق دەگەن وڭتۇستىكتە باستالعان دەرت ەدى, قازىر قازاقستاننىڭ ءبارىن جايلاپ, اسقىنىپ كەتتى. بۇل ەلباسى شەشەتىن نەمەسە مەملەكەتتىك دەكرەتپەن شىعاتىن ماسەلە ەمەس. قازاقتىڭ كورنەكتى عالىمى اقسەلەۋ مارقۇم رۋشىلدىق ماسەلەسىن جيىرما جىل بويى كوتەردى. قازىرگى رۋشىلدىق, رۋشىلدىق ەمەس – پروتەكتسيا دەيتىن. نەگە ءبىز وسىنشاما قۇلدىراپ, تومەندەي بەرۋگە ءتيىسپىز؟ قاراپ وتىرساڭ, دامىعان ەلدەردەن ەلۋ جىلعا قالىپ قويىپپىز. مادەنيەت, ادەبيەت, ونەر, ءتىل, ءدىن – بارلىق جاعىنان. قازاقتىڭ مۇددەسىن ويلاپ وتىرعان باسشىلار كوپ پە بىزدە؟ كوپشىلىگى ءوزىنىڭ قارا باسىنىڭ قامى. قازاقتىڭ قازبا بايلىعىنان قالاي بولسا دا قارپىپ قالۋ. سونداي جاعدايدا قازاق حالقى نەگە ويانبايدى؟ نەگە ەرتەڭىن ويلامايدى؟
– ءبىزدىڭ ىلگەرى باسپاۋىمىزدىڭ دا باستى سەبەبى وزىمشىلدىك بولىپ تۇر عوي…
– ارينە. ايتالىق, قازاقستاندىق بايلار قايىرىمدىلىق دەگەننەن جۇرداي. نەگە؟ ماسەلەن, ەدۆارد كورنەگي دەگەن ميلليونەر امەريكادا ءۇش مىڭ كىتاپحانا اشىپ, ونىڭ ءىشىن كىتاپقا تولتىرىپ, قىزمەتكەرلەرگە جالاقى تولەپ وتىرعان. بىزدە كىم نە ىستەپ جاتىر؟ بار تاپقانى اۋىلعا بارىپ اكەسىنىڭ اتىن قويىپ, مەشىت اشادى. ارينە, مەشىت اشقان جاقسى-اۋ. ال مەكتەپ سالىپ, وعان قارجى بولگەن ودان دا جاقسى دەر ەدىم.
– ءسىز بيلىكتىڭ بيىك ساتىسىندا قىزمەت جاساعان ادامسىز. پارلامەنتتىڭ ەكى شاقىرىلىمىنىڭ دەپۋتاتى بولدىڭىز. ءبىلىم سالاسى بىرنەشە رەفورماعا ۇشىراعانىن جاقسى بىلەسىز. ايتۋلى رەفورمالاردىڭ بىردە-بىرەۋىنىڭ پايداسى بولمادى. ەندى, مىنە, ۇشتىلدىلىك دەگەن شىقتى. وسىعان نە ايتار ەدىڭىز؟
– مەن بۇل سالانىڭ مامانى ەمەسپىن. ءبىلىم سالاسىنداعى رەفورمالاردىڭ اياعىنا جەتپەي جاتقان سەبەپتەرى بار. ول بىزدە ۇردىسكە اينالعان. شەشىمدەردىڭ دە كوبى ورتا جولدا قالىپ قويىپ جاتىر.
ەلباسىنىڭ جولداۋىن, ستراتەگيالىق قۇجاتتارىن قاراساڭ, باعىت-باعدارى وتە تاماشا. ولاردىڭ ناقتىلى, قانشالىقتى ورىندالاتىنىنا ۇكىمەت ءىس-شارالار جاساعان. ول دا تاماشا. اتتەڭ, قاي دارەجەدە, قالاي ورىندالىپ جاتقانى جونىندە ەش جەردە ەسەپ بەرىلمەيدى. بىرەۋىنىڭ وسىنداي بولىپ ەدى, سونى ورىندادىق دەپ جاريالاپ جاتقانىن ەستىگەن قۇلاق جوق. «ءجۇز ناقتى قادام» باعدارلاماسىنىڭ دا باسىم بولىگى مىقتى. بولاشاققا باعدارلانعان دۇنيە. ونىڭ دا جۇزەگە اسۋىنىڭ اقساپ جاتقان تۇستارى كوپ. مىنە, بىزدە كوپ جاقسى ءىستىڭ باسى بار دا, اياعى جوق.
