تابيعاتتىڭ ءتول مەرەكەسi – ناۋرىز مەيرامى جىلدان- جىلعا ەلiمiز جاپپاي اتاپ وتەتiن مەرەكەگە اينالىپ كەلەدi. سوندىقتان دا استانا قالاسىنىڭ اكiمi يمانعالي تاسماعامبەتوۆتiڭ ءوزi باس بولىپ وسى ناۋرىز مەيرامىنا ايرىقشا كوڭiل ءبولدi. قالا باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ەلوردانىڭ «قازاق ەلi» الاڭىنان باستاپ بiرنەشە جەردە مىڭداعان قالا تۇرعىندارى مەن قوناقتارىمىز قاتىسقان ناعىز جالپىحالىقتىق, شىنايى مەرەكەلiك مازمۇن مەن سيپاتتاعى مەيرام وتكiزiلدi.
ۇلىستىڭ ۇلى كۇنi قارساڭىندا «ارمىسىڭ, ءاز-ناۋرىز!» اتتى قالالىق كونكۋرس وتكiزiلدi. ەرەجەسiن قالا اكiمi ارنايى بەكiتكەن. ناۋرىزدىڭ 14-iنەن باستاپ 26-سىنا دەيiن سوزىلعان بۇل بايقاۋعا 90-عا جۋىق ءارتۇرلi سالانىڭ مەكەمەلەرi قاتىستى. اتاپ ايتقاندا, قالا اكiمدiگiنە قاراستى 14 باسقارما, 27 دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەسi, 15 مادەنيەت وشاعى, 7 جوعارى وقۋ ورنى, 14 كوللەدج, 7 كاسiپتiك مەكتەپ, استانا قالاسى بويىنشا ادiلەت جانە ستا-تيستيكا دەپارتامەنتتەرi, استانا قالاسى باس جوسپارىنىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى, «ساپارجاي استانا» مەكەمەسi جانە تاعى باسقالار. سونداي-اق, بايقاۋدان تىس 63 بالاباقشا مەن 69 مەكتەپتە ناۋرىز مەيرامى ءوز دەڭگەيiندە تويلاندى. وسىلاردىڭ بارلىعىن قوسقاندا بيىل ەلوردانىڭ 220 مەكەمەسiندە ناۋرىز تويلاندى.
بايگە بولعاننان سوڭ جەڭiمپاز بولاتىنى بەلگiلi. تiل باسقارماسى ۇيىمداس-تىرعان باسەكەنiڭ قازىلار القاسىنا 50-گە تارتا مۇشەلەر ەنگiزiلدi. قازىلار القاسىنىڭ كوبiرەك بولۋى ءار مەكەمە وتكiزگەن مەرەكەلiك شاراعا قاتىسۋ, بارلىق مەكەمەلەردi قامتۋ ماقساتىنان تۋىنداعان ەدi. البەتتە, توي بولعان سوڭ, ءار مەكەمە ءوزiنiڭ اۋقىمىنا, جاعدايىنا, مۇمكiندiگiنە قاراي كو-سiلەتiنi دە بەلگiلi. دەسەك تە, مۇمكiندiگiن بارىنشا پايدالانعان, مەيرامعا ءار بەرۋگە تالپىنعان, ايرىقشا ىقىلاس بiلدiرگەن مەكەمەلەر, ناۋرىز مەي-رامىن قاتارداعى كوپ اتاۋلى كۇننiڭ بiرi رەتiندە اتاپ وتە سالعان مەكەمەلەر دە بولدى. سوعان وراي, بەس ءتۇرلi سالا بويىنشا بايقاۋدىڭ شارتىنا ساي مەكەمەلەردiڭ ناۋرىز مەيرامىن وتكiزۋدەگi بەلسەندiلiگi, ەڭبەگi, شىعارماشىلىعى باعالاندى. باعالاۋ بارىسىندا بۇل مەيرامنىڭ كوپشi-لiكتi قامتۋ سيپاتىنا, ۇلتتىق داستۇرلەردiڭ شىنايى پاش ەتiلۋiنە, ناۋرىز-دىڭ تابيعي بولمىسىن اشۋ ەرەكشەلiگiنە, مەيرامنىڭ قايىرىمدىلىق مانiنە باسا كوڭiل ءبولiندi. ويتكەنi, ناۋرىز مەيرامى – بەلگiلi بiر ۇلتتىڭ, دiننiڭ نەمەسە ءوڭiردiڭ مەرەكەسi ەمەس, بۇل بويىندا جالپىادامزاتتىق قۇندى-لىقتار قالىپتاسقان مەيiرiم مەن شاپاعاتتىڭ, قايىرىمدىلىق پەن كەشiرiمنiڭ, باۋىرمالدىق پەن تاتۋلىقتىڭ مەيرامى. سوندىقتان دا بۇل مەيرامدى بiرiككەن ۇلتتار ۇيىمى حالىقارالىق مەرەكە رەتiندە جاريا-لاعانى دا ءمالiم. «ارمىسىڭ, ءاز-ناۋرىز!» بايقاۋىنىڭ باستى ماقساتى – تاۋەلسiز قازاق ەلi باس قالاسىندا وسىنداي ادامي قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاۋ, قالىپتاستىرۋ. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنi اياسىندا بiر قالانىڭ تۇرعىندارىن, بۇگiندە قازاقستاننىڭ ماقتانىشى مەن مارتەبەسiنە اينالعان استانا جۇرتىن بiر-بiرiمەن ودان سايىن تابىستىرۋ, قاۋىشتىرۋ, رۋحاني باۋىرلاستىرۋ سياقتى يماني, ادامي ماقساتتار دا وسى مەرەكەنiڭ وزەگiندە ءوزارا جاراسىمىن تاۋىپ جاتقاندىعىن اڭعاردىق. ەندi بايقاۋدىڭ قورىتىندىلارىنا كەلەيiك. بايقاۋ مەملەكەتتiك مەكەمەلەر, دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەلەرi, وقۋ ورىندارى, مادەنيەت مەكەمەلەرi ارالارىندا وتكiزiلدi. مەملەكەتتiك جانە ونىڭ قۇرىلىمدىق مەكەمەلەرi اراسىندا وتكەن بايقاۋدا جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتiك باعدارلامالار باسقارماسى, كاسiپكەرلiك جانە ونەركاسiپ باسقارماسى, استانا قالاسى باس جوسپارىنىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ جوبالاۋ ينستيتۋتى ۇجىمدارى ايرىقشا دايىندىعىمەن ەرەكشەلەندi. تاراتىڭقىراپ ايتساق, جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتiك باعدارلامالار باسقارماسى ۇيىمداستىرعان ناۋرىز مەيرامىنا باسقار-ماعا باعىنىشتى 5 مەكەمە بەلسەنە قاتىستى. وسى مەكەمەلەردiڭ ارقايسىسى «كورiسۋ», «سەلت-ەتكiزەر», «ۇيقىاشار», «ناۋرىز جۇمباق», «ناۋرىز جىر», «ناۋرىز تiلەك» سياقتى وسى مەيرامنىڭ ءداستۇرلi جورالعىلارىن كورسەتتi. قارتتار ۇيiندە مۇگەدەك قولونەرشiلەردiڭ كورمەسi, ۇلتتىق ويىندار ۇيىمداستىرىلدى, ناۋرىزدىڭ تەرەڭ تاريحى تانىستىرىلدى. جالپى العاندا, بايقاۋعا قاتىسقان مەملەكەتتiك مەكەمەلەردiڭ iشiندە دايىندىعى دا, مەيرامدى وتكiزۋ دەڭگەيi دە وتە جوعارى بولعاندىقتان قازىلار القاسى بiراۋىزدان جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتiك باعدارلامالار باسقارماسىن جەڭiمپاز دەپ تانىدى. مەملەكەتتiك مەكەمەلەر اراسىنداعى بايقاۋدا كاسiپكەرلiك جانە ونەركاسiپ باسقارماسىنىڭ «شاپاعات» كوممۋنالدىق بازارىندا وتكiزگەن مەرەكەلiك شاراسى اسەرلiلiگiمەن, ناۋرىز