تالاي تالانتتىڭ توماعاسىن سىپىرعان قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنە 15 جىل تولدى. كۇللى الەمدى حاس تالانتىمەن ءتانتى ەتكەن, مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى, حالىقارالىق شىعارماشىلىق اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى, پروفەسسور ايمان مۇساقوجاەۆا باسقاراتىن ونەر ورداسى شىعارماشىلىق شىڭداردىڭ تالايىن باعىندىرىپ, الاشتىڭ اتىن الەمگە تانىتتى.
الاشتىڭ اقماڭداي قىزى
قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اتاعى بۇگىندە دۇرىلدەپ تۇر. داڭقى تەك الاش جۇرتىنا عانا ەمەس, تورتكۇل دۇنيەنىڭ ءتورتبۇرىشىنا دا تارالدى. ونەر ورداسىنىڭ تالانتتى ۇل-قىزدارى تالاي حالىقارالىق بايقاۋلاردا باق سىناپ, باتىستىڭ ءوزىن باس ءيدىرىپ كەلەدى. وقۋ ورداسىنىڭ شاكىرتتەرى بايراقتى باسەكەدە توپ جارىپ, قازاق دەگەن حالىقتى الەمگە تانىتقان سايىن الاشتىڭ ايمانداي اقماڭداي قىزىنان اينالاسىڭ.
ايمان قوجابەكقىزى – حالقىمىزدىڭ ماڭدايىنا بىتكەن ءبىرتۋار تۇلعا. ۇلت ونەرىنىڭ باعىنا جارالعان جارىق جۇلدىز.
ايمان مۇساقوجاەۆا قارشادايىنان ونەرگە جاقىن بولىپ ءوستى. كىشكەنتايىنان اپا-سىڭلىلەرىمەن بىرگە, اباي اتىنداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىنىڭ قويىلىمدارىنا باراتىن.
سونىڭ ىقپالى بولسا كەرەك, اعايىندى ءتورت قىز الماتىداعى كۇلاش بايسەيىتوۆا اتىنداعى مۋزىكا مەكتەبىنە وقۋعا ءتۇستى.
جاستايىنان نۇرعيسا تىلەنديەۆ, عازيزا جۇبانوۆا, ارام حاچاتۋريان, ۆالەري كليموۆ سىندى مىقتىلاردىڭ كوزىنە ءتۇسىپ, باتاسىن العان ايمان 18 جاسىندا-اق جۇلدىزداي جارقىراپ, يۋگوسلاۆيادا وتكەن حالىقارالىق سايىستا جەڭiمپاز اتاندى. سودان كەيىن-اق اتاق-داڭقى اسپانداي بەردى, اسپانداي بەردى. دۇنيەجۇزىنىڭ ءدۇيىم ءدۇلدۇلدەرىمەن ۇزەڭگى قاعىستىرىپ, تالاي ءبايگەلەردەن ات وزدىردى. سكريپكانىڭ قۇدىرەتتى سازىمەن تالعامى بيىك تالاي كورەرمەننىڭ جۇرەگىنە جول تاپتى. قازاقتىڭ اقماڭداي قىزىنىڭ تالانتىنا باس يمەگەن, قول سوقپاعان ەل كەمدە-كەم شىعار. ەسىمى «XX عاسىردىڭ 2000 كورنەكتى مۋزىكانتى» اتتى دۇنيەجۇزىلىك قۇرمەتتى تىزىمگە ەندى. كۇللى الاشتان جالعىز ءوزى «الەم ءارتىسى» اتاعىن الۋىنىڭ ءوزى كوپ ءنارسەنى اڭعارتسا كەرەك. وعان اتاقتى ستراديۆاريدىڭ سكريپكاسى سەنىپ تاپسىرىلۋى دا بەكەردەن-بەكەر ەمەس.
كەيىن ءوزى دە «سوليستەر اكادەمياسى» كامەرالىق وركەسترىن ۇيىمداستىرىپ, شىعارماشىلىعىن شىڭداي ءتۇستى.
