FinReview.info اقپاراتتىق-تالداۋ سايتىنىڭ ساراپشىلارى نۇر-سۇلتاننىڭ «اقىلدى قالا», قارجى ورتالىعى جانە وڭىرلىك ينۆەستيتسيالىق حاب رەتىندە دامۋى تۋرالى قارجىلىق-ەكونوميكالىق شولۋ جاساپتى.
2018 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا استانادا ەلىمىزدىڭ جالپى ىشكى ءونىمىنىڭ 9,8 پايىزى, مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ 8,7 پايىزى جاساقتالىپ, نەگىزگى كاپيتالعا قۇيىلعان ينۆەستيتسيانىڭ 9,5 پايىزى شوعىرلانعان.
ەكونوميكاداعى جەتىستىكتەر
ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ دامۋىندا باس قالانىڭ ماڭىزى زور دەپ سانايدى FinReview.info ساراپشىلارى. شاھاردىڭ اۋماعى 801,5 ش.م اۋماقتى الىپ جاتىر, مۇندا رەسپۋبليكا حالقىنىڭ 5,9 پايىزى تۇرادى (2019 جىلدىڭ ءى توقسانىنىڭ ەسەبى بويىنشا 1,1 ملن ادام). 2018 جىلى قالانىڭ ىشكى وڭىرلىك ءونىمىنىڭ ء(ىوو) مولشەرى 5,8 ترلن تەڭگەگە جەتىپ, ءبىر جىلداعى ءوسىمنىڭ اقشالاي بالاماسى 3,7 پايىزدى قۇرادى. ءىوو تۇرعىن باسىنا شاققاندا 16 مىڭ اقش دوللارىنا (5,5 ملن تەڭگە) تەڭ, ال رەسپۋبليكا بويىنشا ورتاشا كورسەتكىش – 9,5 مىڭ اقش دوللارى (3,7 ملن تەڭگە).
2014 جىلدان باستاپ وندىرىستىك ءونىم كولەمى ەكى ەسەگە – 146,8 ملرد تەڭگەدەن 340 ملرد تەڭگەگە جەتتى. ەلوردانىڭ ءىوو-ندە ونەركاسىپ ءوندىرىسىنىڭ مەنشىكتى ۇلەسى سايكەس مەرزىممەن سالىستىرعاندا 3,7 پايىزدان 5,8 پايىزعا ارتتى. ءىوو نەگىزگى كولەمىن جاساقتايتىن سالالار (41,1 پايىز ) – كوتەرمە جانە جەكە ساۋدا, اۆتوموبيلدەر مەن موتوتسيكلدەردى جوندەۋ (1,1 ترلن تەڭگە), كاسىبي, عىلىمي جانە تەحنيكالىق قىزمەتتەر (672,5 ملرد تەڭگە) جانە جىلجىمايتىن مۇلىكپەن وپەراتسيالار جاساۋ (637,5 ملرد تەڭگە).
نۇر-سۇلتان قالاسىن 2050 جىلعا دەيىن دامىتۋ تۇجىرىمداماسى اياسىندا 7 نەگىزگى جۇيەقۇراۋشى باعىتتار بەلگىلەندى:
بيزنەس-قىزمەتتەر (ەڭ الدىمەن, لوگيستيكا, قارجىلىق سەكتور, شاعىن بيزنەس);
• تەمىرجول جانە اۆياتسيا ماشينالارىن جاساۋ, اسپاپ جاساۋ, اففيناجدى ءوندىرىس سالالارىندا جوعارعى تەحنولوگيالاردى دامىتۋ (بولاشاقتا ەنەرگيانى ساقتاۋ تەحنولوگياسى دا);• «جاسىل ەكونوميكا» جانە قالانى Smart ءسىty رەتىندە دامىتۋ پرينتسيپتەرىن ەنگىزۋ;
• مەديتسينالىق قىزمەتتەر, فارماتسەۆتيكا;
• ءبىلىم بەرۋ قىزمەتتەرى («نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى» اق بازاسىنا نەگىزدەلگەن عىلىمي قالاشىق);
• تۋريزم يندۋسترياسى;
• ساۋدا.
