ۇلتىمىزدىڭ جارقىن بولاشاعىنا جانىن تىگىپ, 28 جاسىندا قازاق اكسر حالىق كوميسسارلارى كەڭەسىنىڭ توراعاسى (سوۆناركوم) بولىپ, مەملەكەتىمىزدىڭ ىرگەتاسىن قالاپ, كوشىن باستاعان قوعام قايراتكەرى اقىن, جازۋشى, پۋبليتسيست ساكەن سەيفۋلليننىڭ تۋعانىنا 130 جىل تولادى. جەر بەتىندە نەبارى 44 جىل جاساپ, كۇرەسپەن وتكەن عۇمىرى قىرشىننان قيىلعان اسىل ەردىڭ عۇمىر-داستانىنىڭ 1922-1924 جىلدار ارالىعىنداعى قازاق اكسر حالىق كوميسسارلارى كەڭەسىنىڭ توراعاسى قىزمەتىنە قاتىستى قۇجاتتاردى زەرتتەپ, «ساكەن سەيفۋللين پرەدسەداتەل سوۆەتا نارودنىح كوميسساروۆ كازاحستانا (گ.ورەنبۋرگ, 1922-1924گگ.) اتتى ەڭبەك جازعان تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور, ساكەن اتىنداعى مۋزەي ديرەكتورى مارات ابسەمەتوۆتەن «قىزىل سۇڭقاردىڭ» نىسانالى ەكى جىلعا قاتىستى قايراتكەرلىك دەرەگىن سۇراپ, جاۋابىنا قانىققان ەدىك.
– «سوۆناركوم» ساكەننىڭ ءبىر كۇنى جىلداردىڭ جۇگىن ارتقان قىم-قۋىت زامانداعى, قۇجاتتارمەن حاتتالعان ەكى جىلدىق قايراتكەرلىگىن باعالاساق, ونىڭ ءىرى مەملەكەتشىل تۇلعا, رەفورماتور بولعانىن بىلدىرەدى.
ساكەن بۇل قىزمەتكە كەلگەندە جانىنا مىقتى دەگەن الاش ازاماتتارىن جينادى. پارتيا باسشىلارىمەن ايتىسا ءجۇرىپ ۇكىمەتتىڭ قۇرامىن بەكىتتى. الاساپىران زاماندا «قازاقتىن بولاشاعى نە بولادى؟», «ۇلتىم» دەپ سوققان ساكەننىڭ جۇرەگى مەملەكەتتىڭ باسىنا قازاقتىڭ ءبىرتۋار ازاماتتارىنا سەنىم ارتىپ, تاۋەكەل ەتتى. اعارتۋ سالاسىندا ۇلت ۇستازى, بۇرىڭعى الاشتىڭ كوسەمدەرىنىڭ ءبىرى احمەت بايتۇرسىنوۆ, زاڭ سالاسىندا كاسىبي زاڭگەر احمەت ءبىرىمجانوۆ – الاشوردانىڭ ادىلەت ءمينيسترى بولعان, رەسەي يمپەرياسىنىڭ I-ءشى جانە II-ءشى مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ دەپۋتاتى, اتاقتى تارحان شاقشاق جانىبەك باتىردىڭ ۇرپاعى, پرومبيۋرو – ءالىمحان ەرمەكوۆ, اتاقتى ءماجيت شومبالوۆ دەنساۋلىق سالاسىن, مەملەكەتتىك جوسپاردى سماعۇل سادۋاقاسوۆ, سوت جاعىندا نىعمەت نۇرماقوۆ بولدى. الاش وردانىڭ باتىس ايماعىنىڭ باسشىلارىنىڭ ءبىرى, بۇرىنعى اق وفيتسەرى ەسەنعالي قاسابۋلاتوۆ قارجى جاعىن ۇستادى.
دەمەك, سىن ساعاتتا ەل بولاشاعىن ويلايتىن ازاماتتاردى جۇمىلدىرا ءبىلدى. ساكەننىڭ ءوزى جازعانىنداي, «اققا دا قىزىلعا دا ورتاق, بايعا دا كەدەيگە دە بولمەيتىن قازاقتىڭ – اقاڭى» دەگەن ءسوزى, اينالاسىندا جينالعان ازاماتتاردى تاڭداۋداعى باستى قاعيداسى بولسا كەرەك. قاي-قايسىسىن الىپ قاراساڭىز دا وسى ۇكىمەتتەگى ون بەس ادامنىڭ ءبارى قازاقتىڭ ءبىر تۋار پەرزەنتتەرى.