ايمان قوجابەكقىزى قاي ەلگە, قاي جەرگە بارسا دا تۋعان ەلىنىڭ تۇعىرىن بيىكتەتۋدى ەسىنەن شىعارعان ەمەس. «شەت مەملەكەتتەرگە گاسترولدىك ساپارلارمەن شىعىپ, كونتسەرت قويعان كەزدە ەڭ الدىمەن سىرت ەلدەر قازاق ونەرىن بىلسە ەكەن, تانىسا ەكەن دەگەن ماقساتتى العا قويامىن. سول سەبەپتى ەۆگەني برۋسيلوۆسكي, عازيزا جۇبانوۆا, تiلەس قاجىعاليەۆ, ەركەعالي راحماديەۆ ءتارىزدى وتاندىق كومپوزيتورلاردىڭ شىعارمالارىن ءجيى ورىندايمىن. قازاق مۋزىكاسى – قايماعى بۇزىلماعان كىرشىكسىز ونەر. ونىڭ تابيعاتىن, جان-دۇنيەسىن شەتەل تىڭدارماندارى دا جاقسى سەزىنەدى. ۇنەمى قوشەمەت ءبىلدىرىپ, ءىلتيپات كورسەتىپ جاتادى», – دەيدى ايمان قوجابەكقىزى.
بيىكتى باعىندىرعان بىلىم ورداسى
ەل ماقتانىشىنا اينالعان ءبىلىم ورداسىنىڭ ىرگەتاسى استانامەن بىرگە, 1998 جىلى قالانعان. ۇلت ونەرىنىڭ ۇلكەن شاڭىراعىن كوتەرۋ ءارى ونى باس شاھاردىڭ ءمارتەبەسىنە ساي الەمدىك وقۋ ورنى دەڭگەيىنە جەتكىزۋ – اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي اۋقىمدى ءىس. ءارى ول كەز كەلگەننىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. وسى تۇرعىدان العاندا ايمان مۇساقوجاەۆا ءبىر ءوزى ءبىر مينيسترلىكتىڭ جۇمىسىنا تاتيتىن ءىستى ويداعىداي الىپ شىقتى. تالانتتى جاستاردىڭ دارىنىن ۇشتاۋعا دەن قويعان ول ماقساتىن جۇزەگە اسىرۋ جولىندا ايانباي تەر توكتى.
– گاسترولدىك ساپارلارمەن كوپتەگەن مەملەكەتتەردى ارالاعان كەزدە, ولاردىڭ مۋزىكالىق ءبىلىم جۇيەسىنە ەرەكشە قىزىعۋشىلىق تانىتاتىن ەدىم. ءوز ەلىمىزدە دە وسىنداي ۇلكەن ونەر ورداسىن قۇرۋ – كوپتەن كوكەيىمدە جۇرگەن جوبا بولاتىن. ءبىر كەزدەسۋدە وسى ويىمدى ەلباسىنا جەتكىزدىم. ماعان بىردەن قولداۋ بىلدىرگەن پرەزيدەنت بولاشاق مۋزىكا اكادەمياسى جاڭا استانادا اشىلۋ قاجەتتىگىن ايتتى. ول كەزدە مەن اقمولا قالاسىن ونشا بىلە بەرمەيتىن ەدىم. بىراق جانىما جاي تاپقىزباعان ويىمنىڭ وسى شاھاردا جۇزەگە اسۋعا ءتيىس ەكەندىگىنە ىشتەي ءوزىمدى دايىنداپ ءجۇردىم, – دەيدى ايمان قوجابەكقىزى.
ءسويتىپ, قازىرگى ونەر ۋنيۆەرسيتەتى – بۇرىنعى چايكوۆسكي اتىنداعى №1 مۋزىكا مەكتەبi مەن اقمولانىڭ مۋزىكا كوللەدجiنiڭ بازاسىندا قۇرىلدى. قيىندىقتار بولماي قالعان جوق. بىلىكتى مامانداردىڭ تاپشىلىعىن بىلاي قويعاندا, ولاردىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن شەشۋ وڭايعا سوقپادى. مۇنىڭ سىرتىندا قۇرال-جابدىقتار مەن مۋزىكالىق اسپاپتاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى, وقۋ اۋديتوريالارىنىڭ ازدىعى, قاراجات تاپشىلىعى بار. بىراق ايمان قوجابەكقىزى مويىعان جوق. ەلباسىنىڭ سەنىمى مەن قامقورلىعىن جانىنا دەمەۋ ەتىپ, تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى بىرتىندەپ شەشە باستادى.
1998 جىلى استانانىڭ حالىقارالىق تۇساۋكەسەرىمەن بىرگە, بۇرىنعى مۋزىكا اكادەمياسى – قازىرگى قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دە تۇساۋى كەسىلدى. بۇل سالتاناتتى جيىنعا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى قاتىستى.
بۇل ونەر ورداسىنداعى وقۋ جۇيەسى ەرەكشە. شەت مەملەكەتتەردىكى سياقتى, ءبىلىم بەرۋدىڭ بارلىق ءتۇرى ءبىرىڭعاي وقىتۋ جۇيەسىنە بىرىكتىرىلگەن. ياعني وقۋ ورداسى تابالدىرىعىن اتتاعان جەتكىنشەك ديپلومىن قولعا ۇستاپ, ءبىر-اق شىعادى.