ناقىشتارىنىڭ قانىق بولۋىمەن ەرەكشەلەندi. اسiرەسە, قىزىر بابانىڭ تۇيە مiنiپ كەلiپ حالىققا باتا بەرۋi ايرىقشا شىنايى ءھام اسەرلi بولدى. ولار ەكiنشi ورىندى يەلەندi. ءۇشiنشi ورىندى استانا قالاسى باس جوسپارىنىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ جوبالاۋ ينستيتۋتى يەلەندi. بۇلاردىڭ عيماراتتى بەزەندiرۋi, كەلiن ءتۇسiرۋ سالتىن كورسەتۋi, ۇلتتىق كيiمدەرiنiڭ ساندiلiگi ايرىقشا كوز تارتتى. سونداي-اق, وسى سالا بويىنشا بايقاۋعا قاتىسقان ادiلەت دەپارتامەنتiنiڭ, جولاۋشىلار كولiگi جانە اۆتوموبيل جولدارى باسقارماسىنىڭ, بiلiم باسقارماسىنىڭ, جۇمىلدىرۋ دايىندىعى, ازاماتتىق قورعانىس, اپاتتاردىڭ جانە دۇلەي اپاتتاردىڭ الدىن الۋىن جانە جويۋىن ۇيىمداستىرۋ جونiندەگi باسقارماسىنىڭ, «ساپارجاي استانا» مەكەمەسiنiڭ ۇيىمداستىرعان شارالارىن ايرىقشا ءبولiپ اتاۋعا بولارلىق. ال, جەر قاتىناستارى, «استانا – جاڭا قالا» باسقارمالارى وزدەرiنiڭ ءوتiنiش بەرگەندەرiنە قارا-ماستان, ناۋرىز مەيرامىن مۇلدە وتكiزبەگەندiكتەرi دۇرىس بولدى دەپ ايتا المايمىز.
بايقاۋدىڭ كەلەسi سالاسى وقۋ ورىندارى اراسىندا وتكiزiلدi. ولاردىڭ iشiندە ەۋرازيا گۋمانيتارلىق ينستيتۋتى, گۋمانيتارلىق كوللەدج, قازاق ەكونوميكا, قارجى جانە حالىقارالىق ساۋدا ۋنيۆەرسيتەتi ايرىقشا نازارعا iلiكتi. ەۋرازيا گۋمانيتارلىق ينستيتۋتىنىڭ «كورiسۋ», «بۇلاق كوزiن اشۋ», «اعاش ەگۋ» سياقتى داستۇرلەرi, «قوش كەلدiڭ, ءاز-ناۋرىز!» اتتى كورمەسi, «كوكتەمنiڭ ويانۋى» اتتى تەاترلاندىرىلعان كورiنiسi كوپشiلiكتiڭ كوڭiلiنەن شىقتى. سونىڭ ناتيجەسiندە وقۋ ورىندارى اراسىندا بiرiنشi ورىندى يەلەندi. استانا گۋمانيتارلىق كوللەدجi دە ۇلىستىڭ ۇلى كۇنiنە ۇلكەن دايىندىقپەن كەلiپتi. بۇل وقۋ ورنىنىڭ تەاترلاندىرىلعان كورiنiسi, ستۋدەنتتەردiڭ قولونەر كورمەسi, ۇلتتىق ويىنداردى كورسەتۋi اسا اسەرلi بولدى. ءسويتiپ, ولار II ورىنعا يە بولدى. ال III ورىندى قازاق ەكونوميكا, قارجى جانە حالىقارالىق ساۋدا ۋنيۆەرسيتەتi يەمدەندi. ەكi بولiمنەن تۇراتىن جالپىۋنيۆەرسيتەتتiك مەرەكەلiك شارادا الدىمەن ون كافەدرا ءوز ونەرلەرiن كورسەتسە, ەكiنشi بولiمدە ءار شاڭىراقتاعى ناۋرىز داستارحا-نىندا مەرەكە ءوز جالعاسىن تاۋىپ جاتتى. وسى سالا بويىنشا قارجى اكادەمياسى, قازاق ينجەنەرلiك-تەحنيكالىق اكادەمياسى, پوليتەحنيكالىق كوللەدجi, ەكونوميكا جانە قارجى كوللەدجi, №2 كاسiپتiك مەكتەبi ىنتا-لاندىرۋ سىيلىقتارىنا يە بولدى. جالپى وقۋ ورىندارىنىڭ ناۋرىز مەيرامىنا تىڭعىلىقتى دايىندالعاندىقتارىن اتاپ ءوتۋ قاجەت. دەسەك تە, كەيبiر وقۋ ورىندارى بۇل مەيرامعا ىنتالىلىق تانىتپادى. ولاردىڭ قاتارىندا قازاقستان-رەسەي ۋنيۆەرسيتەتi, №3 كاسiپتiك ليتسەي, م.