-احاڭنىڭ 50 جىلدىق مەرەيتويى ساكەڭ تۇسىندا اتالىپ ءوتتى عوي.
-ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ ساكەننىڭ دۇنيەتانىمىنا ۇلكەن اسەرى بولعانى ءسوزسىز. ونىڭ 50 جىلدىق مەرەيتويىن وتكىزۋگە ارنايى قاۋلى شىعارىپ, جاۋاپتى تۇلعانىڭ ءوزى بولعانىن راستايتىن قۇجات بار. ودان باسقا اقاڭنىڭ العاشقى مەرەيتويىنا بايلانىستى «احمەت بايتۇرسىنۇلى 50-گە تولدى» دەگەن تاقىرىپپەن «ەڭبەكشىل قازاق» گازەتىنىڭ 1923 جىلعى 2 اقپان كۇنگى 64-سانىنا «ءشامىل ماناپ» دەگەن بۇركەنشىك اتپەن جازۋشى ساكەن سەيفۋلليننىڭ ماقالاسى جارىق كورەدى. اقاڭنىڭ ءومىرجولىنىڭ قىسقاشا شولۋىن «حالىققا وزىنشە قىزمەت قىلعان ادام كامىل توقتايتىن كىسىلىك جاسىنا تولعاندا, سول كىسىنىڭ باستان-اياق حالىققا ىستەگەن قىزمەتتەرىنىڭ قانداي ەكەنىن بايانداپ ءوتۋ ءار ۇلگىلى حالىقتىڭ ادەتى» دەپ باستايدى.
-ساكەنگە تاعىلعان ايىپ, «بايتۇرسىنوۆشىل» دەگەننەن شىقتى عوي.
-بۇل اڭگىمەگە سوڭىنان توقتالامىز. الدىمەن قازىرگى قازاق مەملەكەتتىگىنىڭ التىن بەسىگى بولعان ورىنبور قالاسى تۋرالى ايتالىق. ونى ارعى تاريحى تۋرالى زەرتەتۋىمدە جازدىم. حح عاسىردىڭ باسىندا ورىنبور قازاق ۇلتىنىڭ نارقاسقالارىنىڭ باسىن قوسقان جەر دەۋگە بولادى. قازاقتىڭ بەلگىلى الاش قايراتكەرلەرى ءاليحان بوكەيحانوۆ, احمەت بايتۇرسىنوۆ, مىرجاقىپ دۋلاتوۆ جالپى ۇلتتىق «قازاق» گازەتىن جارىققا شىعارىپ, سول ارقىلى وتارشىل ەلدىڭ استامسىعان پيعىلىنان تۋىنداعان اتاۋدى جوققا شىعارىپ, «قازاق» ەسىمىن قايتارادى. بۇل قازان توڭكەرىسىنەن كەيىن اقتار مەن قىزىلدار ءبىر جاقتى بولىپ,بولشەۆيكتەر بيلىككە جەتىپ, تۇعىر تاعىن مىقتاي باستاعان كەزى.
1920 جىلى 26 تامىزدا بواك پەن ركفسر حكك-ءنىڭ «اۆتونوميالى قىرعىز (قازاق) سوتسياليستىك كەڭەستىك رەسپۋبليكاسىن قۇرۋ تۋرالى» دەكرەتى قابىلداندى. ونىڭ نەگىزىندە 1920 جىلى 4-12 قازان ارالىعىندا ورىنبور قالاسىندا ءوتكەن قاكسر كەڭەستەرىنىڭ قۇرىلتاي سەزىندە قازاق رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرىلعانى جاريالاندى. بۇل قازاق اسسر قازاق حالقىنىڭ تاريحىناعى العاشقى ۇلتتىق مەملەكەت بولىپ سانالادى.