تالانتتار توعىسقان شاڭىراق
بۇگىنگى كۇنى قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىعان دا, وقىماعان دا ارماندا بولىپ تۇر. ەسىلدىڭ سول جاعالاۋىنداعى «شابىت» شىعارماشىلىق سارايىنا قونىس تەپكەن ءبىلىم مەن ونەر ورداسىندا وقۋشىلار مەكتەپتەن كەيىن كوللەدجدە, كوللەدجدەن كەيىن ۋنيۆەرسيتەتكە تۇسۋگە مۇمكىندىگى بار. ءتىپتى باكالاۆريات, ماگيستراتۋرا ساتىلارىن بىتىرگەنشە وقۋىن جالعاستىرا الادى. وعان ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى تولىعىمەن جەتكىلىكتى. «شابىتتا» ەكى بالەت زالى, ەكى تەاتر زالى, اەروبيكا زالى جانە ءار بۋىننىڭ وزىنە لايىق ستۋديالارى جۇمىس ىستەيدى. ورگان زالىنىڭ ءوزى بار iرi ورتالىققا اينالدى. ورتالىق ازيا بويىنشا سيرەك كەزدەسەتiن ۇزدiك ورگان زالىندا نەبiر iرi جارىستار مەن فەستيۆالدەر وتكiزiلiپ, اتاقتى ورگانشىلار ونەر كورسەتەدi.
قازىرگى كۇنى ۋنيۆەرسيتەت دامۋدىڭ جاڭا جولىنا تۇسكەن. ءبىلىم ورداسىندا مەكتەپ-كوللەدج كەشەنىندە 5 باعدارلاما, باكالاۆرياتتا –19 جانە ماگيستراتۋرادا 15 باعدارلاما بويىنشا ماماندار ازiرلەيدى.
وقۋ ورنىندا تەك 2010 جىلدىڭ وزىندە جاڭا ونەر ماماندىقتارى اشىلدى: مادەنيەتتانۋ, ونەرتانۋ, حورەوگرافيا, كەسكiندەمە, ءمۇسiن, رەجيسسۋرا (كوركەم جانە دەرەكتى كينو), وپەراتورلىق ونەر, ستسەنوگرافيا (كيiم ديزاينى, گريم-ۆيزاج), كiتاپحانا ءiسى. سونىمەن قاتار, 6 فاكۋلتەت جۇمىس ىستەيدى: مۋزىكا; تەاتر, كينو جانە تۆ; ءداستۇرلi مۋزىكالىق ونەر; حورەوگرافيا; بەينەلەۋ ونەرi; الەۋمەتتiك-گۋمانيتارلىق عىلىم.
ۋنيۆەرسيتەت قۇرىلىمىنىڭ ءبىرى – ونەرتانۋ عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا كەلەشەكتە يۋنەسكو كافەدراسى مەن فولكلور كابينەتىن اشۋ جوسپارلانىپ وتىر. وسى وقۋ ورداسى تۇلەكتەرىنىڭ ءبىرى قالماي, جۇمىسپەن قامتىلاتىنى دا ۋنيۆەرسيتەتتىڭ مارتەبەسىن, وقىتۋداعى ساپاسىن بىلدىرسە كەرەك.
ۋنيۆەرسيتەت شاكىرتتەرى جىل سايىن اۆستريادا, ۆەنادا, ۆاتيكاندا, سان-بارتولومەودا وتەتiن حالىقارالىق كونكۋرستاردا توپ جارىپ, جۇلدەگەر اتانىپ, ەل مەرەيىن اسقاقتاتىپ ءجۇر. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن جاستار 500 حالىقارالىق بايقاۋدىڭ, 400-دەن استام رەسپۋبليكالىق سايىستىڭ لاۋرەاتتارى اتانىپ ءۇلگەرگەن.
كەزىندە قازاقستاننىڭ ورتالىق, سولتۇستىك وڭىرلەرىن, سونىڭ ىشىندە استاناداعى شىعارماشىلىق ۇجىمداردى جوعارى ءبىلىمدى كاسىبي ماماندارمەن قامتاماسىز ەتۋدى مىندەتىنە العان ونەر ورداسى بۇگىندە سول ماقساتىنا تولىق جەتتى دەۋگە ابدەن نەگىز بار.
