ءبىز وتكەن ايدىڭ باسىندا «استانا اقشامى» گازەتىندە «تاماقتان تونگەن قاۋىپ» (№4 (4592) 11.01.2024) دەگەن تاقىرىپپەن قىتايدان اكەلىنگەن بالالار دەنساۋلىعىنا قاۋىپ توندىرەتىن زالالدى تاعامداردان ساقتانۋ تۋرالى دابىل قاققان ەدىك.
جاقىندا وسى ماسەلەنى سەنات دەپۋتاتى بيبىگۇل جەكسەنباي سەناتتىڭ پلەنارلىق وتىرىسىندا كوتەرىپ, «قوقىس تاعامدار» بويىنشا ۇكىمەتكە دەپۋالتىن تاتتىق ساۋال جولداپ, ناقتى ۇسىنىستار ءبىلدىردى. مىنە, بۇل اتالعان ماسەلەگە بيلىك وكىلدەرىنىڭ دە نازار اۋدارا باستاعانىن كورسەتەدى.
قاپتاماسىندا مەملەكەتتىك تىلدە نەمەسە رەسمي تىلدە جازىلعان ەشقانداي نۇسقاۋلىعى جوق, كەلۋ قاينارى بەلگىسىز تاعامداردىڭ ەلىمىزدىڭ ازىقتۇلىك بازارىنا جالبىزبالاپ كىرىپ, جاڭبىردان كەيىنگى ساڭىراۋقۇلاقتاي كوبەيىپ بارا جاتقانىنا ءبىراز ۋاقىت بولدى. ونى تەكسەرىپ, قاداعالاپ جاتقان ۇكىمەت بولماعان سوڭ, ساتۋشىلار ونى ۇلكەن ساۋدا بازارلارىندا اشىق ساتا باستادى. ال شىن مانىندە بۇل ونىمدەردىڭ قۇرامىنىڭ زالالدى ەكەنىن بىلاي قويعاندا, ول ەكى بىردەي زاڭدى بەلدەن باسىپ تۇر. بىرىنشىدەن, بۇل تاعامداردىڭ قاپتاماسىندا ەلىمىزدىڭ زاڭدارىندا بەلگىلەنگەن تالاپتارعا ساي كەلەتىن تۇسىندىرمەسى جوق. تاماق ونىمدەرىن, ونىڭ ىشىندە يمپورتتىق تاماق ونىمدەرىن تاڭبالاۋعا قويىلاتىن تالاپتار كەدەن وداعىنىڭ «تاماق ونىمدەرىن تاڭبالاۋ بولىگىندە» تەحنيكالىق رەگلامەنتىنە (كو تر 022/2011) سايكەس كەلۋى ءتيىس. ءونىمنىڭ تۇتىنۋ قاپتاماسىندا: تاماق ونىمدەرىنىڭ اتاۋى, قۇرامى, سانى, دايىندالعان كۇنى, جارامدىلىق مەرزىمى, ساقتاۋ شارتتارى, دايىنداۋشىنىڭ اتاۋى جانە ورنالاسقان جەرى, پايدالانۋ جونىندەگى ۇسىنىمدار جانە (نەمەسە) شەكتەۋلەر, تاعامدىق قۇندىلىق كورسەتكىشتەرى, گەندىك – تۇرلەندىرىلگەن ورگانيزمدەردىڭ بولۋى تۋرالى مالىمەتتەر, كەدەن وداعىنا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ نارىعىنداعى ءونىم اينالىمىنىڭ بىرىڭعاي بەلگىسى كورسەتىلەدى. مۇنداي اقپارات قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تىلىندە بولۋعا ءتيىس, قىسقاشا عانا مالىمەتتى ورىسشا جازىپ قويا سالۋعا دا بولمايدى. ەكىنشىدەن, بۇل تاعامدار كەدەننەن زاڭدى جولمەن ەمەس, كولەڭكەلى جولمەن وتكىزىلگەن. ياعني ول تاعامداردا كەدەننەن زاڭدى تۇردە يمپورتتالعانىن راستايتىن ەشقانداي كۋالىك جوق. دەمەك, بۇل – الدەكىمدەردىڭ كولەڭكەلى بيزنەسى. مۇمكىن ولار الداعى ۋاقىتتا دايىن ساۋداسىنان ايىرىلىپ قالماۋ ءۇشىن قاجەتتى قۇجاتتارىن تولىقتاپ, قاپتاماسىنا قازاقشا تۇسىندىرمە جازىپ, ساتۋعا تىرىساتىنى انىق. الەۋمەتتىك جەلىدە شەتەلدەن يمپورتتالاتىن تاۋارعا اقشاسىن تولەسە, جىلدام