لومونوسوۆ اتىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتiك ۋنيۆەرسيتەتiنiڭ قازاقستان فيليالى, قازاق زاڭ كوللەدجi سياقتى وقۋ ورىندارىن اتايمىز. بۇل بiلiم وردالارىنىڭ قالامىزدا, جالپى ەلiمiزدە كەڭ تۇردە اتالىپ ءوتiپ جاتقان ناۋرىز مەيرا-مىنا لايىقتى تۇردە قاتىسقاندارى ءجون بولار ەدi. ناۋرىز مەيرامى – كوپ تويدىڭ بiرi ەمەس, ۇرپاققا تاعىلىم تاراتار ۇلىق مەرەكە ەمەس پە؟!
استانانىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەلەرi ناۋرىز مەيرامىنا جاپپاي ءارi بەلسەنە قاتىسقاندىقتارىن ايتا كەتكەن ءلازiم. ايتالىق, 20-دان استام دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەلەرiندە مەيرام اتالىپ ءوتتi. سولاردىڭ iشiندە № 2 قالالىق ەمحانا, ونكولوگيا ديسپانسەرi, مامانداندىرىلعان بالالار ءۇيiن ايرىقشا اتاپ وتەمiز. ماسەلەن, № 2 قالالىق ەمحانا ناۋرىز مەي-رامىنىڭ قىزىر بابانىڭ باتاسى, كۇن مەن ءتۇننiڭ تەڭەلۋ ءساتi, الاستاۋ, ناۋرىزدى قارسى الۋ سياقتى ەتەنە داستۇرلەرiن, سونداي-اق, قۇدا ءتۇسۋ, سىر-عا سالۋ, نەكە قيۋ سياقتى سالتتاردى شىنايى ءارi اسەرلi كورسەتە الدى. اتاپ ايتارلىعى, وسى ەمحانادا قىزمەت iستەيتiن ءتۇرلi ۇلت وكiلدەرi مەملەكەتتiك تiلدە ءان ايتىپ, ولەڭ وقىپ, ساحنالىق قويىلىمدارعا بەلسەنە اتسالىستى. ءسويتiپ, اتالعان قالالىق ەمحانا ناۋرىز مەيرامىن جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىپ, وسى سالا بويىنشا I ورىندى جەڭiپ الدى. بۇدان كەيiنگi ورىنداردى 500-گە جۋىق ادام قاتىسىپ بارشاسى ۇلتتىق كيiم كيگەن, ۇلتتىق داستۇرلەردi دارiپتەگەن ونكولوگيا ديسپانسەرi جانە مەكەمە عيما-راتىن ناۋرىز ناقىشتارىمەن اسەم بەزەندiرگەن, وزگە ۇلت وكiلدەرi قازاق تiلiندە ونەر كورسەتكەن مامانداندىرىلعان بالالار ءۇيi يەمدەندi. سونداي-اق, ىنتالاندىرۋ سىيلىعىنا يە بولعان № 1 قالالىق پەرزەنتحانا, قالا-لىق جۇقپالى اۋرۋلار اۋرۋحاناسى, № 7 قالالىق ەمحانا, № 2 قالالىق با-لالار اۋرۋحانالارىنىڭ بەلسەندiلiگiن اتاپ وتەمiز. وسى رەتتە پاتولو-گواناتوميا بيۋروسى, قان ورتالىعى, قالالىق جەدەل مەديتسينالىق جاردەم ستانتسياسى, كارديولوگيا ورتالىعى, سالاۋاتتى ءومiر سالتىن قالىپتاستىرۋ ورتالىعى, № 2 قالالىق اۋرۋحانا سياقتى دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەلەرiنiڭ ۇلىستىڭ ۇلى كۇنiنە ءمان بەرمەۋiن ۇعىنۋ قيىن.
