قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدىڭ استانا قالاسى بويىنشا وكىلى بايان جالماعانبەتوۆا ەڭبەك موبيلدىلىگى ورتالىعىندا ەلوردا تۇرعىندارىمەن كەزدەسىپ, مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالا تاربيەلەپ وتىرعان انالاردىڭ اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الۋدا كەزدەسەتىن كەدەرگىلەرىمەن جانە باسقا دا تۇيتكىلدى ماسەلەلەرىمەن تانىستى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا وراي ازاماتتاردىڭ بارلىق سىندارلى ساۋالدارىنا جەدەل ءارى ءتيىمدى جاۋاپ بەرەتىن «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسى نەگىزىندە بيلىك پەن قوعام اراسىنداعى بايلانىس مەحانيزمدەرىن جەتىلدىرۋ ماقساتىندا ۇيىمداستىرىلعان ءىس-شاراعا قر ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۇلتتىق ورتالىعىنىڭ باس ينسپەكتورى گۇلنارا جانبەكوۆا, ەڭبەك موبيلدىلىگى ورتالىعىنىڭ زاڭگەرى داستان كاكىمجانوۆ, «مانساپ» ورتالىعىنىڭ اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك بويىنشا مامانى گۇلجان سارسەنباەۆا, ەلوردانىڭ الماتى, بايقوڭىر, ەسىل, نۇرا جانە سارىارقا اۋداندارىنىڭ جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ءبولىمىنىڭ جەتەكشىلەرى مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار وكىلدەرى قاتىستى.
– وسى قىزمەتكە تاعايىندالعانىما ءبىر ايداي ۋاقىت بولدى. قازىر ەڭبەك ۇجىمدارىمەن كەزدەسىپ, قۇقىقتىق مارافون وتكىزىپ ءجۇرمىن. ءبىلىم باسقارماسىنىڭ وكىلدەرىمەن, زەينەتكەرلەرمەن, قاراپايىم تۇرعىندارمەن كەزدەستىم. وندا ايتىلعان جەكە ماسەلەلەردى قاراستىرىپ, ءتيىستى قۇزىرلى ورگاندارعا جىبەرەمىن. بارلىق ماسەلەلەر بويىنشا ون بەس كۇن ىشىندە شەشىم قابىلداۋعا تىرىسامىز. ءبىز قازىر جەڭىس داڭعىلى, 15 مەكەنجايدا ورنالاستىق. شەشىمى قيىن وزگە دە ماسەلەلەر بويىنشا وسى جەرگە كەلىپ, ءوتىنىش قالدىرۋعا بولادى. مۇمكىندىگىنشە ارقايسىڭىزعا كومەكتەسۋگە ءازىرمىز. جالپى, مۇنداي كەزدەسۋلەر حالىققا جاقىن بولىپ, ولارعا قۇقىقتىق ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ءۇشىن قاجەت, – دەدى بايان ومىرزاققىزى.
كەزدەسۋگە كەلگەن تۇرعىندار ينۆاتاكسي, مۇگەدەك جانداردىڭ تۇرعىن ءۇي الا الماۋى, اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك سىندى الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى كوتەردى. سونداي-اق تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا بىرقاتار ۇسىنىستارىن ورتاعا سالدى.
استانالىق ءتورت بالانىڭ اناسى اقبوتا ەسەنتۇرلى تۇرعىلىقتى مەكەنجاي بويىنشا تىركەۋ ماسەلەسىنەن قيىندىق كورىپ جۇرگەنىن, بەلگىلى مولشەردە اقشا تولەپ ۋاقىتشا تىركەۋگە تۇرعانىمەن, جەكەمەنشىك ءۇي يەلەرىنىڭ ونى ەسكەرتپەستەن تىركەۋدەن شىعارىپ تاستايتىنىن, سالدارىنان دەنساۋلىعىنا بايلانىستى كۆوتا الا الماي وتىرعانىن العا تارتتى.
– كەنجە قىزىم سال اۋرۋىمەن اۋىرادى. مۇگەدەك بالانى اياققا تۇرعىزامىن دەپ ءجۇرىپ, دەنساۋلىعىم سىر بەردى. ەكى بۇيرەكتىڭ قىزمەتى بۇزىلعان, اۋرۋحاناعا ءجيى ءتۇسىپ قالاتىن بولدىم. استاناعا وسىدان ون جىل بۇرىن وڭتۇستىك وڭىردەن كوشىپ كەلگەنبىز. سودان بەرى ءوز ءۇيىمىز بولماعاندىقتان, اركىمنىڭ بوساعاسىندا, پاتەر جالداپ كەلەمىز. وسى ۋاقىتقا دەيىن اركىمگە 20 مىڭ تولەپ, ۋاقىتشا تىركەۋگە تۇرىپ كەلدىك. ءۇي يەسى كەلىسپەگەندىكتەن, كاسىپكەرمەن كەلىسىمشارت جاساسامىز. الايدا جەكە كاسىپكەرلەر اۋىزشا كەلىسىمدى بۇزىپ, ءبىر جىلعا جەتكىزبەي, وزىمىزگە ەسكەرتپەستەن تىركەۋدەن شىعارىپ تاستايدى. ءبىر جىل بۇرىن ءۇيدىڭ كەزەگىنە تىركەلگەنبىز. تىركەۋدەن ۇنەمى شىعىپ قالۋ ءۇيدىڭ كەزەگىنە اسەر ەتەدى. بۇگىندە نە ءوز دەنساۋلىعىما قارارىمدى, نە قىزىمدى اياققا تۇرعىزۋدى بىلمەي, قينالىپ كەتتىم. تىركەلۋ ماسەلەسى – ەلورداداعى وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى. پروپيسكام بولماعاندىقتان, كۆوتا الا الماي وتىرمىن. وسى ماسەلەنى قالاي شەشۋگە بولادى؟ تۇرعىلىقتى جەرى بويىنشا ۋاقىتشا تىركەۋگە قوياتىن ورتالىقتار جوق پا؟ ءوزىم جۇمىسقا شىعا المايمىن, جولداسىم جالعىز جۇمىس ىستەيدى. قىزىمنىڭ مۇگەدەكتىگىنە بەرىلەتىن جاردەماقى مەن ونى كۇتۋىمە بايلانىستى الاتىن جاردەماقىنى قوسقاندا وتباسىلىق تابىسىمىز 1800 تەڭگەگە اسقاندىقتان, اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الا الماي وتىرمىز. نە ىستەۋىم كەرەك, قانداي كەڭەس بەرەسىزدەر؟ – دەدى اقبوتا ەسەنتۇرلى.
