«قاي جەرىڭ اۋىرسا, جانىڭ سول جەردە تۇرادى» دەيدى ادام ءبىر جەرى اۋىرعاندا. ەكولوگيالىق سەبەپتەرگە بايلانىستى سوڭعى جىلدارى قۇلاق جانە تىنىس الۋ جولدارىنىڭ اۋرۋى ارتقانىن دارىگەرلەر راستاپ وتىر. سونداي-اق كۇن سۋىتقاندا ادام اعزاسىندا D دارۋمەنى قورىنىڭ ازايۋىنا بايلانىستى ءتۇرلى اۋرۋ كۇشەيەدى. مەديتسينادا «وتورينولارينگولوگ» اتتى قۇلاق جانە مۇرىن, تاماق اۋرۋىن ەمدەيتىن دارىگەر مامانى بار. استاناداعى №1 كوپبەيىندى قالالىق اۋرۋحاناسىنىڭ وتورينولارينگولوگ-دارىگەرى ايناش حيساميتوۆاعا بىرنەشە ساۋال قويعان ەدىك.
– سىزدەرگە كەلەتىن ناۋقاستاردىڭ باسىم بولىگى قاي جاس ارالىعىنداعى ادامدار؟ قازاقستاندىق مەديتسينانىڭ وسى سالاداعى جەتىستىكتەرى قانداي؟ ءوزىڭىز جاس بولعانىڭىزبەن, وتە تاجىريبەلى مامان رەتىندە زور قۇرمەتكە يەسىز. بۇل ۇستازدارىڭىزدىڭ ارقاسى ما, الدە جەكە ىزدەنىستەردىڭ ناتيجەسى مە؟ قۇلاق-مۇرىن, تاماق اۋرۋىن ەمدەۋدەگى جاڭا ادىستەر تۋرالى ايتساڭىز.
– №1 قالالىق اۋرۋحانانىڭ لور ورتالىعى – قازاقستان بويىنشا ءىرى, جوعارى مامانداندىرىلعان مەديتسينالىق كومەك كورسەتەتىن ورتالىقتىڭ ءبىرى. ورتالىقتى پروفەسسور, جوعارى ساناتتاعى دارىگەر گۇلميرا مۇحاماديەۆا باسقارادى. ورتالىق لور اۋرۋلارى بويىنشا 24 ساعات/7 كۇن رەجيمىندە 18 جاستان اسقان قر ازاماتتارىنا, شەتەل ازاماتتارىنا شۇعىل جانە جوسپارلى كومەك كورسەتەدى. لور ورتالىعى استانا مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اكادەميگى, پروفەسسور ر.تۋلەباەۆ باسقاراتىن لور كافەدراسىمەن تىعىز بايلانىستا كافەدرانىڭ كلينيكالىق بازاسى رەتىندە جۇمىس ىستەيدى. ورتالىقتا ماگيسترانتتار, رەزيدەنتتەر, دوكتورانتتار تاجىريبە الماسىپ, بىلىكتىلىگىن دامىتادى. ءبىزدىڭ ورتالىقتىڭ مامان-دارىگەرلەرى ءوز جۇمىسىندا زاماناۋي مەديتسينانىڭ جەتىستىكتەرىمەن قوسا, وزدەرىنىڭ كوپ جىلدىق تاجىريبەسىنە, عىلىمي جۇمىستارىنا جۇگىنەدى.
– قازىر كۇردەلى وتالار دەنەگە پىشاق تيگىزبەي, ەندوۆيدەولىق حيرۋرگيا ءتاسىلى بويىنشا جاسالادى. مۇنداي وتالاردىڭ تيىمدىلىگى تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز؟
– ورتالىقتا ەندوۆيدەوسكوپيالىق فۋنكتسيونالدى رينوحيرۋرگيا, وتوحيرۋرگيا مەن لازەرلىك وتانىڭ بارلىق ءتۇرى جاسالادى, ياعني بۇل بۇكىل دۇنيە جۇزىندە وتولارينگولوگيادا قولدانىلاتىن «التىن ستاندارت» ەمدەۋ تۇرىنە جاتادى.
– بارلىق ايماقتا, قالالاردا مەديتسينا جاقسى دامىپ كەلەدى. دارىگەرلەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ دا وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى. وتورينولارينگولوگتاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ نە بەرەدى دەپ ويلايسىز؟
– سوڭعى جىلدارى لور ورتالىق پەن كافەدرا شەتەلدىك مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن تىعىز بايلانىس ورناتىپ, تاجىريبە الماسىپ, دارىگەرلەر ءبىلىمىن ارتتىرىپ جاتىر. بۇل كاسىبي قارىم-قاتىناس پەن تاجىريبە الماسۋعا, عىلىمي ورتانى ۇيىمداستىرا وتىرىپ, بىلىكتىلىكتى ارتتىرىپ, جاڭالىقتارمەن بولىسۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل ءىس-شارالارعا, ءبىزدىڭ ورتالىق دارىگەرلەرىنەن باسقا, مەديتسينالىق مەكەمەلەردەن كەلگەن دارىگەرلەر دە كەلىپ قاتىسىپ, ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ ۇستىندە.
