نۇرلان ايتباي, «شەبەرلەر اۋىلىنىڭ» جەتەكشىسى:
«ەل ءىشى – ونەر كەنىشى». سونىڭ ىشىندە قولونەر شەبەرلەرىنىڭ ورنى ءبىر توبە. ويتكەنى, ۇلتتىعىمىزدىڭ نىشانى, قازاقىلىعىمىزعا جاقىن, جان-جۇرەگىمىز تۇيسىنەدى ونى. ونەردىڭ وسى بىرەگەي سالاسىنىڭ يەلەرى بۇگىنگىدەي جاھاندانۋ زامانىندا دا جانسىرىلىك تانىتىپ, ۇلتتىڭ ءيىسى اڭقىعان قولونەرىمىزدى كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ, مەيلىنشە دامىتىپ جاتقانى كوڭىلگە – مەدەت, جانعا – دەمەۋ. وسى سالانىڭ استانا تويىندا كەڭ كورىنىس تاباتىنى بارىمىزگە ايان. بۇل ءبىزدىڭ بولمىسىمىزدى ءدۇبىرلى دۋماندا الىس, جاقىن شەت ەلدەردەن ات شالدىرىپ كەلەتىن قوناقتارعا بارىنشا تانىتادى, قىزىقتىرادى. ءتىپتى, ءوزىمىز دە قولونەر بۇيىمدارىن كورگەندە, كوكتەن تۇسكەندەي ءۇيىرىلە قالاتىنىمىز بار.
وسى تويعا جەر-جەردەگى قولونەرشىلەردى باستاپ كەلەتىن ەلورداداعى «شەبەرلەر اۋىلىنىڭ» جەتەكشىسى نۇرلان ايتبايمەن اڭگىمەمىز جوعارىداعى ءسوزىمىزدىڭ جالعاسىنداي-اق.
– استانانىڭ, ءوزىمىزدىڭ باس شاھاردىڭ ون بەس جىلدىعىن تويلاماقپىز. «كوپپەن كورگەن ۇلى تويىڭىز» وسى شىعار, ءسىرا! شەبەرلەردىڭ دايىندىعى قالاي؟
– ەكى كۇننىڭ بىرىندە بولاتىن توي ەمەس قوي بۇل. ەلوردانىڭ مەرەكەسى. جانە جىلداعىدان ەرەك, سالتاناتى باسقا بولماق. دۋماننىڭ ءدۇبىرى جەر جاراتىنىن جۇرەك سەزەدى. ايتەۋىر, جاقسىلىقتىڭ نىشانى. جاقسى بولماساق, توي قايدان تابىلسىن؟! سوندىقتان, بيىلعى مەرەكەگە
ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن اعىلاتىن شەبەرلەردىڭ سانى ءجۇز ەلۋدى شامالايدى. ارينە, جىلداعىدان مول قاراسى. دايىنداعان دۇنيەلەرى دە ارقيلى.
– ماسەلەن؟..
– ماسەلەن, ات ابزەلدەرى, ونىڭ
ىشىندە ەر-تۇرمان, ۇزەنگى, تەبىنگى, جۇگەن… زەرگەرلىك بۇيىمداردان كۇمىستەن جاسالعان ساقينا, سىرعا, بويتۇمار, القا… اعاش شەبەرلەرىنىڭ قولىنان شىققان دۇنيەلەر شە, شەتىنەن كوز ءسۇرىندىرىپ, تاڭداي قاقتىراتىندار. دومبىرا, قوبديشا… ءبىر ايتا كەتەرلىگى, ءبىزدىڭ شەبەرلەر كەيىنگى كەزدەگى قولدانىستاعى دۇنيەلەردى جاساپ قانا قويمايدى, سوناۋ عاسىرلاردا پايدا بولعان, بۇگىندە ۇمىت بولا باستاعان ءجادىگەرلەردى دە جاڭعىرتادى. ەگەر بۇلاردى كورگىسى, العىسى كەلگەن جۇرت استانا تويىندا «حان شاتىردىڭ جانىنداعى «مىڭجىلدىقتار توعىسىنداعى استاناعا» كەلسىن.