«ارمىسىڭ, ءاز-ناۋرىز!» بايقاۋىنا قاتىسقان مادەنيەت مەكەمەلەرiنiڭ iشiندە تاۋەلسiزدiك سارايى, «استانالىق تسيرك», «اتامەكەن»-قازاقستان كارتاسى» ەتنو-مەموريالدىق كەشەنi مەكەمەلەرiن ايرىقشا اتاپ وتكiمiز كەلەدi. ايتالىق, قازىلار القاسى: «بۇل مەكەمە بايقاۋدىڭ بارلىق تا-لاپتارىن ورىنداعان. ونىڭ iشiندە سىرتقى جانە iشكi بەزەندiرiلۋi, قازاق حالقىنىڭ ەجەلدەن ۇزiلمەي جەتكەن كونە سالت-داستۇرلەرi مەن ادەت-عۇرىپ-تارىن تەاترلاندىرىلعان تۇردە شىنايى كورسەتiلۋiن ەرەكشە اتاعان ءجون» دەپ ەرەكشە باعالاپتى. تاۋەلسiزدiك سارايىنىڭ ۇلكەن زالىندا التى قاناتتى 5 كيiز ءۇي تولىق جابدىعىمەن تiگiلiپتi. كيiز ءۇي iشiندە جۇك اياق, سان-دىق, كۇبi, كەبەجە, اڭ تەرiلەرi, باتىردىڭ بەس قارۋى iلiنگەن. زالدا التى-باقان قۇرىلعان, جاستار «اقسۇيەك» ويىنىن, ال بالالار اسىق ويناعان. قازاقشا كۇرەس بولعان. بارلىق جاستار قازاقشا كيiنگەن. مiنە, وسىنى ەسكەرiپ, مادەنيەت مەكەمەلەرi اراسىندا باسقالاردان وق بويى وزىپ تاۋەلسiزدiك سارايى I ورىندى جەڭiپ الدى. II ورىندى «اق اۋىل», «بولا-شاق», «ونەر», «بەرەكە», «ىنتىماق», «مولشىلىق», «ىقىلاس», «دوستىق» اتتى اۋىلدارعا ءبولiنiپ, قازاقتىڭ بايىرعى سالت-داستۇرلەرiن پاش ەتكەن استانالىق تسيرك يەلەندi. ال III ورىنعا «مەرەكەلi, بەرەكەلi ناۋرىز توي!» اتتى ۇلتتىق مەيرام وتكiزگەن جانە بايقاۋلار مەن سايىستارعا تولى بولعان «اتامەكەن» قازاقستان كارتاسى» ەتنو-مەموريالدىق كەشەنi يە بولدى. سونداي-اق, بايقاۋدا № 10 كوپشiلiك كiتاپحانا, ورتالىقتاندىرىلعان كiتاپحانا جۇيەسi, «ناز» مەملەكەتتiك بي انسامبلدەرi تىڭعىلىقتى دايىندىقتارىمەن كوزگە ءتۇستi. سونداي-اق, ناۋرىز مەيرامى سياقتى ۇلكەن حالىقتىق مەرەكەگە نەمقۇرايلىلىق تانىتقان № 8 كوپشiلiك كiتاپحانانى, قازiرگi زامانعى ونەر مۇراجايىن, № 2 كوپشiلiك كiتاپحانانى, № 8 بالالار كiتاپحاناسىن, № 5 كوپشiلiك كiتاپحانانى اتاپ, الداعى ۋاقىتتا ولاردىڭ مۇنداي ماڭىزدى شارالارعا بەلسەندiرەك, تياناقتىراق قاتىسۋىن تiلەر ەدiك.
