نۇربولات ارزاماس, ءانشى, حالىقارالىق «شابىت» جاستار فەستيۆالىنىڭ لاۋرەاتى: ءداستۇرلى ونەر ءتۇبى وزادى
– نۇربولات, الدىمەن بالالىق شاعىڭىز جايىندا بىلگىمىز كەلەدى...
– كەڭەس زامانىنىڭ سوڭعى بۋىنىمىز عوي. دەسە دە, تورعاي وڭىرىندەگى قازاقى اۋىلدىڭ تۋماسى بولعاننان كەيىن, ءتىلىم قازاقشا شىقتى. اتا مەن اجەدەن سىڭگەن قاسيەت بولسا كەرەك, ءداستۇرلى ونەرگە, تەرمە-جىرعا ءبىر بۇيرەگىم بۇرىپ تۇراتىن. ءوز بەتىممەن اقتامبەردىنىڭ, دوسپامبەتتىڭ تۋىندىلارىن, نۇرحان احمەتبەكتىڭ «ۇرى قارعاسىن», فايزوللا ساتىبالدىنىڭ «تۋعان ەلمەن قوشتاسۋىن», احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ «حان شەڭگەلىن» وقىپ, ساناما تەرەڭ توقۋعا تىرىستىم. ونىڭ ۇستىنە, ەل ىشىندەگى قونىسباي ءابىل, ءالپيا ورمانشينا, جادىرا قۇتجانوۆا سىندى اعالار مەن اپالاردىڭ ءىسىن كورىپ, ءسوزىن تىڭداپ ءوستىم.
– ءداستۇرلى ونەرگە قالاي كەلدىڭىز؟ وسى سالادا كىمدەردەن ءتالىم الدىڭىز؟
– مەنىڭ ونەرگە قادام باسۋىما, قۇشتارلىعىمنىڭ ويانۋىنا بىردەن-ءبىر سەبەپكەر بولعان بەلگىلى «نۇريكامال» ءانىنىڭ كەيىپكەرى نۇريكامال سەيىتجانوۆا ەدى. كەيىن ارقالىقتاعى توكەن ەلىباەۆ اتىنداعى ساز كوللەدجىندە ءبىلىم الدىم. ارناۋلى ءبىلىم ورداسىندا وقىپ جۇرگەنىمدە بايان مەن سىرنايعا جانىم جاقىن ەدى. ويتكەنى, بالا جاسىمنان بولات سىبانوۆتىڭ اندەرىن تىڭداپ وسكەنىم بار.
كوللەدجدە وقي ءجۇرىپ, مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى وزبەكالى جانىبەكوۆ ىرگەسىن قالاعان «شەرتەر» ءانسامبلىنىڭ قۇرامىنداعى مىسىر, قىپشاق, سايلاۋ ورداباەۆ اعالارىمنان ءدارىس الدىم. ءۇش جۇزگە اتى ءمالىم قوبىزشى باۋبەكتىڭ ۇرپاقتارى قازبەك, بورانباي ابەنوۆتەردىڭ ءتالىمىن كوردىم. تاستان وقاپوۆ, ماعاۋيا حامزيندەردىڭ كوزىن كورگەن ۇستازىم ءابجان سارسەنباەۆتان كۇي ونەرىنىڭ قىر-سىرىن ۇيرەندىم.
– استانا – كۇللى قازاقتىڭ بويتۇمارى. بۇگىندە ونەردىڭ بىرەگەي ورتالىعىنا اينالىپ بارا جاتقانى راس. ءسىز ەلورداعا قالاي ات باسىن بۇردىڭىز؟
– ايمان مۇساقوجاەۆا ىرگەسىن قالاعان قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتى العاش اشىلعان 2000-جىلدارى كەلدىم استاناعا. جوعارى وقۋ ورنىنا قۇجات تاپسىرعانىممەن, جولىم بولمادى. مۇندا بابىمنىڭ ەمەس, باعىمنىڭ شاپپاي قالعانىنا سەنىمىم زور.