وسىنداي ۇلى وقيعالاردىڭ تولقىنىسىندا ەلدىڭ بەتكە ۇستار ازاماتتارى 1920 جىلى 2 قازاندا جينالاتىن قۇرىلتايعا اسىعادى. وعان ەلدىڭ بارلىق وڭىرىنەن 273 دەلەگات, التاي گۋبەرنياسى قازاقتارىنىڭ اتىنان التى ادام كەلەدى. وعان قازىرگى ەل استاناسى اقمولادان ساكەن سەيفۋللين سايلانادى. سول كەزدەگى اقمولا يسپولكومىنىڭ توراعاسى كوروتكوۆ ساكەننىڭ قاتىسۋىنا قارسى بولىپ, تەلەگرامم سوعادى. الايدا العان بەتىنەن قايتپاعان ساكەن كورتوكوۆقا جازعان جازباسىندا: مى, سەيفۋللين ي وماروۆ ۆوپرەكي ۆاشەي تەلەگراممە ۆىەحالي نا ۆسەوبششي كيرگيزسكي سەزد. ناس زاستاۆيلا ۆاجنوست داننوگو سەزدا ۆ سمىسلە وفيتسيالنوگو وبياۆلەنيا كيرگيزسكوي رەسپۋبليكي «كازاحستان» … مى ۋۆەرەنى, چتو سامىم رەۆوليۋتسيوننىم گورودوم كازاحي ياۆلياەتسيا گ.اكمولينسك, …» دەپ جازادى. بۇل جولداردان ساكەننىڭ جيىننان كوپ نارسە كۇتكەنىن كورەمىز. وسى كەزەڭنەن باستاپ ساكەننىڭ اقمولا جانە سەمەي وڭىرىندەگى بەلسەندى قىزمەتى باستالادى.
–سول كەزەڭنىڭ كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى شەكارانى بەلگىلەۋ بولدى. وسى رەتتە جەر كوميسسياسىنىڭ توراعاسى جانە رەداكتسيالىق كوللەگياسىنىڭ مۇشەسى ساكەننىڭ ارەكەتى قانداي بولدى؟
-ساكەن بۇل قىزمەتىندە باتىستا – استراحان, تساريتسىن جانە سامارا گۋبەرنيالارىمەن, سولتۇستىكتە – باشۇرت رەسپۋبليكاسى, چەليابينسك, تيۋمەن جانە ومبى گۋبەرنيالارىمەن, شىعىستا تومسك, التاي گۋبەرنيالارىمەن جانە مونگوليامەن ال وڭتۇستىكتە حورەزم جانە تۇركىستان رەسپۋبليكاسىمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزەدى. اتالعان ولكەلەردەن بولەك قازاقتار تۇرىپ جاتقان ۆولگا-كاسپي ايماعى تارتىسقا تۇسەدى. ودان بولەك ەجەلدەن قازاق جەرى اقمولا مەن سەمەي وبلىستارى جونىندە داۋ تۋىندايدى. بۇلار بۇرىنعى باتىس-ءسىبىر گەنەرال-گۋبەرناتورلىعىنا قارايتىن سيبرەۆكوم قۇرامىندا ەدى. سيبكرايدىڭ رەسمي وكىلدەرى بارىنشا سىلتاۋراتىپ ەكى ءوڭىردىڭ قازاقستانعا بەرىلۋىن سوزا تۇسەدى. كيرتسيك-ءتىڭ 1920 جىلعى 10 جەتوقسانداعى پرەزيديۋم وتىرىسىندا وسى ماسەلەنى ءبىر جاقتى ەتۋ ءۇشىن ماسكەۋدە وتكەن كەڭەستەردىڭ ءۇىىى سەزىنە ەنگىزەدى. وعان ارنايى وسى ەكى وبلىستىڭ جاعدايىن بىلەدى دەپ س.سەيفۋلليندى جىبەردى. وسى جيىندا ستاروستا كالينينمەن سويلەسىپ جاعدايدى باياندايدى. ەجەلدەن قازاق جەرى ەكەنىن دالەلدەپ سيبرەۆكوممەن كەلىسسوزدەر ناتيجەسىندە قايتارۋىن وتىنەدى. 1921 جىلدىڭ 9 مامىرىندا ەكى وبلىس قازاقستان رەسپۋبليكاسى قۇرامىنا كىرەدى. ال 1922 جىلى 12 قازاندا كيرتسيك-ءتىڭ ءبىرىنشى سەسسياسىندا ءبىراۋىزدان سوۆناركوم بولىپ تاعايىندالادى.