مامانداردىڭ مالىمدەۋىنشە, بۇگىنگى كۇنى ەلوردادا ۋاقىتشا تىركەۋگە قوياتىن ورتالىق جوق. زاڭگەر داستان كاكىمجانوۆ قولدانىستاعى زاڭعا ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەر بويىنشا ءۇي جالداپ وتىرعان جەكە كاسىپكەرلەر كولەڭكەلى بيزنەستەن شىعىپ, رەسمي كاسىپپەن اينالىساتىنىن, سول كەزدە بۇل ماسەلەلەر رەتتەلەتىنىن, بۇل وزگەرىس بيىل ءوز كۇشىنە ەنۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتتى. ال اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك بويىنشا مامان گۇلجان سارسەنباەۆا قولدانىستاعى زاڭعا سايكەس اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك وتباسىلىق تابىس شەكتى مولشەردەن اسپاعان جاعدايدا عانا تاعايىندالاتىنىن جەتكىزدى.
ودان ءارى ءسوز العان ءۇش بالانىڭ اناسى زارينا قۋاندىققىزى ەكى بالاسىنىڭ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ەكەنىن, جولداسى تاستاپ كەتكەنىن, اۋتيست بالالارمەن اۆتوبۋستا ءجۇرۋدىڭ وڭاي ەمەستىگىن, ينۆاتاكسي قىزمەتىنە جۇگىنۋدىڭ مۇمكىن بولماي تۇرعانىن ايتسا, ساودات ابۋلوۆا تەگىن ەمەس, يپوتەكاعا از پايىزبەن تۇرعىن ءۇي الا الماي جۇرگەنىن جانە سەگىز بالانىڭ اناسى اقجان اقشابەكوۆا اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الۋداعى قيىندىقتارعا توقتالدى. اتالعان ماسەلەلەرگە قاتىستى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار وكىلدەرى دە ءوز پىكىرلەرىن ءبىلدىردى.
«باقىت سىيلا» قوعامدىق قورىنىڭ ءتورايىمى پەرۋاش ابدىكارىموۆانىڭ ايتۋىنشا, بۇگىنگى تاڭدا مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالا تاربيەلەپ وتىرعان انالاردىڭ باسىندا پروبلەما كوپ. ولاردىڭ كوپشىلىگى اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الايىن دەسە, مۇگەدەكتىككە بايلانىستى بەرىلەتىن جاردەماقىسى شەكتى مولشەردەن اسىپ كەتەدى دە, ونى دا الا المايدى, ال مەملەكەتتەن ءۇي الايىن دەسە, تولەم قابىلەتى جوق بولىپ شىعا كەلەتىنىن ايتقان ول داۋلى ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن زاڭ شىعارۋعا ءبىلىمدى, بىلىكتى, تاجىريبەسى مول ەكسپەرتتەر قاتىسسا دەگەن ويىن ورتاعا سالدى.
– مەملەكەت مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىقتارى تۋرالى كونۆەنتسيا نورمالارىن ىسكە اسىرۋ بويىنشا ۇلكەن جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزۋدە. پارلامەنت جىل سايىن دەپۋتاتتاردىڭ قاتىسۋىمەن مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان زاڭدار قابىلداۋدا. ينكليۋزيا ساپاسىن باقىلاۋ جانە جالپى مۇگەدەك ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ ماقساتىندا بيلىك بۇقاراعا بارىنشا جاقىن بولۋى ءۇشىن وسىنداي كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرىلادى. بۇل ماسەلەلەر تەك استانادا عانا ەمەس, بارلىق وڭىرگە ءتان, كەزدەسۋدە كوتەرىلگەن ارىز-شاعىمدار مەن ۇسىنىستار قۇزىرلى ورىندارعا جەتكىزىلىپ, تالقىلاناتىن بولادى, – دەدى بايان جالماعانبەتوۆا.
كەزدەسۋ سوڭىندا قاتىسۋشىلار وسىنداي اشىق پىكىر الماسۋلار توقسان سايىن ۇيىمداستىرىلىپ, وعان مينيسترلىك وكىلدەرى مەن قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارى قاتىسسا دەگەن ورتاق تۇجىرىمعا كەلدى.