جالپى العاندا, iلگەرiدە ايتقانىمىزداي بيىلعى ناۋرىز مەيرامىنىڭ مازمۇنى دا, اسەرi دە, شىرايى دا ايرىقشا بولعان سياقتى. دەگەنمەن, كوپتەگەن مەكەمەلەر بۇل مەيرامنىڭ وزiندiك ءتول تابيعاتىن كورسەتۋدە ولقى-لىقتار بايقاتتى. اتاپ ايتقاندا, ناۋرىزدىڭ وزiندiك داستۇرلەرiن كورسەتۋ كەمشiن ءتۇسiپ جاتتى. ياعني, كوپتەگەن مەكەمەلەردەن ناۋرىزدىڭ باستى كەيiپكەرi قىدىر اتا بەينەسiن, ناۋرىز ايتىستى, ناۋرىز جۇمباقتى, ناۋرىز باتانى كورە المادىق. ناۋرىز مەيرامىن ولەڭ ايتىپ, بي بيلەپ, ناۋرىز كوجە iشiپ وتكەرە سالامىز دەگەن جاڭساق تۇسiنiكتەن نەعۇرلىم ارىلعانىمىز ءجون. ناۋرىز مەيرامىنىڭ سان عاسىرلار بويى قالىپتاسقان وزiندiك تابيعاتى, داستۇرلەرi, قاجەت دەسەڭiز فيلوسوفياسى, سونىمەن بiرگە بۇگiنگi زاماندا جاڭعىرتا, جاڭارتا كورسەتەتiن ومiرلiك, تۇرمىستىق قيسىندار دا بار. وسىدان دا بۇل مەرەكە مىڭ جىلدار بويى ۇمىتىلماي ساقتالىپ, جاڭعىرىپ, اتالىپ ءوتiلiپ كەلەدi. ناۋرىز مەيرامى – كۇن مەن ءتۇننiڭ تەڭەلگەنi سياقتى ادام مەن ادامنىڭ تەڭەلگەنiن, تابيعات شۋاعى مەن ادام مەيiرiمiنiڭ جاراسىمىن, تiرشiلiكتiڭ ويانۋىن, وسىلاردان بارىپ ادام رۋحىنىڭ اسقاقتاپ, ونىڭ جاسامپازدىققا ۇمتىلعان جiگەرi مەن رۋحىن پاش ەتەتiن سالتاناتتى دا تاعىلىمدى مەيرام. وسى مەيرامدا بارشامىز ناۋرىزدىڭ ادامي مانiنە, گۋمانيستiك قۇندىلىقتارىنا بويلاپ ودان رۋحاني ءلاززات, ەستەتيكالىق قاناعات الا بiلۋiمiز قاجەت. ناۋرىز مەيرامى اربiردەن سوڭ جاس تا جاسامپاز قازاق ەلiنiڭ مادەني دەڭگەيiن, رۋحاني بولمىسىن دا بايقاتاتىن مەيرام. ەندەشە, ارقايسىسىمىز, اسiرەسە, مەكەمە باسشىلارى, مەرەكەنi ۇيىمداستىرۋشىلار ناۋرىز مەيرامىن وتكiزگەندە ءوزiمiزدiڭ كiسiلiگiمiزدi دە, قالامىزدىڭ مارتەبەسiن دە, وتاندىق مادەنيەتiمiزدiڭ ابىروي-بەدەلiن دە ۇمىتپاعانىمىز ابزال.
ەربول تiلەشوۆ
استانا قالاسى تiلدەردi دامىتۋ باسقارماسى باستىعىنىڭ
مiندەتiن اتقارۋشى