–وسى جىلدارى اتقارعان ىستەرى مەن جوسپارلارىن اسىل ارماندارىن قىسقاشا ايتىپ بەرەسىز با؟
– ساكەن باسشىلىق ەتكەن ەكى جىلدا ناعىز قازاق مەملەكەتىنىڭ قازىعىن نىقتاپ, قازاقيانىڭ ۇلى كوشىن جولعا سالىپ بەرگەندەي. ءوز زەرتتەۋىمدە ونىڭ ەڭبەگىن حالىق شارۋاشىلىعىن ۇيىمداستىرۋشى, حالىق اعارتۋ سالاسىنداعى باستامالارى, مادەنيەتتى دامىتۋ جانە باسپا ءىسى, قورعانىس, سوت جۇيەسى, كەدەندىك قىزمەتتىڭ جۇزەگە اسىرۋىنداعى قۇجاتتاردى سارالاپ شىقتىم. وراسان زور باستامالار مەن جاس رەسپۋبليكانىڭ باستى ماسەلەلەرىن شەشۋدە ءبىر جاعىنان جوقشىلىق, ءبىر جاعىنان اشارشىلىق قىسقان قيىن-قىستاۋ زاماندا ارتىنا قارايلاپ تايسالماعان جىگەرلىگى, وڭ شەشىمىنە قول جەتكىزۋدەگى ىسكەرلىگى ءبىر توبە.
راسىندا دا سەيفۋلليننىڭ «سوۆناركوم» جىلدارى ەل ءۇشىن اۋىر كۇندەردەن ەدى. اشتىق, اقتار مەن قىزىلداردىڭ سوعىسى, بيلىك اۋىسىپ حالىقتىڭ ابدەن جانشىلىپ, ازىپ-توزعان كەزىنە تاپ كەلدى. جاڭا قۇرىلعان رەسپۋبليكا دامۋىنىڭ ناقتى جوسپارى دا بولمادى. ساكەن جانە ونىڭ ۇكىمەتى زامانا اعىسىنا قارسى ءجۇزدى. مەملەكەت باسقارۋدىڭ باستى باعدارى رەتىندە الدىمەن قارجىلىق جۇيەنى قولعا الادى. سالىق جانە سالىق سالۋ ماسەلەسىندە بىرىڭعاي سالىق تولەۋ تۇرىنە ءوتىپ, بۇرىندارى بولعان حالىققا قولايسىز سالىقتاردى جويادى. قازىنالىق, بانك جانە جيناقتاۋ ىسىندە وزگەرىستەر ەنگىزىپ قازىرگى قولدانىلىپ كەلە جاتقان تاجىريبەدەگىدەي رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت, جەرگىلىكتى بيۋدجەت دەپ ءبولىپ, ونى رەتتەۋ جولدارى شەشىلەدى. اشتىققا قارسى كۇرەستە اقشالاي-زاتتىق لوتورەيا ۇيىمداستىرىپ ونى تاراتىپ, قازاقستاننىڭ جيناقتاۋشى جۇيەسىنىڭ نەگىزىن قالادى. اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدا العاشقى جەر كودەكسى قابىلداندى. كودەكستە قازاق دالاسىنا قاتىستى پاتشالىق وتارلىق ساياساتىنىڭ سالدارىن جويدى. جايىلىم ەگىستىك القابىن كوبەيتىپ, العاش رەت شارۋالارعا پايىزسىز نەسيەلەر مەن قارىز ءبولىندى. كووپەراتسيا مەن ساۋدا كۇن تارتىبىنەن تۇسپەدى. ازامات سوعىسى كەزىندە تاراپ كەتكەن قوياندى جارمەڭكەسىن قالپىنا كەلتىرۋ كەرەكتىگى العاش رەت وسى ۇكىمەت كەزىندە ايتىلدى.سودان باستاپ باستاپ قوياندى تەك قانا الىس-بەرىس ساۋدا ورىنى ەمەس, ءان مەن كۇيدىڭ, كۇش سىناسقان بالۋانداردىڭ جالپى قازاق مادەنيەتىنىڭ ورتالىعىنا اينالدى.
-«قازاق كەدەيلەرىنە فابريك كەرەك» دەگەن قازاق ونەركاسىبىنىڭ قۇلدىراۋىنا بايلانىستى وسى كەزەڭدە جازىلدى عوي.
