كەنجەبولات جولدىباي, ساياساتتاناۋشى
مەملەكەت ۇعىمىنىڭ ءوزى ەڭ الدىمەن استانامەن استاسىپ جاتادى. قاي ەلدى اتاساڭىز دا, ءا دەگەننەن ساناڭىزعا ول ەلدىڭ استاناسىنىڭ اتى تۇسەتىنى سوندىقتان. ءبىزدىڭ قازاقتىڭ ارعى-بەرگى تاريحىندا وردابالىق, سۋياب, تاراز, بالاساعۇن, سىعاناق, جەنت, سارايشىق, تۇركىستان سياقتى قالالاردا وردالى جۇرتتىڭ تۋى تىگىلگەن. استانانىڭ ءدال ىرگەسىنەن تابىلعان بوزوق قالاسى دا ۇلكەن ورتالىقتىڭ ءبىرى بولعانىن عالىمدار دالەلدەدى دە. ەرتەدەگى ەر بابامىز ەدىگەدەن باستاپ, ايبىندى ابىلايعا دەيىنگى حاندارىمىزدىڭ ءبارى وسى ەسىل بويىندا وردا تىككەندەرى ءتىپتى دە تەگىن بولماسا كەرەك.
بۇگىنگى جاعدايدا كەلسەك, ءبىز ەلىمىزدىڭ استاناسىن الماتىدان اقمولاعا اۋىستىردىق, ەلوردانى الاتاۋ باۋىرىنان ارقا توسىنە كوشىردىك دەپ ايتا سالۋ ازدىق ەتەدى. بۇل ءبىز ءۇشىن وتە دەر كەزىندە, ءوز تاعدىرىمىزدى بەلگىلەيتىن سىن ساعاتتا ىستەلگەن ءساتتى قادام بولدى. شىن ءمانىندە, ءبىز ەلىمىزدىڭ جاڭا استاناسىن سالۋعا كىرىستىك. سول ارقىلى ءىس ءجۇزىندە جاڭا مەملەكەت قۇرۋعا كىرىستىك. حالقىمىز جاڭا دا جاس مەملەكەتىنىڭ استاناسىن ءوزىنىڭ قالاعان جەرىنە, ءوزىنىڭ قالاۋى بويىنشا ورناتتى. ەڭ باستىسى, ءوزىنىڭ كىندىك قالاسىنىڭ قۇرىلىسىنا بىلەك سىبانىپ, بار كۇش-قايراتىن, ىنتا-جىگەرىن سالدى. ءار كوشەگە, ءار ۇيگە جۇرەك مەيىرىن, پەرزەنتتىك سۇيىسپەنشىلىگىن, جان جىلۋىن جۇمسادى. استانا وسىلايشا حالقىمىزدىڭ ايالى الاقانى, ىستىق مەيىرىمىمەن تۇرعىزىلدى.
ەلباسى ن.ءا. نازارباەۆتىڭ استانانىڭ تاريحى ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تاريحىنان اجىراعىسىز ەكەندىگىن تۇراقتى تۇردە تىلگە تيەك ەتەتىنى بەكەر ەمەس. راسىن ايتساق, جاڭا ەلورداعا يە بولۋ ءبىز ءۇشىن اقيقات اشار ساتكە, جاھاندىق تاريحتىڭ تولقىنىندا قازاقستاندىق جولدىڭ باستالعانىن بايقاتىپ تۇراتىن ماڭىزدى مارەگە اينالدى.
ءيا, استانا تاڭداۋدى قاي كەزدە بولسا دا مەملەكەتتىڭ اسقاق ءمۇددەلەرى ايقىنداعان. بىزدە دە استانانى كوشىرۋ ۇلتتىڭ ستراتەگيالىق ءمۇددەلەرىنەن تۋىندادى, وندا گەوساياسي دا, الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تا رۋحانيتاريحي استارلار بولدى. الايدا كوشىرۋدىڭ مەرزىمى مەن جاعدايىن ەسەپتەي كەلگەندە, استانا فەنومەنى بۇگىنگى الەمدە وزىنە ۇقساس بەلگى تابۋ قيىنعا تۇسەتىن بىرەگەي تاريحي ۋاقيعا بولىپ تابىلادى.