– «مىڭجىلدىقتار توعىسىنداعى استانانى» اۋىزعا العان سوڭ, اڭگىمە اۋانىن دا سوعان بۇرساق… بيىلعى تويعا قانداي جاڭالىقتارمەن كەلەسىزدەر؟
– اتاپ ايتار جاڭالىعىمىز مىناۋ: ۇستالار, زەرگەرلەر, باسقا دا قولونەرشىلەر نيەت تانىتقاندارعا شەبەرلىك سىنىپتارىن ءوتكىزەدى. قانىمىز قازاق ەمەس پە؟ ەندەشە, جانىمىز دا قازاق. بۇل شەبەرلىك سىنىپتارىنا قاتىسۋشىلار كوپ بولاتىنىنا سەنىمىم مول. دەسە دە, وسى ورايدا ويعا كەلگەن ءبىر ماسەلەنى اقتارعىم كەلەدى: بۇگىنگى شەبەرلەردىڭ, قولونەرشىلەردىڭ دەنى, ءيا, باسىم كوپشىلىگى – ەگدە كىسىلەر. جاستارى قىرىققا تاياعان, ەلۋدى القىمداعان… ياعني, ماشاقاتى كوپ سالاعا ماشىقتانعان جاستار سيرەك. وسىعان قاراپ, «بۇگىنگى بۋىن جالقاۋلانىپ بارا ما» دەگەن وي ۇيالايدى ساناعا.
– سوندا, الگى ءجۇز ەلۋدىڭ شاماسىنداعى شەبەرلەردىڭ ءشاكىرتتەرى جوق پا؟
– شاكىرت بار عوي. ارقايسىسىنىڭ تاربيەلەپ جۇرگەن ءبىردى-ەكىلى وقۋشىسى بار. سولاردىڭ ءوزى ءبىر-ەكى دۇنيەنىڭ جاسالۋىن ۇيرەنىپ الادى دا, «مەن مىقتى قولونەرشىمىن» دەپ, كەۋدە قاعىپ شىعادى. كوپكە توپىراق شاشۋدان دا اۋلاقپىن. دەسە دە, ونەردىڭ قيىندىعىنا توزەر جىگىتتەر از, وتە از, ناعىز شەبەرلەر نەكەن-ساياق.
– ءبىز ەل اراسىندا جۇرگەن سوڭ ەستىپ جاتامىز عوي ەلدىڭ اۋزىنان. بۇگىنگى ۇستالاردىڭ, زەرگەرلەردىڭ جاساعان دۇنيەلەرى وتە قىمبات تۇرادى ەكەن. ونىسىمەن قويماي ساپاسىز كورىنەدى…
– ونىڭىز راس. جاڭا ايتتىم عوي, ناعىز شەبەرلەر نەكەن-ساياق دەپ. مىنە, سول نەكەن-ساياقتىڭ زاتتارى قىمباتىنا قىمبات. ءويتكەنى, ساپاسى باعاسىنا جاۋاپ بەرەدى ولاردىڭ. ال, ناشار شەبەرلەر, قولونەرشىلەر سولاردىڭ باعاسىن كورەدى دە, «ءوي, مەنىڭ ءدال سونداي دۇنيەم بار عوي. نەگە ونىڭ باعاسى انانىكىنەن كەم بولۋى كەرەك» دەپ, وزدەرىنىڭ ساپاسىز زاتىنا جوعارى باعانى ىلەدى. سودان كەيىن, جاڭا ايتىلعانداي, ءسوز ەرەدى مىقتىلاردىڭ سوڭىنا. «ءبىر قۇمالاق ءبىر قارىن مايدى شىرىتەدىنىڭ» كەرى عوي.
– ەندەشە, الگى نەكەن-ساياق مىقتى شەبەرلەردىڭ ءبىرنەشەۋىنىڭ ەسىمدەرىن ايتا كەتىڭىزشى, جۇرت بىلە ءجۇرسىن.
– ايتايىن, زەرگەرلەردەن بەرىك ءالىباي, امانگەلدى مۇقاجانوۆ, سەرجان ءباشىروۆ بار. اعاش ۇستالارىنىڭ مايتالماندارى دەپ ايداربەك مولداحانوۆتى, بولاتبەك قالداروۆتى اتايمىن. بۇعان تەرى بۇيىمدارىمەن ەر-توقىم ىسپەتتى دۇنيەلەردى جاسايتىن سەرىكقازى نۇرعاليەۆتى, ەرلان مامبەتقاليەۆتى قوسىڭىز. ايتپاقشى, اۋلەتىمەن قولونەرشى بەيىشبەكوۆتەر وتباسىن ايرىقشا اتاپ ايتسام, ارتىقتىق ەتپەس. بەرىك دەگەن ۇلى, ۆەنەرا دەگەن قىزى بار, «ون ساۋساقتارىنان ونەر تامعاندار». بۇلاردىڭ قاتارىندا ەسىمدەرى اتالماعاندار دا بار.
– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
اسحات رايقۇل