-ءيا, وندا: «…قازاقستاننىڭ قيراپ, ءبۇلىنىپ جاتقان زاۋىتتارىن جۇرگىزۋگە شىنداپ كىرىسىپ, جۇرگىزىپ جىبەرۋ كەرەك. قازاقستاننىڭ ءار جەرلەرىندە فابريك سالۋ كەرەك. ەڭ الدىمەن ءجۇن-جۇرقادان, قىل-قىبىردان ءتۇرلى شۇعا, ءتۇرلى ماتا ىستەپ شىعاراتىن, وزىندە مىڭ جارىم, ەكى مىڭداي جۇمىسكەرلەر ىستەيتىن, ماتا توقيتىن فابريك سالۋ كەرەك. ول فابريك ۇستالىقتىڭ ەڭ بارىپ تۇرعان سوڭعى ورنەگىمەن سالىناتىن بولىپ (پو پوسلەدنەمۋ سلوۆۋ تەحنيكي), ودان توقىلىپ شىعاتىن شۇعالار, ماتالار پەتەربۋرگتا, ماسكەۋدە شىعاتىن ماتالاردان ارتىق بولماسا كەم بولمايتىن بولسىن. فابريك قازاقتىڭ ءالى دە بولسا ءجۇن-جۇرقاعا, قىل-قىبىرعا بارلاۋ جەرىنەن, تەمىر جول, پاروحود, تاس كومىر بار جەرىنەن سالىنسىن» دەپ ەلدەگى تىرلىكتىڭ الەۋەتىنە يكەمدەلەگەنىن كورەمىز.
سول كەزدەگى ەلدىڭ ونەركاسىبى قۇلدىراۋ ساتىسىندا تۇردى. توڭكەرىستەن كەيىن حالىقتىڭ مەنشىگىنە وتكەن 307 كاسىپورىننىڭ 250-ءى جۇمىس ىستەمەگەن. جەزقازعان, ۋسپەنسك, ريددەر رۋدنيكتەرى سۋ باسقان, سپاسسك كەن بايىتۋ زاۋىتى ورتەنگەن, ەمبىنىڭ 147 سكۆاجيناسىنىڭ سەگىزى عانا جۇمىسقا جاراپ, تەمىر جولدار قاڭتارىلىپ قالعان. كولىك, قامسىزداندىرۋ, ءتىپتى ۋاقىتتى حالىقارالىق ۋاقىت ستاندارتىنا اۋىستىرادى. وسىعان دەيىن قازاق دالاسىندا ءداستۇرلى مادەنيەت بويىنشا تسيكلدىك ۋاقىت ەسەبىندە جۇرگەن بولاتىن. بۇل ىرگەلى دەربەس مەملەكەتپىز دەگەن ەلدىڭ كورىنىسى ەدى. ول تۋرالى 1924 جىلعى 7 مامىردا «و وكونچاتەلنوم ۆۆەدەني ۆ كسسر سچەتا ۆرەمەني پو مەجدۋنارودنوي سيستەمە چاسوۆىح پوياسوۆ» دەگەن دەكرەتكە قول قويادى. قازاق ءتىلىن كەڭسە ءتىلى ەتۋ دە ساكەن ۇكىمەتىنىڭ باستاماسىمەن ايتىلدى. ونىڭ تىكەلەي قولداۋىمەن بيىل 150 جىل تولعالى وتىرعان ا. زاتاەۆيچتىڭ قازاق حالقىنىڭ 1000 ءانى جارىق كورگەنى بارشاڭىزعا ءمالىم. بۇل جيناقتا ساكەننىڭ ءوزى ورىنداپ, وسى جيناققا ەنگەن ەكى كۇيدىڭ ءبىرى ابىلايحان اتتى اسكەرىنىڭ شەرۋى «تەرىسقاقپاي» نوتاعا تۇسىرىلسە, ەكىنشى كۇي توقا (رۋ اتى) كەنەسارى اسكەرىنىڭ مارشى بولدى دەپ ايتىلادى. ءدىني, عۇرىپتىق مەرەكەلەردى اتاپ وتۋدە مەملەكەت باسشىسىنىڭ نازارىنان تىس قالعان جوق. قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىسىن ساقتاي وتىرىپ مۇسىلماندارعا قۇربان ايت مەن ورازانىڭ مەرەكەلەرىندە دەمالىس كۇندەرىن بەرۋگە رۇقسات ەتتى. قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسىن قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىنا قاراجات جيناۋدى ۇيىمداستىرۋشى دا ساكەن كەزىندە قولعا الىندى.