ينۆەستيتسيالاردىڭ تارتىمدىلىعى
سونىمەن بىرگە, جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاننىڭ ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ جانە ينۆەستورلاردى ارنايى ەكونوميكالىق ايماققا (اەا) اكەلۋ بويىنشا جۇرگىزىپ جاتقان جۇمىستار ارقىلى اەا-نىڭ 153 قاتىسۋشىسى اراسىندا جالپى سوماسى 2 ترلن تەڭگە بولاتىن 393 جوبا ىسكە قوسىلدى. ونىڭ ىشىندە №1 يندۋستريالدىق پاركىندە 71 جوبا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر, وعان 143,2 ملرد تەڭگە جۇمىلدىرىلعان. بۇگىندە ول بويىنشا 1,1 ملرد تەڭگەنىڭ ءونىمى ءوندىرىلدى.
قازىرگى كۇنى نۇر-سۇلتان قالاسى ينۆەستيتسيالىق اعىستاردى شوعىرلاندىرعان حالىقارالىق حاب بولىپ تابىلادى. 2018 جىلى قالا ەكونوميكاسىنا سالىنعان كاپيتال كولەمى 1,1 ترلن تەڭگەنى قۇرادى. ول بۇدان ءبىر جىل بۇرىنعى مولشەردەن 11,9 پايىزعا جانە 2013 جىلعى دەڭگەيمەن سالىستىرعاندا 2 ەسە كوپ. 2019 جىلدىڭ 5 ايىندا ەلوردانىڭ نەگىزگى كاپيتالىنا سالىنعان ينۆەستيتسيا 189,2 ملرد تەڭگەنى قۇرادى.
كىرىس ۇلعايىپ كەلەدى
كەيىنگى ءۇش جىلدا استانا ەكونوميكاسىنا 1,3 ترلن تەڭگە سوماسىندا قارجى قۇيىلدى, ونىڭ 560,1 ملرد تەڭگەسى ترانسفەرتتەر ارقىلى كەلدى. سونىمەن قاتار, كەيىنگى جىلدارى بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگىنىڭ سالىق تۇسىمدەرى ايتارلىقتاي ارتقان – 2015 جىلعى 47,6 پايىزدان 2018 جىلى 60,2 پايىزعا دەيىن. وسى كەزەڭدەردە جەكە كىرىستەردىڭ ءوسىمى بىرتىندەپ ترانسفەرتتىك تۇسىمدەردى 63,6 پايىزدان 35 پايىزعا دەيىن تومەندەتۋمەن قاتار قوسا قاباتتاسىپ جۇرگىزىلدى.
قالانىڭ قولايلى ەكونوميكالىق ورتاسى جالپى تۇسىمدەر قۇرىلىمىندا جەكە تابىستاردىڭ ارتۋىنا ىقپال ەتتى, ول جەرگىلىكتى بيۋدجەت كىرىستەرىن قالىپتاستىرۋدا مەملەكەتتىڭ قاتىسۋ ۇلەسىن بىرتىندەپ ازايتۋعا مۇمكىندىك بەردى. نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ 2019-2021 جىلدارعا بەكىتىلگەن بيۋدجەتىنە سايكەس, كىرىس 437 ملرد تەڭگە (2018 جىلعا +5,9 پايىز) قۇراۋى ءتيىس, ونىڭ سالىق تۇسىمدەرى – 264,2 ملرد تەڭگە (60,4 پايىز), ترانسفەرتتەر – 161,6 ملرد تەڭگە (37 پايىز).
استانا سونداي-اق شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ نازارىن اۋداردى. وتكەن جىلى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا جانە جالپى قالا ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا حالىقارالىق ينۆەستورلاردان 964 ملن اقش دوللارى تارتىلدى. ول بۇدان ءبىر جىل بۇرىنعى مەرزىممەن سالىستىرعاندا 64,3 پايىز (586,6 ملن اقش دوللارى) كوپ.
«اقىلدى قالا»
قالانىڭ ينفراقۇرىلىمدىق دامۋىنان باسقا, Smart Astana جوباسىن جۇزەگە اسىرۋعا ايرىقشا كوڭىل ءبولىنىپ وتىر. ونىڭ نەگىزىندە «اقىلدى قالانى» ەرەكشەلەيتىن ۇزدىك الەمدىك تاجىريبە مەن باستى التى سيپاتى جاتىر: «اقىلدى» ەكونوميكا, باسقارۋ, ءومىر ءسۇرۋ, ۇتقىرلىق, ادامدار جانە قورشاعان ورتا. بۇل باعىتتا جۇمىسقا تارتىلعان شەتەلدىك كەڭەسشىلەرمەن بىرگە «قاۋىپسىز قالا», Smart ءسىty جوبالارى جۇزەگە اسىرىلۋدا. قاناتقاقتى رەجيمدە «Smart كوشە جارىقتاندىرۋى», «Smart مەكتەپ» جانە «Smart ەمحانا» جوبالارى ىسكە قوسىلدى. اتالعان جوبالار استانا جۇرتشىلىعىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە, كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا, شىعىنداردى وڭتايلاندىرۋعا جانە ءومىر سۇرۋگە قولايلى ورتا قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان.