سەرتيفيكات الۋعا كومەكتەسەمىز دەگەن جارناما دا از ەمەس. دەمەك, «قاپتاماسىندا مەملەكەتتىك تىلدە جازىلعان تۇسىندىرمەسى بولۋ كەرەك» دەگەن تالاپپەن عانا ماسەلە شەشىلمەيدى. ول كەرىسىنشە ساتۋشىلار مەن دەلدالداردىڭ جەڭ ۇشىنان جالعاسۋىنا, جەمقورلىقتىڭ اسقىنۋىنا جول اشۋى مۇمكىن. سوندىقتان كەدەندىك باقىلاۋشى ورگانداردان سىرت, قازاقستان رەسپۋبليكاسى ساۋدا جانە ينتەگراتسيا مينيسترلىگى مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى دە بۇل ماسەلەگە باسا نازار اۋدارۋى كەرەك. اسىرەسە, دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى شەتەلدەن ەنگىزىلگەن ازىق-تۇلىكتەردىڭ قۇرامىن, ساپاسىن ەلىمىزدە قايتالاي تەكسەرىپ, انىقتاپ وتىرۋدى ادەتكە اينالدىرۋى ءتيىس. ايتپەگەندە, اقشاعا قۇنىققان ساتۋشىلار زالالدى تاعامداردىڭ قاپتاماسىن تالاپقا ساي «قاتىرىپ» جاساپ, ساتا بەرۋى مۇمكىن.
ونىڭ ۇستىنە, قازىر مۇنداي زالالدى تاعامدار الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى دا ساۋدالانىپ جاتىر. الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى تاپسىرىس بەرسەڭ, قىتايدان ءبىر اپتاعا جەتپەي الدىرىپ بەرەتىن جەكەلەر دە, تاسىمال كومپانيالارى دا از ەمەس. تاعام جارناماسىنا قاتىستى تالاپتاردى قايىرىپ قويىپ, قىتايدىڭ «قوقىس تاعامدارىن» تاماعى جىرتىلعانشا ناسيحاتتاپ جۇرگەن بلوگەرلەر دە كوپ. سوندىقتان بۇل ماسەلەگە بايلانىستى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى ەلىمىزدىڭ ءتيىستى ورگاندارىنىڭ تەكسەرۋىنەن وتپەگەن تاعامداردى الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى ساتۋعا قاتاڭ تىيىم سالۋ شارالارىن دا قابىلداۋ كەرەك. ونسىز ءبىز زالالدى تاعامدار ساۋداسىنا توسقاۋىل قويا المايمىز.
ازىق-تۇلىكتىڭ قاۋىپسىزدىگى – ءبىر ەل ازاماتتارىنىڭ دەنساۋلىعىنىڭ باستى كەپىلى. سوندىقتان بۇل ماسەلەگە بيلىك تە, حالىق تا باسا نازار اۋدارۋى كەرەك. اسىرەسە, حالىق بولىپ قاۋىمداسىپ, جۇرت بولىپ جۇمىلىپ, زياندى تاعامداردى ساتۋعا توسقاۋىل قويساق, زالالدى تاعامداردىڭ ەلىمىزگە كىرەتىن جولىن كەسۋ قيىن ەمەس. ول ءۇشىن حالىق قوقىس تاعامداردىڭ ادام دەنساۋلىعىنا زالالدى ەكەنىن جەتە ءتۇسىنىپ, ونى ساتىپ الۋدان باس تارتسا, وتپەيتىن تاعامدى ەشكىم دە ساۋدالامايدى. وسى تۇرعىدان العاندا, كەيبىر وڭىرلەردە ۇستازداردىڭ شەتەلدەن ەنگىزىلگەن زياندى تاعامدار جايلى وقۋشىلارعا ءتۇسىندىرىپ, ونى بەتالدى جەمەۋگە شاقىرعانى; اتا-انالاردىڭ مەكتەپ توڭىرەگىندەگى دۇكەن قوجايىندارىنان ەلىمىزدىڭ قاتىستى زاڭ تالاپتارىنا ساي كەلمەيتىن, كەلۋ قاينارى بەلگىسىز تاعامداردى ساتپاۋدى تالاپ ەتكەنى قۇپتارلىق باستاما دەپ ويلايمىز.