– قازاق اكسر حالىق كوميسسارلارى كەڭەسىنىڭ توراعاسىنىڭ قىزمەتتەن كەتۋىنىڭ سەبەپتەرىن ايتا الاسىز با؟
– ساكەن سەيفۋللين وسى قىزمەتىندە جۇرگەننىڭ وزىندە ورتالىقتىق وتارشىلدىق پيعىلىنا قارسى تۇرا ءبىلدى. بۇل ارينە ماسكەۋلىك بيلىكتىڭ شامىنا ءتيدى. 1923 جىلىدڭ 17-22 ناۋرىزىندا وتكەن وبكومنىڭ ركپ (ب) ءىىى كونفەرەنتسياسىندا ورتالىق اپپاراتتىڭ وكىلى ەمەليان ياروسلاۆسكي ساكەنگە شۇيلىگەدى. ونى پارتيانىڭ باستى باعدارىنان اۋىتقىعانىن ايتادى. انىعىندا ساكەننىڭ «ازيا-ەۋروپا» دەگەن ولەڭىن سىنايدى, ۇلتشىلدىعىن بەتىنە باسادى. ءارى قاراي ساكەننىڭ شىن مانىندەگى تار جول تايعاق كەشۋى باستالادى. گولوششەكينگە ونىڭ «كىشى وكتيابر» ناۋقانىنا قارسى شىققانى ءۇشىن «سەيفۋللين ي سەيفۋللينششينا» دەگەن اتپەن «كازاحستانسكايا پراۆدا» گازەتىندە جارىق كورگەن يۋسۋپوۆتىڭ ماقالاسى گولوششەكيننىڭ سەيفۋللينگە, ونىڭ تاعدىرىنا دەگەن اۋىر ۇكىمى ەدى. 1929 جىلى تەرگەۋ پروتوكولىندا ساكەننىڭ وزىنەن «سەيفۋللينششينا» دەگەن نە دەپ سۇرايدى. وعان ساكەن: «تەوريا جاعىنان كۇشتى ەمەسپىن» دەپ جاۋاپ بەرەدى. راسىندا دا قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا عۇمىرىندا «قىزىل سۇڭقار» ساكەن تەك ارەكەت ۇستىندە بولدى. نەندەي ماسەلەنى قولعا السا حالقىنىڭ اسىل مۇراتىنا جەتكىزۋ ءۇشىن جانىن سالدى.
–ەندىگى سۇراعىم ساكەننىڭ ادەتتەگىدەي شىعارماشىلىعىن ەمەس, قايراتكەرلىگىنىڭ دەرەكتەرىن ىزدەپ ونى زەرتتەۋ تاقىرىبىڭىزعا اينالدىرۋىڭىزدىڭ سەبەبىنە توقتالساڭىز.
-1991 جىلى «حح عاسىردىڭ باسىنداعى تاريحي-ادەبي پروتسەسستەردەگى مىرجاقىپ دۋلاتوۆ شىعارماشىلىعى» دەگەن ديسسەرتاتسيا قورعادىم. مىرجاقىپتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جايىنداعى مونوگرافيامنىڭ جالعاسىنداي «سوۆناركوم» ساكەننىڭ ەكى جىلدىق عۇمىرى قىزىقتىردى. وسى ۋاقىتقا دەيىن اقىننىڭ شىعارماشىلعىلى العا شىعىپ, قايراتكەرلەرىگى كەم زەرتتەلگەن ەدى, بۇل ەڭبەك سونىڭ ورنى تولتىردى دەپ ويلايمىن.
سوڭعى كەزەردەگى الاش ارداقتىلارىنا ءبىر جاقتى پىكىر قالىپتاسىپ كەلەدى. ءبىز ءبىر نارسەنى ءبىلۋىمىز كەرەك. حح عاسىر وتە كۇردەلى كەزەڭ بولدى. پاتشا قامىتىنان قۇتىلىپ ەل بولامىز دەپ, حالىقتىڭ الدىنا شىققان ازاماتتاردىڭ وي-ماقساتى ءبىر بولسا دا, جولدارى ارقيلى كەيدە تۇيىققا تىرەلگەن كەزدەرى دە بولدى. بۇگىنگى كۇننىڭ مىنبەرىنەن نە ايتۋعا بولادى؟ نە ايتۋعا قاقىمىز بار؟ دەگەندە ساكەننىڭ اقاڭ تۇرعىسىندا ايتقان ويى ەسكە تۇسەدى. ەلىم دەپ جۇرەگى سوققان الاششىل ازاماتتارىن اققا دا قىزىلعا دا, بايعا دا كەدەيگە دە بولمەيتىن قازاقتىڭ – اردا تۋعان ازاماتتارى دەپ قاراۋىمىز كەرەك. بۇل ساكەن ايتپاقشى «ءار ۇلگىلى حالىقتىڭ ادەتى» جانە بەلگىسى دە بولماق.