الەم قالالارىن دامىتۋدىڭ جاڭا پاراديگماسى: كرەاتيۆ ەكونوميكالىق دامىعان ەلدەردە ءونىم وندىرۋگە اسەر ەتەتىن نەعۇرلىم ماڭىزدى فاكتورعا اينالا باستادى. بۇل فەنومەن ستاندارتتان تىس جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا جانە كاپيتال جاساقتاۋ مۇمكىندىكتەرىنە جول اشادى.
كوشى-قون لەگىنىڭ جوعارىلىعى
ەلوردادا بۇرىنعىشا كوشى-قون اعىسىنىڭ جوعارىلىعى ساقتالعان: 2018 جىلى نۇر-سۇلتانعا 114,4 مىڭ ادام قونىس اۋدارىپ, 91,6 مىڭ ادام كوشكەن. ءسويتىپ, كوشى-قون سالدوسى 22,7 مىڭ ادامدى قۇرادى. 2019 جىلدىڭ ءبىرىنشى توقسانىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا كوشى-قون سالدوسى 5,9 مىڭ ادامدى قۇرادى.
نۇر-سۇلتان قالاسى – جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋدى جانە ادام كاپيتالىن پايدالانۋ بازاسىن كەڭەيتۋدى دامۋ باعدارىنا العان جاس استانا. ول ءىرى الەم قالالارىمەن سالىستىرعاندا ىشكى تۇراقتىلىق, حالىق سانىنىڭ جانە ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىنىڭ ءوسۋى, ادام فاكتورىنىڭ ۇتقىرلىعى, سونداي-اق بولاشاققا ارنالعان وندىرىستەردى ۇلعايتۋداعى يكەمدىلىك سياقتى ولشەمدەر بويىنشا بىرقاتار ارتىقشىلىقتارعا يە.
سونىمەن قاتار, استانا ەلىمىزدىڭ ەڭ نەگىزگى ەكسپات-ورتالىقتارىنىڭ, سىرتقى جانە ىشكى تۋريزمدى دامىتۋعا ارنالعان مەكەندەردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. كىرمەلىك ءتۋريزمدى ۇيىمداستىرۋعا ارنالعان جەمىستى رەسۋرستاردىڭ ءبىرى – نۇر-سۇلتاندى حالىقارالىق مادەني ورتالىق رەتىندە دامىتۋ. وتكەن جىلى قازاقستاننىڭ اۋە كولىگىمەن 7,9 ملن ادام تاسىمالداندى, ونىڭ 4,5 ملن استانالىق اۋەجاي قامتاماسىز ەتتى – اۋە تاسىمالىنىڭ بۇعان دەيىنگى تاريحىنداعى ەڭ جوعارعى كورسەتكىش.
قارجىلىق حاب
2018 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا قازاقستاننىڭ استاناسى 88 ورىنعا تۇراقتاپ, ءبىرىنشى رەت الەمدىك قارجىلىق ورتالىقتار (The Global Financial Centres Index) تىزىمىنە ەندى. ودان كەيىن سول جىلدىڭ قىركۇيەكتەگى جاڭارتىلعان رەيتينگىندە نۇر-سۇلتان 61-ورىنعا جايعاستى. 2019 جىلى نۇر-سۇلتان تاعى 10 ساتىعا كوتەرىلدى (51-ورىن) جانە ىستانبۇل, سانكت-پەتەربۋرگ, ماسكەۋ جانە الماتى سياقتى مەگاپوليستەردى ارتقا قالدىرىپ, شىعىس ەۋروپا مەن ورتالىق ازياداعى قارجىلىق ورتالىقتاردىڭ ۇزدىگى اتاندى. 2050 جىلعا قاراي نۇر-سۇلتان قالاسى الەمدەگى ەڭ ۇزدىك 10 شاھاردىڭ ساناتىنا كىرۋى ءتيىس.
ماتەريال FinReview.info اقپاراتتىق-تالداۋ سايتىنان الىندى