بۇل يدەيانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن اۋقىمدى جۇمىس اتقارۋعا تۋرا كەلدى. ەلدىڭ باس قالاسى 32 ولشەم بويىنشا تاڭدالدى. تاڭداۋدى قازىرگى استاناعا ءتۇسىرەتىندەي ءتۇيىندى دالەلدەر كوپ بولىپ شىقتى. استانانى اۋىستىرۋ قازاقستاننىڭ گەوساياسي ايقىنداماسىن كۇشەيتە تۇسۋگە ءتيىس ەدى. استانا ەل ورتاسىندا ورنالاسقاندىقتان جاقىن ماڭايعا دا, الەمنىڭ ءار قيىرىنا دا بىردەي اشىق, سونىسى ارقىلى ءبىزدىڭ سىرتقى ساياساتىمىزدىڭ بەيبىتسۇيگىشتىك سيپاتىن تانىتىپ تۇرادى. استانانى توعىز جولدىڭ تورابىندا تۇرعان قالاعا اۋىستىرۋ قازاقستان ەكونوميكاسىن ساۋىقتىرۋ قاجەتتىگىنەن, بۇكىل ەكونوميكانىڭ ءوسۋى ءۇشىن كەرەكتى مۋلتيپليكاتيۆتى تيىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتۋگە ۇمتىلۋدان دا تۋىنداعان ەدى. ەلوردانى قۇرامى جاعىنان كوپۇلتتى وڭىرگە كوشىرە وتىرىپ, ءبىز تۇراقتى پوليەتنوستىق مەملەكەت قۇرۋعا جانە ۇلتارالىق كەلىسىمگە باسىمدىق بەرۋگە باعىت ۇستاعانىمىزدى تانىتتىق. سايىپ كەلگەندە, جاڭا استانا كوشپەلى وردادان بۇگىنگى زامانعى رەسپۋبليكاعا دەيىنگى دامۋدىڭ كوپ عاسىرلىق جولىن ءجۇرىپ وتكەن قازاق ۇلتىن ءوزىن-ءوزى تانىپ-ءبىلۋدىڭ اسا ماڭىزدى بەلەسىنە شىعاردى. قازاق ەتنوسى قالىپتاسقان دەشتى قىپشاقتىڭ ەجەلگى جەرىنىڭ قاق جۇرەگىندە ورنالاسقان ەل استاناسى بۇگىندە نومادتاردىڭ سان عاسىرلىق تاريحي كوشىنىڭ دىتتەگەن جەرىنە كەلىپ توقتاۋى, ۇلتتىڭ كەڭىستىك-تاريحي ۇيىتقىسىنىڭ ورنىقتى ولشەمدەرىن انىقتاۋ سىندى اسەر ەتەدى. استانا ءبىزدىڭ ۇلتتىق سانامىزدى ناعىز ەگەمەندىك دەڭگەيىنە جەتكىزىپ, قازاق ەتنوسىن ۇيىستىرعان يدەيالىق سيمۆولعا اينالدى.
ارينە, تاريح ءۇشىن ون بەس جىل دەگەنىڭىز ۋاقىتتىڭ قىسقا عانا كەزەڭى. دەي تۇرعانمەن, استانادا بۇل كەزەڭ بۇكىل قازاقستاننىڭ جانە ونىڭ كوپۇلتتى حالقىنىڭ ءومىرىن تۇبەگەيلى وزگەرىسكە تۇسىرگەن تەرەڭ ۇدەرىستەرگە تولى بولدى. بۇگىندە الەمدىك قاۋىمداستىق ءۇشىن قازاقستان مەن استانا اتاۋلارى ەگىز ۇعىمعا اينالىپ كەتتى. بۇل ۇعىم قارىشتاپ دامۋ مەن ءورىستى وركەندەۋدىڭ ونەگەلى ۇلگىسى رەتىندە ورنىقتى. ءبىز, قازاقستاندىقتار, استانانى اسقاقتاتۋ ارقىلى دۇنيە جۇزىنە ءوزىمىزدى كەلەشەگى كەمەل, الەۋەتى مول مەملەكەت ەكەنىمىزدى تانىتتىق. وسى جىلدار ءىشىندە استانا الەمدەگى ەڭ جاس تا تانىمال استانالاردىڭ ءبىرى رەتىندە ناقتى ەلوردالىق اۋقىمعا يە بولىپ قانا قويماي, بۇگىنگى كۇنى مەيلىنشە ۇزدىك دامىپ كەلە جاتقان الەمدەگى 30 مەملەكەتتەر استانالارىنىڭ ورتاسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الىپ وتىرعان استانانىڭ بىرىنە اينالدى. ال, 1999 جىلى يۋنەسكو استانانى «بەيبىتشىلىك قالاسى» دەپ جاريالادى. 2008 جىلدىڭ ساۋىرىندە ماسكەۋدە وتكەن «تمد-نىڭ تاڭداۋلى قالاسى» اتتى بايقاۋ-كونكۋرستا استانا 16 جۇلدەنىڭ 9-ىن الدى! ءسويتىپ, ەلوردامىزدىڭ اتى حالىقارالىق سوزدىك قورىنا تەز-اق ەندى, الەم كارتاسىندا وزىنە-ءوزى سەنىمدى مەملەكەت پايدا بولعانىن اڭعارتاتىن ماڭىزدى ماعىنانى الا كەلدى. سونداي-اق, ءبىزدىڭ ەلوردا وڭىرلىك جانە جاھاندىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا ۇلەس قوسۋى ءتيىس كوپتەگەن فورۋمداردى وتكىزۋدىڭ ورنىنا اينالدى. استانا قازىردىڭ وزىندە جاي عانا ەلوردا ەمەس, ول ەندى ەۋرازيالىق ينتەگراتسيانىڭ ورتالىعى رەتىندە كورىنىپ وتىر. ناق وسى استانا وڭىرلىك دامۋ بويىنشا جاڭا يدەيالاردىڭ, كوزقاراستاردىڭ, ناقتى باعدارلامالاردىڭ گەنەراتورى بولۋدا. بۇل قالا جالپى الەمدىك كونفەسسياارالىق ۇنقاتىسۋدىڭ استاناسىنا اينالدى. 2003, 2006, 2009 جانە 2012 جىلدارى مۇندا الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىمىز ءتورت سەزى ءوتتى. 2010 جىلى استانادا سوڭعى ون جىل بويى وتكىزىلمەي كەلگەن ەۋروپالىق قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ ءسامميتى وتكىزىلسە, 2011 جىلى استانا ءVىى قىسقى ازيا ويىندارىن جانە يسلام كونفەرەنتسياسى ۇيىمىنا قاتىسۋشىلاردى قابىلدادى.
