جاراتىلىسى جۇمباق, تالاي بولجام, پىكىر, اڭىز-ءاپسانالار ارقالاعان مىسىر پەرعاۋىندارى دا «ەكسپو»-نىڭ كوشىنەن قالماي, ۇلتتىق مۋزەيگە تابان تىرەدى.
ەگيپەت پەرعاۋىندارى سول كەزەڭنىڭ تۇسىنىگىنە ساي «قۇدايدىڭ ۇلى» دەپ سانالعان. پەرعاۋىندار وزدەرىن ۇشان-تەڭىز بايلىق يەسى, بيىك مانساپقا يە قۇدىرەتتى كۇشپىن دەپ ەسەپتەگەن. ەگيپەتتەگى ءاربىر قالانىڭ بىرنەشە قۇدايى بولعان. بىزگە ارنايى جەتكىزىلگەن قۇدايلار – يسيس (ايەلدەر قۇدايى), سەسوستريس, وسيريس, پتاح, مەمفيس, شۋ, تۋتانحامون مۇسىندەرى. وڭدەرى سۋىق, جۇزدەرى سۇستى. مۇسىندەرگە قاراپ, پەرعاۋىندار ءۇشىن ومىرگە قاراعاندا ولگەننەن كەيىنگى «ماڭگىلىك عۇمىر» ماڭىزدى بولعاندىعىن, تىرشىلىكتى الدامشى سەنىممەن وتكىزگەندىگىن بايقاۋ قيىن ەمەس. بارلىق مۇسىندەرگە ورتاق سيپات – پاڭدىق, تاكاپپارلىق .
پەرعاۋىندار مۇسىندەرى ەكى ەل اراسىنداعى مادەني, تاريحي بايلانىس پەن ىنتىماقتاستىقتىڭ بەلگىسى رەتىندە مىسىر ۇكىمەتىنىڭ اتىنان قازاقستانعا سىيلىق بولماق. بىزگە اكەلىنگەن جادىگەرلەر – تۇپنۇسقالاردىڭ كوشىرمەسى. ولاردى مىسىر اراب رەسپۋبليكاسىنىڭ ەجەلگى ەسكەرتكىشتەر مينيسترلىگى مىسىر ۇلتتىق مۋزەيىنىڭ قايتا قالپىنا كەلتىرۋ تسەحىندا ارنايى جاساتىپ, قازاقستانداعى مۇراجايعا تاپسىردى.
ماڭگىلىك ءومىردىڭ كۇيىن كۇيتتەپ, وندا قاجەت بولاتىن كەرەك-جاراقتاردى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن مىسىرلىقتار, ەڭ الدىمەن, ولگەن ادامنىڭ دەنەسىن ءوز قالپىندا ساقتاۋدى ۇيرەندى. ونى بالزامداپ, مۋمياعا اينالدىردى. سوسىن ولگەن ادامنان اينىتپاي ونىڭ ءمۇسىنىن جاساۋعا كىرىستى. «نەعۇرلىم دەنە جاقسى ساقتالىپ نەمەسە ءمۇسىن ساپالى جاسالسا, وعان جانى قايتىپ ورالادى» دەگەن تۇسىنىك بولعان. وسىنىڭ ناتيجەسىندە ارۋاققا تابىنۋ كەڭ ەتەك العان.
كورمەنىڭ تورىنەن تۋتانحاموننىڭ كۇيمەسى ورىن العان. تۋتانحامون – جاڭا پاتشالىق داۋىرىندەگى مىسىر پەرعاۋىنى. شامامەن ب.ز.ب.1400-1392 جىلى بيلىك ەتكەن. 12 جاسىندا تاققا وتىرىپ, 20 جاسىندا قايتىس بولعان. قالاي ولگەنى جۇمباق كۇيىندە قالسا كەرەك. كورمەگە قازبا جۇمىستارى ناتيجەسىندە تابىلعان تۋتانحاموننىڭ ورنەكتى ساندىعى, جارتىلاي اسىل تاستارمەن اشەكەيلەنگەن پەرعاۋىننىڭ التىن جالاتىلعان اعاش كۇيمەسى, تاعى, سىرتقى ساركوفاگى, التىن جاعا قويىلعان.
سول كەزەڭدە حالىقتىڭ سەنىمىنە توتەميزم ىقپال ەتىپ, قۇدايلار سۇڭقار, وگىز, سيىر, قوي, اڭ كەيىپىندە جاسالىنعان. كەيىنىرەك قۇدايلاردىڭ مۇسىندەرى جارتىلاي ادام, جارتىلاي اڭ بەينەسىندە كورىنىس تاپتى. مىسىر مادەنيەتىنىڭ باسىم بولىگىن قامتاماسىز ەتەتىن پەرعاۋىنداردىڭ ءتۇرلى مۇسىندەرى وسى ۇعىمنان باستاۋ العان. «ولگەننەن كەيىن ءومىر جالعاسادى» نەمەسە «قايتا ءتىرىلۋ» تۇسىنىگىنىڭ ناتيجەسىندە ءزاۋلىم پيراميدالار سالىنعان. پەرعاۋىندار ءوز مازارىنىڭ بارىنشا اسقاق جانە بەرىك بولىپ سالىنۋىنا نازار اۋدارعان. پيراميدالار – تەك ەگيپەت مادەنيەتىنىڭ وزىق ۇلگىسى عانا ەمەس, بۇكىل الەمدى تاڭداندىرعان جۇمباققا تولى عاجاپ قۇرىلىس. «الەمنىڭ جەتى كەرەمەتىنە» جاتاتىن مازارلار ءالى كۇنگە دەيىن ەش وزگەرىسسىز تۇر.
ءلايلا نوعايبەك,
قر ۇلتتىق مۋزەيىنىڭ قىزمەتكەرى