قوستانايدا ۋنيۆەرسيتەت رەكتورى, عالىم, اكادەميك زۇلقارنايىن الدامجاروۆ دەگەن ازاماتتىڭ ءبىر جىل بۇرىن بەرگەن ۋادەسى بار ەدى. 1999 جىلى وتكەن تەلەبايقاۋدا تالابىما ريزا بولعان ول «استانادا وقۋعا تۇسە الماساڭ, ماعان كەل, گرانتتا ءبىلىم الاتىن بولاسىڭ» دەگەن-ءدى. بۇگىندە مارقۇم بولىپ كەتكەن اعا ۋادەسىندە تۇردى. بىراق مەنىڭ بار مۇراتىم, ەسى-دەرتىم استانا ەدى. ويتكەنى, ۇستازدىقتان گورى, ساحنا ورىنداۋشىسى بولعاندى قالادىم. سونداي كۇشتىڭ, جىگەردىڭ, تالاپتىڭ ارقاسىندا كەلەسى جىلى ەلوردالىق ستۋدەنت اتاندىم… وسى جىلدارىمدا امىرە قاشاۋباەۆ اتىنداعى بايقاۋدىڭ, «شابىت» حالىقارالىق جاستار فەستيۆالىنىڭ لاۋرەاتى بولدىم.
ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا جۇرگەنىمدە گۇلميرا قۇتتىباداموۆا اپايىم داۋسىمدى ەستىپ, حورعا كونتسەرتمەيستەر قىلىپ جۇمىسقا الدى. حالىق اندەرىن, ابايدىڭ كلاسسيكالارىن ورىندادىم مۇندا. نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ شاكىرتى قاراساي سايجانوۆ ءوزىنىڭ ۇستازىنىڭ تۋىندىلارىن ورىنداتتى ماعان. مۇنداي قولداۋلاردىڭ ارقاسىندا دا ۇلكەن ساحنالاردىڭ تورىنەن كورىنگەنىم راس.
سول تۇستا ءرۇستام كۇلشەباەۆ پرەزيدەنت وركەسترىنىڭ جەتەكشىسى ەدى. ارنايى ۇسىنىستارمەن اللاجار, مەدەت جانە مەن «الامان» ۇشتىگىن قۇردىق. ەڭ العاش ساحناعا نۇرعيسا اتامىزدىڭ «الاتاۋ» انىمەن شىققان ەدىك. رەپەرتۋارىمىزدا كوبىنە حالىق اندەرى ورىن الدى. قازىرگى ۋاقىتتا ارقايسىمىز پرەزيدەنت وركەسترىندە جەكە ورىنداۋشىمىز.
– نۇربولات, قازىرگى ەسترادانىڭ تۋىندىلارىنا جەكە كوزقاراسىڭىزدى بىلگىمىز كەلەدى.
– زاماننىڭ اعىمىمەن ءان دە ەسترادالىق جانرعا اۋىسىپ جاتقان سىڭايلى. الايدا, مۇنى اعا كومپوزيتورلار جاقتىرا بەرمەيدى. ويتكەنى, ەلەكترونيكامەن جازىلعان تارسىلداق تۋىندى ومىرشەڭ ەمەس. تەز تانىلادى, تەز ۇمىتىلادى.
مەن قازاقى تاربيەمەن جەتىلدىم. وعاش مىنەز-قۇلىقتى, وعاش دۇنيەنى قابىلداي المايمىن. بىراق الگىندەي ەسترادالىق اندەردىڭ دە ءوز تىڭدارمانى بارى راس. وسىعان قاراپ, ءبىزدىڭ قوعام جىك-جىككە, توپ-توپقا ءبولىنىپ العان با دەپ ويلايمىن.
– ەسترادا ءداستۇرلى ونەردى ۇمىتتىرىپ بارا جاتقان سياقتى…
– ءداستۇرلى ونەر ءتۇبى جەڭەدى. جاندى داۋىسپەن ايتىلاتىن سالماقتى ءاننىڭ قاي زاماندا دا تىڭدارمانى تابىلاتىنىنا سەنىمىم زور. «كلاسسيكالىق ءاننىڭ تورەسى يتاليادا» دەيدى ونەر زەرتتەۋشىلەر. قازاق حالقىنىڭ ءان مۇراسى دا العاشقى بەستىكتەن كورىنەدى ولاردىڭ پىكىرىنشە. دەگەنمەن, «قولدا باردىڭ قادىرى جوقتىڭ» كۇيىن كەشۋدەمىز.