– كەيبىرەۋلەر ۇشتىلدىلىك ماسەلەسىنە كەلگەندە ورىس ءتىلىنىڭ قاجەتى جوق. اعىلشىن مەن قازاق ءتىلى بولسا جەتەدى دەيدى. وعان نە ءۋاج ايتاسىز؟
– ورىس ءتىلىن الىپ تاستاۋ استە مۇمكىن ەمەس. ول – ءبىزدىڭ سۇيەگىمىزگە سىڭگەن قۇبىلىس. قازاقتىڭ توبە ءبيى – تولە بي بابامىزدىڭ «پاتشانىڭ ايتقاندارىنىڭ بارلىعى حالىققا تۇسىنىكتى بولسا, ونداي جارلىق – جارلىق ەمەس» دەگەنى بار ەمەس پە؟! دەمەك, پاتشامىزدىڭ حالىققا تۇسىندىرە الماي تۇرعان نارسەسىن ءبىز ۇعىنىپ, سەنۋگە ءتيىسپىز. اعىلشىن ءتىلىن ەنگىزۋدىڭ ءتيىمدى جاعى بار. ويتكەنى اعىلشىن ءتىلىن ەنگىزۋ ارقىلى ورىس ءتىلىن السىرەتۋگە الىپ كەلەمىز. مەملەكەت باسشىسى ق.توقاەۆتىڭ «مەكتەپتە الدىمەن انا تىلىنە باسىمدىق بەرىلسىن» دەگەنى وتە دۇرىس.
– ءتىل مەن ۇلت ماسەلەسىن العا قويىپ, ۇپاي جيناپ جۇرگەندەر دە بار عوي…
– وتە كوپ. تەك ءتىل ماسەلەسىن قاۋزاپ, قايتا-قايتا ءبىر نارسەنى قايتالاي بەرسەڭ, جۇرتتىڭ قۇلاعى سارسيدى. ودان ەشقانداي قىزىق بولمايدى. ءتىل دامىماي جاتقان جوق, دامىپ كەلەدى. وعان ۇران ەمەس, ناقتى ءىس كەرەك. ءتىل, ءتىل دەي بەرگەنشە «تۋ, تۋ» دەپ ۇراندار ەدىم. ويتكەنى قازاقتىڭ سانى از. استانادا قازاقتىلدى گازەت ساتاتىن نەبارى ەكى-اق دۇكەن بار. سوندا قازاق گازەتتەرىنىڭ ازعانتاي عانا داناسى ساتىلادى. جارتىسى وتپەيدى. دەمەك, وقىمايمىز. ەنجارمىز. ەشتەڭەگە قاراعىمىز كەلمەيدى. تۇككە تۇرعىسىز تۇرىك پەن ءۇندى سەريالدارىن كورگەندە الدىمىزعا جان سالمايمىز. وسىنىڭ ءبارى – ارتتا قالىپ كەتكەنىمىز. اقشاعا باعىنعاندىق. قازىر ۇندىشە امانداسىپ, ۇندىشە كيىنىپ, ۇندىشە توي جاساپ جاتىرمىز. سۇمدىق – وسى. ينديرا گاندي پرەمەر-مينيستر بولىپ تۇرعان كەزدە مۇسىلمانداردى اياۋسىز قىرعان. ول مۇسىلمانداردى قىرىپ جاتقاندا, قازاقتار بالالارىنا ينديرا دەپ ات قويدى. بۇگىندە تۇرىك ءفيلمىنىڭ كەيىپكەرلەرىنىڭ اتىن قويىپ جاتىرمىز. سونداي حالىقپىز. ءوز قولىڭدى ءوزىڭ كەسەسىڭ بە, قايتەسىڭ؟
– لاتىن الىپبيىنە كوشەمىز دەپ دابىرا قىلىپ, بوركىمىزدى باسىمىزعا اتىپ قۋانىپ ەدىك. كەيىن سول اپتىعىمىز تەز باسىلىپ قالدى. سوعان قاراعاندا, وسى قادام ساياسي ءتاسىل بولىپ قالعان جوق پا؟
– ساياسي ءتاسىل بولۋى دا مۇمكىن. لاتىن الىپبيىنە كوشۋگە تىكەلەي قارسىلىعىم جوق. سەبەبى لاتىن ءتىلى – حالىقارالىق ءتىل. ورىس ءتىلىن جەتكىلىكتى مەڭگەردىك, ورىس ادەبيەتىن, ونەرىن جاقسى بىلەمىز. ەندى ءبىز دامىعىمىز كەلەتىن بولسا, اعىلشىن تىلىنە كوشۋىمىز كەرەك. اعىلشىن ءتىلىنىڭ عالامتورداعى قولدانىس اياسى – 67 پايىز. ول لاتىن ءتىلى ارقىلى تەز كەلەدى, ورتاعا سىڭەدى دەگەن ءۇمىت بار.