جالپى العاندا, بۇگىندە استانا ءومىر ءسۇرىپ, جۇمىس ىستەۋگە بارعان سايىن قولايلى, ىڭعايلى بولىپ بارا جاتقان مەگاپوليسكە اينالدى. استانادا لەۆ گۋميلەۆ اتىنداعى جاڭا ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتى اشىلىپ, ءوڭىردەگى كۇشتى وقۋ ورىندارىنىڭ قاتارىنا قوسىلدى. ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ بارلىق ارتىقشىلىقتارى مەن ۇزدىك الەمدىك ءبىلىم بەرۋ ءتاجىريبەسىن ۇيلەسىمدى قامتيتىن, قازاقستاننىڭ ۇلتتىق برەندىنە اينالىپ ۇلگەرگەن ەرەكشە ۇلگىدەگى وقۋ ورداسى – نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى اشىلدى. تاياۋدا عانا دۇنيەجۇزىنىڭ ەڭ ۇزدىك بەس تەاترى قاتارىنا ەنەتىن «استانا-وپەرا» تەاترى ىسكە كىرىستى.
استانالىق مەديتسينالىق كلاستەر جايى دا كوڭىل تولارلىقتاي. ول ەڭ وسى زامانعى التى مەديتسينا ينستيتۋتىنان قۇرالعان. قازىر مۇندا انا مەن بالا ورتالىعى, بالالاردىڭ ساۋىقتىرۋ ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. سونىمەن قاتار, بۇگىندە دياگنوستيكالىق ورتالىق, نەيروحيرۋرگيا ورتالىعى, جەدەل مەديتسينالىق ءجاردەمنىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعى ىسكە قوسىلدى. وسى ورتالىقتاردىڭ نەگىزىندە ءبىرتۇتاس حولدينگ رەتىندە باسقارىلاتىن بىرەگەي «دەنساۋلىق قالاشىعى» قۇرىلدى. ەڭ وسى زامانعى وزىق مەديتسينالىق قۇرال-جابدىقپەن قامتاماسىز ەتىلگەن مۇنداي كەشەن كوپتەگەن ەۋروپا ەلىندە دە جوق. قازىردىڭ وزىندە مۇندا اۋىر ناۋقاستاردى ەمدەۋگە, بۇرىن تەك شەتەلدە عانا جاسالاتىن اسا كۇردەلى وپەراتسيالاردى اتقارۋعا بولادى.
استانا ەكولوگيالىق ماسەلەلەردى شەشۋدە وسى زامانعى كوزقاراستىڭ ۇلگىسىنە اينالۋدا. ەلباسىنىڭ تىكەلەي ءوزى باستاماشى بولعان استانانىڭ اينالاسىنان «جاسىل بەلدەۋ» جاساۋ جوباسى قارقىندى جۇزەگە اسىرىلۋدا. وسى جىلدار ىشىندە استانانىڭ ماڭايىندا قالىڭ ورمان پايدا بولدى. ەندىگى ماقسات – استانادان بۋرابايعا دەيىنگى اۋماقتى جاساندى ورمانمەن تۇتاستىرۋ.
ەڭ باستىسى, استانا ۇلتتىق تابىستىڭ جارقىن ونەگەسىنە اينالدى, ول قازاقستاندىقتارعا قانات ءبىتىرىپ, ءبىزگە كۇردەلى وتپەلى كەزەڭ ارقىلى ءجۇرىپ وتۋگە كومەكتەستى. استانا ءبىزدىڭ كەز كەلگەن مىندەتتى ءىس جۇزىندە شەشە الاتىنىمىزدى, قول جەتپەستەي ماقساتتارعا جەتە الاتىنىمىزدى كورسەتىپ بەردى.
«بىرەۋگە قاراپ پىكىر ەت, بىرەۋگە قاراپ شۇكىر ەت» دەيدى حالقىمىز. پىكىر ەتسەك تە, شۇكىر ەتسەك تە ورىندى. ءىرىلى-ۇساقتى كەمشىلىكتەردەن ءبىز دە قۇر الاقان ەمەسپىز. بىراق, بۇكىل دۇنيە ويسىراپ جاتقان تۇستا, بىزدە ءبارى قۇدايعا شۇكىر. ەلباسىنىڭ سوزىمەن ايتساق, «اتا-بابالارىمىزدىڭ عاسىرلار بويعى ارمانىن ورىندادىق. سول ءۇشىن ءبىز زور باقىتتىمىز».