«ءاننىڭ دە ەستىسى بار, ەسەرى بار» دەيدى اباي. سول سياقتى, ەسترادالىق اندەردىڭ دە قۇندىلارى جەتەرلىك. ماسەلەن, ماقپال ءجۇنىسوۆانىڭ ورىنداۋىنداعى تۋىندىلارمەن ماندەس, ماعىنالاس, سالماقتى دۇنيەلەر جاساي بەرەدى. سونداي ونەردى نەگە دامىتپاسقا, قولداماسقا؟..
– جاڭا عانا شەت مەملەكەتتەردى كوپ ارالاعانىڭىزدى ايتتىڭىز. وزگە جۇرتتىڭ قازاق ونەرىنە كوزقاراسى قانداي, قالاي قابىلدايدى؟
– 2006 جىلى فرانتسيا مەملەكەتىندە بولدىم. ەربول شايمەردەنوۆ اعامىز باستاپ بارعان ساپارىمىزدا پاريجدە كونتسەرت قويدىق. ءارتۇرلى ۇلتتىڭ وكىلدەرى جينالدى. سوندا نۇرتۋعاننىڭ «قانەكەي, ءتىلىم, سويلەشى» جىرىن شىرقادىم دومبىرامەن. انسامبلمەن «اق بايان» حالىق ءانىن ورىندادىق. سول كەزدە زالدا وتىرعان كورەرمەننىڭ قالاي تەبىرەنگەنىن تىلمەن ايتىپ جەتكىزە المايمىن. ءتىپتى, كوزدەرىنە جاس الىپ, زور ىقىلاسپەن تىڭدادى.
ۇشاقتان تۇسە سالىپ, كونتسەرت بەرسەك تە, شارشاعانىمىزدى ۇمىتىپ, سەرگىپ قالعانىمىز, وزگە ۇلتقا تاڭ قالعانىم ءالى ەسىمدە.
– انشىلەردىڭ دەنى توي-تومالاقتى كۇنكورىس كوزىنە اينالدىرىپ العانى راس. بۇل ۇردىسكە پىكىرىڭىزدى بىلدىرسەڭىز, ءوزىڭىز تويعا شىعاسىز با؟
– اقان سەرى, ءبىرجان سالدار تويدىڭ كوركى بولعان عوي, تويمەن تانىلعان. قازاقتا توي كوپ ويتكەنى. دەسە دە, ساحنانى دا ويلاۋ كەرەك دەپ بىلەمىن. كاسىبي تۇرعىدا جەتىلۋ ءۇشىن ءبىرجولا توي قۋىپ كەتۋگە بولمايدى. ءاننىڭ سالماعىن ارزانداتىپ الامىز وندا.
كەيبىر اندەردىڭ سوزدەرىن ۇعىپ بولمايمىز عوي. بۇل – سول تويشىل انشىلەردىڭ ەستراداعا اكەلگەن «پايداسى». راس, زاتتىبەك سەكىلدى انشىلەردىڭ تۋىندىلارى جاقسى, كەيدە, تىڭداپ وتىرىپ ءوزىم دە ۇناتىپ قالامىن.
مەنىڭ كەلىنشەگىم دە ءداستۇرلى ءانشى. ونەردە ءبىر-ءبىرىمىزدى تاربيەلەپ, تولىقتىرىپ وتىرامىز. اراگىدىك تويعا شىعىپ تۇرامىز. بىراق مەيرامحانالاردا ەستى اننەن گورى, ەسىرگەن انگە سۇرانىس مول. سەن ابايدىڭ اندەرىن شىرقاپ تۇرسىڭ با, «ەكى جيرەندى» ورىنداپ تۇرسىڭ با, ءبارىبىر, قابىلداي بەرمەيدى. وسىعان قاراپ, ءداستۇرلى ونەر كەنجەلەپ كەتكەنىن مويىندايسىڭ. بىلدەي فيلارمونيا ءانشىسى ەرلان رىسقاليدىڭ «بەس ءجۇز ءان بىلەمىن, وتىز-اق مىڭ تەڭگە جالاقى الامىن» دەۋى بەكەر ەمەس. وسىدان كەيىن ءداستۇرلى انشىلەردىڭ دەنى ەستراداعا جول تارتۋدا.
– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
اسحات رايقۇل