– كەيىنگى كەزدە مەملەكەتىمىزدىڭ جوعارى زاڭ شىعارۋشى ورگانى – پارلامەنتتى قىزمەتتەن بوساعان شەنەۋنىكتەردىڭ كەلىپ, دەمالاتىن «زاپاسنوي» ورنى دەپ جاتىر. ءسىز قالاي ويلايسىز؟
– بارلىق مەملەكەتتە دە سونداي «زاپاسنوي» ورىنتاقتار بار. كسرو كەزىندە دە قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ ەلۋگە تارتا گەنەرالى وسىلاي «زاپاستا» وتىرعان. وندا تۇرعان ەشتەڭە جوق. اڭگىمە باسقادا. انا ادامداردىڭ ورەسى, قايراتكەرلىگى, مەملەكەتشىلدىگى قانداي؟ ولار مىنا جەردە وزدەرىنە جۇكتەلگەن مىندەتتەردى ويداعىداي اتقارا الا ما؟ سايلاۋشىلارى قايدا؟ جىلى ورىندا بەس-التى جىل وتىرا بەرە مە؟ ول جاعى حالىقتىڭ ويانۋىنا بايلانىستى.
– قاپتاعان دەپۋتاتتىڭ ىشىندە حالىق ءۇشىن قىزمەت ەتەتىنى ساناۋلى عانا. قالعانى – ەنجار, ءالسىز, ۇندەمەيتىندەر ساناتىنان. ولاردىڭ ىسىنە حالىق قاناعاتتانىپ وتىرعان جوق دەگەن دە پىكىر ايتىلىپ قالادى.
– مەن دەپۋتات بولىپ جۇرگەندە دە ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزعا قاناعاتتانباۋشى ادامدار بولعان. قازىر دە سونداي. ويتكەنى دەپۋتاتتاردىڭ ناقتى ءىسى ەل اراسىندا ايتىلمايدى. پارلامەنتتە مىناداي زاڭ قابىلداندى دەپ جالپىلاما ايتىلا سالادى. دەپۋتتاتتىڭ جاساعان قىزمەتى تالقىلانىپ, تارازىعا سالىنباعان سوڭ وسىنداي كەرەعار پىكىرلەر تۋىندايتىنى راس. جاسىراتىنى جوق, اقپارات قۇرالدارىنان, تەلەديداردان جەكە ءبىر دەپۋتاتتار تۋرالى حابار بەرىلە قالسا, بار ايتاتىنى ول ۇيىندە نە ىستەپ جاتىر, تۇرمىسى قالاي, نەمەن شۇعىلدانادى, قانشا نەمەرەسى بار, قاي نەمەرەسىنىڭ باسىنان سيپاپ جاتىر دەگەن سياقتى ۇساق-تۇيەكتى ءسوز ەتەدى. ول كىمگە كەرەك؟ كەيىپكەردىڭ ىشكى دۇنيەسىنە ءۇڭىلىپ, ول كىسى دەپۋتاتتىققا قالاي كەلدى؟ بىرەۋدىڭ قولداۋىمەن بە, الدە ءوزىنىڭ پايىم-پاراساتىمەن بە؟ حالقىنا قانداي قىزمەت جاساپ, ەلىنە قانداي ەڭبەك ءسىڭىرىپ جاتىر؟ وسى تەكتەس ساۋالدار قويىلسا. وسى جاعى تەرەڭ زەرتتەلمەيدى. شىنى كەرەك, دەپۋتاتتاردى ەشكىم ماقتاماعان, ماقتامايدى دا. جالپى, بيلىككە حالىقتى قاراڭعىلاۋ ەتىپ باسقارعان ءتيىمدى عوي.
– اڭگىمەڭىزگە راقمەت!
سۇحباتتاسقان
بەيبىت وسپان