– قازىرگى كەزدە مەديتسينالىق قۇرالداردىڭ جاقسارۋىنا بايلانىستى ەستۋ جولدارىنا ءتۇرلى وتا جاسالادى. دياگنوستيكا جۇرگىزۋ جاعىنان دا قيىندىق جوق. قۇرالداردىڭ جاڭاشىلدىعىنا قاراي بۇگىندە ناۋقاستار دارىگەرمەن بىرگە قۇلاقتارىنىڭ بارابان پەردەسىن بىرگە كورە الادى. وسىعان الىپ قوسارىڭىز بار ما؟
– وسىنىڭ ارقاسىندا جاڭا ەمدەۋ تاسىلدەرى, وتانىڭ جاڭا تۇرلەرى ەنگىزىلىپ, حالىققا كورسەتەتىن مەديتسينالىق كومەك سپەكترى كەڭەيىپ جاتىر (مىسالى, ەرەسەكتەرگە كوحلەارلى يمپلانتاتسيا, ورتاڭعى قۇلاقتىڭ گلومۋستى ءتۇزىلىسى كەزىندەگى جوعارى مامانداندىرىلعان وتا جانە ت. ب.).
– وتورينولارينگولوگ-دارىگەر رەتىندە تۇرعىندارعا قانداي كەڭەس بەرەر ەدىڭىز؟
– قۇلاق, مۇرىن اۋرۋى كەزىندە مي ىشىلىك جانە كوز ىشىلىك اسقىنۋ بولۋى مۇمكىن, سوندىقتان اۋرۋعا نەمقۇرايدى قاراۋعا بولمايدى. سول سەبەپتى اۋرۋدىڭ العاشقى بەلگىلەرى پايدا بولعاندا دارىگەرگە قارالىپ, ۋاقىتىلى ەم العان ءجون. ەگەر ەستۋ ناشارلاي باستاسا, اسىرەسە شۋ پايدا بولسا, مىندەتتى تۇردە تەك لور دارىگەرىنە عانا ەمەس, سۋردولوگ دارىگەرىنە دە قارالۋ كەرەك.
– كۇن سۋىتقان كەزدە اعزاعا كۇن ساۋلەسى جەتپەيدى, سول سەبەپتى يممۋن جۇيەسىن نىعايتۋعا كومەكتەسەتىن D دارۋمەنىنىڭ قورى ازايادى. وسىلايشا ادامدار باسقا ۋاقىتقا قاراعاندا سۋىقتا ينفەكتسيانى تەز جۇقتىرادى. اسىرەسە وسى كەزدە قۇلاق, مۇرىن, تاماق اۋرۋى كوبەيەدى. يممۋنيتەتتى كوتەرۋدىڭ قانداي جولدارى بار؟
– پروفيلاكتيكالىق شارالاردى قولدانعان ءجون, سۋىقتان ساقتانىپ, جىلى كيىنىپ, گيگيەنا ءتارتىبىن تولىعىمەن ورىنداۋ وتە ماڭىزدى. سونداي-اق ينفەكتسيالارعا اعزانىڭ توزىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن دۇرىس, تولىققاندى دارۋمەندەرگە باي تاماقتانۋ, شىنىعۋ جانە ۋاقىتىندا دارىگەرگە قارالۋ قاجەت. ارينە, قۇلاق, مۇرىن, تاماق اۋرۋى اسا قاۋىپتى اۋرۋ بولماعانىمەن, ادامنىڭ ەڭ نازىك جەرى سانالادى. اۋرۋ اسقىنىپ كەتسە, ۋاقىتىندا دارىگەرگە قارالماسا, وتا جاساۋعا دەيىن بارادى. ەڭ باستى نازار اۋداراتىن نارسە – يممۋنيتەت تومەندەگەن كەزدە سوزىلمالى ناۋقاستارى بار بالالار, قارتتار اسىرەسە سۋىق مەزگىلدە اۋرۋدىڭ الدىن الۋى قاجەت. اۋىرسىنۋدىڭ العاشقى بەلگىلەرى پايدا بولعان كەزدە ءوزىن-ءوزى ەمدەۋگە بولمايدى, بىردەن دارىگەر مامانعا – وتولارينگولوگقا كورىنگەن دۇرىس.