قازۇوۋ-دە ساباق بەرىپ, شاكىرتتەر تاربيەلەپ جۇرگەن وقىتۋشىلار دا وسال ەمەس. ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى ەلىمىزگە تانىمال تۇلعالار. اتاپ ايتقاندا, ە.راحماديەۆ, ك.ءدۇيسەكەەۆ, س.ەركىمبەكوۆ, س.ءابدىنۇروۆ, ق.بايبوسىنوۆ, ءا.سىعاي, ب.نوگەربەك, ءا.تارازي, ر.مۇقانوۆا, ت.الىپباەۆ سىندى ءوز كاسىبىنىڭ بىلىكتى ماماندارى ءوز شەبەرلىكتەرىنىڭ قىر-سىرىن شاكىرتتەرگە ۇيرەتىپ كەلەدى.
بۇل بۇل ما, مۇندا سىرت مەملەكەتتەردەن دە كەلىپ ساباق بەرەتىن رەسەي مەن ەۋروپانىڭ بىلىكتى مۋزىكانتتارى دا بارشىلىق. مىسالى, ماسكەۋ, پەتەربۋرگ, كيەۆ, مينسك, ۆەنا مەن لوندون كونسەرۆاتورياسىمەن جاسالعان كەلىسىم-شارتتار بار. جىل سايىن ۋنيۆەرسيتەتىمىزگە يتاليانىڭ ونەر شەبەرلەرى دە كەلىپ, ءدارىس وقيدى.
مەرەيتوي ءمازىرى
قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 15 جىلدىق مەرەيتويى جوعارى دەڭگەيدە ءوتتى. «قازاقستان» ورتالىق كونتسەرت زالىندا ارنايى ازىرلەنگەن اۋقىمدى باعدارلامامەن باستالعان مەرەيتويلىق كەش قر حالىق ءارتىسى, مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى ايمان مۇساقوجاەۆا مەن «ايگولەك» بالالار سكريپكاشىلار ءانسامبلىنىڭ ورىنداۋىنداعى ف.كرەيسلەردىڭ «گ.پۋنياني ستيلىندەگى پرەليۋديا مەن اللەگرو» شىعارماسىمەن اشىلدى.
كونتسەرتكە فرانتسيا, رەسەي, ءازىربايجان, بەلارۋس, قىرعىزستان, لاتۆيا مەن يتاليانىڭ بەلگىلى ونەر قايراتكەرلەرى مەن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ باسشىلارى ارنايى كەلدى.
مەرەكەلىك كەشتە جۇرتشىلىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بۇگىنگى كۇنگە دەيىنگى قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرىن تاماشالاپ, ءداستۇرلى جانە الەمدىك مۋزىكا جاۋھارلارىمەن سۋسىنداپ قايتتى.
وسى مەرەيتوي قۇرمەتىنە استانادا ون كۇن بويى حالىقارالىق ونەر فورۋمى ءوتتى. وندا يتاليالىق پيانيست برۋنو كانينو, رەسەيدىڭ حالىق ءارتىسى ماكسيم فەدوتوۆ, گراف مۋرجا, گەرمانيالىق ايگىلى مۋزىكانت ميحايل ۆايمەن سىندى تۇلعالار قاتىسىپ, ونەر كورسەتتى.
ال كەشە حالىقارالىق ونەر فورۋمى اياسىندا «شابىت» شىعارماشىلىق سارايىندا سكريپكاعا ارنالىپ جازىلعان اۋەندەردىڭ كونتسەرتى ءوتتى. وندا س.فرانك جانە ي.برامستىڭ سكريپكا مەن فورتەپيانوعا ارنالعان شىعارمالارى اۋەلەسە, ەكىنشى بولىمدە «سوليستەر اكادەمياسى» مەملەكەتتىك كامەرالىق وركەسترى مەن استانا مەملەكەتتىك فيلارمونياسىنىڭ كونتسەرتى كورەرمەن قاۋىمعا جول تارتتى.
ەندى ايمان مۇساقوجاەۆا باسقاراتىن شىعارماشىلىق توپ «الەمنىڭ سەگىزىنشى كەرەمەتى – استانا» اتتى وسى مەرەيتويلىق كونتسەرتتىك باعدارلاماسىن استانادان بولەك, ميلان جانە تۋرين, ۆاشينگتون مەن پاريج, توكيو مەن لوس-اندجەلەس سىندى الەمنىڭ ءىرى مەگاپوليستەرىندە دە ۇيىمداستىرۋ ماقساتىندا, گاسترولدىك ساپارعا اتتانباق. تۇپكى ماقسات – قازاقتىڭ ونەرىن تورتكۇل دۇنيەگە تانىتۋ.
قىمبات توقتامۇرات
